Morgunblaðið - 30.04.2007, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 30. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BYGGINGARARFLEIFÐ
REYKJAVÍKUR
Áshildur Haraldsdóttir flautu-leikari skrifaði athyglisverðagrein hér í blaðið í gær. Hún
vekur þar athygli á þeirri staðreynd,
að aðeins 176 hús á höfuðborgarsvæð-
inu eru byggð fyrir árið 1900. Þetta
eru ekki nema 0,36% húsa í höfuð-
borginni. Sennilega hafa ekki margir
áttað sig á því hversu sárafá þessi hús
eru. Hús á borð við þau, sem brunnu í
Austurstræti og við Lækjargötu á
dögunum, eru sannkallað fágæti.
Þegar af þeirri ástæðu hvað þau eru
fá, eru hús frá þessum tíma verðmæti
í menningarlegum skilningi. Þau
þurfa ekki einu sinni að vera sérstak-
lega falleg eða reisuleg til að ástæða
sé til þess að varðveita þau.
Áshildur bendir á að fólk skammist
sín ekki lengur fyrir gömlu húsin,
sem fyrri kynslóðum þótti e.t.v.
minna um of á fátæktina, sem þjóðin
bjó áður við. „Nú gera flestir sér
grein fyrir að íslensk byggingararf-
leifð er það sem gerir byggð hér á
landi einstaka í alþjóðlegu samhengi,
á sama hátt og náttúran gerir landið
okkar ólíkt öllum öðrum,“ skrifar
hún.
Þetta er rétt og því skýtur það
skökku við, sem Áshildur bendir
einnig á í grein sinni, að í áformum
um uppbyggingu í miðborginni, ekki
sízt við Laugaveg, er gert ráð fyrir
niðurrifi allmargra gamalla húsa.
„Þessi gömlu hús eru svo fá og ein-
stök að það er ekki hægt að réttlæta
að rífa tugi þeirra í miðborginni á
næstu mánuðum og árum,“ skrifar
Áshildur Haraldsdóttir.
Drög að þessu menningarslysi, sem
er í uppsiglingu í miðbænum, voru
lögð í tíð fyrri meirihluta borgar-
stjórnar. Það er full ástæða til þess
fyrir núverandi meirihluta að taka
mark á beiðni Áshildar, sem vafalaust
talar fyrir munn margra Reykvík-
inga, er hún biður borgarstjórnar-
meirihlutann að „gera allt sem í hans
valdi stendur til að afstýra hraðri og
öruggri útrýmingu menningarlegs
byggingararfs í Reykjavík.“
Flokkarnir, sem standa að meiri-
hluta borgarstjórnar í Reykjavík,
Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn, hafa báðir á stefnu sinni
með einum eða öðrum hætti að varð-
veita og hlúa að íslenzkri menningu
og arfleifð. Það hlýtur að eiga við um
byggingararfleifð höfuðborgarinnar
eins og önnur menningarverðmæti.
Full ástæða er til að endurskoða
þau áform, sem nú eru uppi um nið-
urrif húsa í miðbænum. Og í þeim til-
fellum, sem slíkt verður heimilað,
þarf sömuleiðis að gera meiri kröfur
til nýbygginga um að þær falli að
götumyndinni og stingi ekki í augu í
gömlu hverfunum.
Í mörgum borgum sjá menn nú eft-
ir „uppbyggingarstarfsemi“ á borð
við þá, sem stendur fyrir dyrum í mið-
borg Reykjavíkur. Það er ástæða til
að staldra við.
VON Í DARFUR?
Í gær voru haldin mótmæli út umallan heim til að mótmæla að-
gerðaleysi heimsbyggðarinnar vegna
þjóðarmorðsins í Darfur í vesturhluta
Súdans. Tvö hundruð þúsund manns
hafa látið lífið í átökunum og talið er
að um tvær og hálf milljón manna hafi
misst heimili sín og sé á hrakhólum.
Stjórnvöld í Súdan hafa ekkert gert
til að stöðva ódæðin. Í þokkabót eru
átökin í Darfur farin að breiðast út til
grannríkjanna og valda ólgu bæði í
Chad og Mið-Afríkulýðveldinu.
Átökin í Darfur hófust árið 2003
þegar uppreisnarmenn létu til skarar
skríða. Sögðu þeir að stjórnvöld hygl-
uðu íbúum af arabískum uppruna, en
létu svarta borgara landsins sitja á
hakanum. Í kjölfarið birtust arabískir
vígamenn, sem nefnast janjaweed og
hafa farið með ofbeldi um Darfur. En
markmið þeirra er að hreinsa svarta
íbúa burt og fórnarlömbin ná langt út
fyrir raðir uppreisnarmanna. Ástæð-
an fyrir því að erfitt er fyrir stjórn-
völd að sverja af sér tengsl við janja-
weed er sú að árásir þeirra komu
ávallt í kjölfarið á loftárásum stjórn-
arhersins. Þeir gengu fram af full-
komnu miskunnarleysi, eyddu heilu
þorpunum og nauðguðu og drápu og
stálu öllu steini léttara. Fjölda
kvenna var rænt og hnepptur í kyn-
lífsþrælkun. Stjórnvöld hafa sagst
ætla að afvopna janjaweed, en þess
sjást engin merki að það hafi verið
reynt.
Bandaríkjamenn sögðu í gær að
þrýstingur á stjórnvöld í Súdan væri
loks að bera árangur og þau væru í
þann mund að fallast á sameiginlega
friðargæslu Sameinuðu þjóðanna og
Afríkusambandsins. Voru þessi
sinnaskipti bæði rakin til þess að al-
þjóðasamfélagið hefði beitt þrýstingi
og sömuleiðis hefðu tveir helstu
bandamenn Súdans, Egyptar og Kín-
verjar, stutt slíkt friðargæslulið. Það
samkomulag, sem nú er í burðarliðn-
um, er afrakstur viðræðna, sem fram
hafa farið í Líbýu.
Ljóst er að friðarsamkomulagið,
sem gert var um Darfur í maí í fyrra,
hefur verið vita gagnslaust. Um þess-
ar mundir eru um fimm þúsund
manns við friðargæslu í Darfur á veg-
um Afríkusambandsins og hefur kom-
ið fram að þeir ráða ekkert við víga-
mennina, sem myrða og ræna að vild.
Það er ekki seinna vænna að gripið
verði í taumana, fjórum árum eftir að
ódæðisverkin í Darfur hófust, og
þjóðarmorðið stöðvað. Gríðarlegur
fjöldi fólks lætur nú fyrirberast í
flóttamannabúðum þar sem mikill
skortur er á mat og lyfjum. Fyrir utan
búðirnar bíða arabískir vígamenn og
hætti konur sér út fyrir þær til að ná í
vatn eru þær gripnar og þeim nauðg-
að. Íbúar í héraðinu hljóta að vera
orðnir úrkula vonar um að brugðist
verði við áþján þeirra. Vonandi er
ekki enn verið að vekja með þeim fals-
von.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir áratuga baráttu nátt-úruverndarfólks fyrirverndun Þjórsárvera varsvo komið í janúar árið
2006 að Landsvirkjun sá
sér ekki annað fært en
leggja áætlanir um
Norðlingaölduveitu til
hliðar. Þá hafði annar
aðaleigenda Landsvirkj-
unar, Reykjavíkurborg,
samþykkt tillögu þess
efnis að borgin „leggist
gegn öllum frekari virkj-
unarframkvæmdum í
Þjórsárverum og að fall-
ið verði frá gerð Norð-
lingaölduveitu.“ For-
maður stjórnar
Landsvirkjunar, Jó-
hannes Geir Sigurgeirsson, var
spurður hvort þetta þýddi að hætt
væri við veituna. Hann svaraði: „Tím-
inn einn getur leitt það í ljós. Það eru
í gildi lög sem heimila þessa fram-
kvæmd … En eins og vindar blása í
þjóðfélaginu í dag reikna ég ekki með
að við hreyfum við þessu á næstunni.“
Bæði almennur og pólitískur
stuðningur við verndun Þjórsárvera
jókst mjög hratt í byrjun síðasta árs.
Náttúruverndarsamtök lögðu áherslu
á að friðland Þjórs-
árvera yrði stækkað að
náttúrulegum mörkum
þeirra og hvöttu stjórn-
völd til þess að hefja
undirbúning að því að
koma Þjórsárverum á
Heimsminjaskrá
UNESCO þar sem til-
greindar eru merkustu
náttúruminjar á jörð-
inni. Þáverandi um-
hverfisráðherra, Sigríð-
ur Anna Þórðardóttir,
lýsti því yfir að hún hefði
þegar hafið undirbúning
að því að stækka friðlandið. Morg-
unblaðið sagði í ritstjórnargrein 17.
janúar: „Það er kominn tími til að
taka af skarið um framtíð Þjórs-
árvera. Ríkisstjórn og Alþingi eiga að
kveða upp úr um að þar verði ekki
ráðizt í neinar framkvæm
hnykkt á friðun þessarar
náttúruperlu og friðland
Í ritstjórnargrein blaðsin
2006 er þessi afstaða ítre
þar meðal annars: „Það e
unandi eftir áratuga bará
friðun svæðisins að tímin
leiða það í ljós hvort það
standa ósnortið.“
Langmestur hluti Þjór
Landsvirkjun enn með kver
Eftir Birgi Sigurðsson »Enginn náttúandi, engin n
úruverndarsamt
inn sem gerir sé
fyrir stórkostleg
ilvægi Þjórsárve
náttúru Íslands
heimsins mun sæ
við annað en að f
landið verði einn
stækkað til suðu
Birgir Sigurðsson
Fólk af íslenskum ættum utan Ís-lands er hvergi fleira en í Mani-toba, en það er auk þess víða íKanada og Bandaríkjunum.
Kjarninn í boðskap Ólafs Ragnars Gríms-
sonar var, að nú væri kominn tími til að
spinna, á jafn ýtarlegan hátt og gert hafi
verið fyrir 10 árum, þráðinn gagnvart sög-
unni og arfleifðinni, tengsl þessa mikla
fjölda fólks við nútíma Ísland. Í kvöldverði
Þjóðræknisfélags Íslendinga í Vesturheimi
á laugardag lagði hann enn einu sinni
áherslu á að umrætt fólk og Íslendingar á
Íslandi væru af sama meiði og áréttaði að
Íslendingar vonuðust til þess að geta deilt
nútíma Íslandi með fólki af íslenskum ætt-
um vestra.
Ólafur Ragnar Grímsson rifjar upp að í
innsetningarræðu sinni 1. ágúst 1996 hafi
hann lagt ríka áherslu á tengslin við fólk af
íslenskum uppruna í Kanada, Bandaríkj-
unum og annars staðar í veröldinni. Þá hafi
hann lagt grundvöll að sýn sem hann hafi
svo útfært nánar á fyrsta árinu sem forseti
og í fyrstu heimsóknunum til Kanada. Sýn-
in hafi falist í því að Íslendingar og fólk af
íslenskum ættum tilheyrðu í raun íslensku
samfélagi. Þótt einstaklingarnir bæru mis-
munandi vegabréf og væru að nafninu til
ríkisborgarar í ólíkum löndum ættu þeir
sameiginlega arfleifð, sameiginlega sögu,
sameiginlega menningu, sameiginlega for-
feður, og væru mótaðir af aldagömlum
áhrifum sem ættu sér uppruna á Íslandi.
Vonleysi
Fyrsta ferð Ólafs Ragnars Grímssonar og
Guðrúnar Katrínar til Kanada var 1997. Þá
fóru þau um Kanada og Bandaríkin og
heimsóttu meðal annars Winnipeg, Gimli,
San Francisco, Seattle og Spanish Forks í
Utah. Hann segir að þá hafi komið sér á
óvart hvað mikið vonleysi hafi ríkt í Winni-
peg varðandi framtíð sameiginlegrar arf-
leifðrar og ótti um að tengslin við Ísland
myndu trosna. Eldri kynslóðin vestra væri
kannski síðasta kynslóðin sem áhuga hefði
á Íslandi og íslenska samfélagið í Vestur-
heimi væri kannski að deyja út. „Þessar
samræður urðu til þess að ég áttaði mig á
því að við á Íslandi hefðum kannski van-
rækt meira en góðu hófi gegndi að rækta
þessi tengsl. Kannski af því við höfðum tal-
ið að þau væru svo sterk að það þyrfti ekki
að rækta þau.“
Í þessu sambandi segir hann að mörgum
hafi t.d. létt þegar hann flutti allar ræður
sínar á ensku og í fyrstu ferðinni hafi verið
byrjað að spinna sameiginlegan þráð.
Ýmsar hugmyndir hafi fæðst. Þær hafi
m.a. falið í sér að gera ætti ungu fólki kleift
að heimsækja Ísland. Gera þyrfti íslenska
nútímamenningu aðgengilega. Skapa
þyrfti fólki tækifæri til að afla sér upplýs-
inga um ættmenn sína og uppruna á Ís-
landi. Íslensk stjórnvöld þyrftu að tengja
betur saman starfsemi á ólíkum sviðum.
Nýbúið hafi verið að opna Vesturfarasetrið
á Hofsósi og það
ing þótt óvíst ha
takast.
Glæsilegt sók
„Það ánægjuleg
gjafartóns sem
vonleysis og sva
lenska samfélag
við nú að 10 áru
eitthvert mesta
skeið til að efla þ
Ragnar. „Fjölm
einnig hér víða í
um hafa á nýjan
og hrint í framk
burðum og verk
Mikilvægt að deila n
með fólki af íslensku
Forseti Íslands, Ólafur
Ragnar Grímsson, kom
víða við í för sinni til
Winnipeg í Kanada á ný-
liðnum dögum, hélt marg-
ar ræður og var áberandi
í fjölmiðlum. Steinþór
Guðbjartsson fylgdist með
og ræddi við forsetann.
Morgun
Tengsl Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, ásamt hjón
öldungadeildarþingmanni í Norður-Dakota, og Björk Eirík
Þjóðræknisfélags Íslendinga í Vesturheimi í Winnipeg á lau
ÍSLAND hefur sannarlega verið í sviðs-
ljósinu í Winnipeg undanfarna daga og
umfjöllunin um land og þjóð í fjölmiðlum
hefur verið meiri en nokkru sinni áður.
Í Winnipeg hefur aldrei verið eins mik-
ið um að vera í tengslum við Ísland og í
liðinni viku, en til viðburðanna var efnt í
tengslum við þjóðræknisþing Þjóðrækn-
isfélags Íslendinga í Norður-Ameríku,
sem fór fram í borginni um helgina.
Tónninn var sleginn með ýtarlegu viðtali
við Atla Ásmundsson, aðalræðismann Ís-
lands í Winnipeg, í Winnipeg Free Press,
útbreiddasta blaði Manitoba, en Atli hef-
ur komið að og skipulagt alla þessa við-
burði á einn eða annan hátt. Núna (Now),
listahátíð ungs fólks frá Íslandi og Kan-
ada, hefur vakið mikla athygli og íslensk-
ir listamenn eins og t.d. Ragnheiður
Gröndal og Björn Thoroddsen hafa verið
áberandi í borg
land Naturally
reiðslu á nokkr
húsum og var fo
Örvarsson, mat
Free Press. Opn
Landsbankans
um manni og fo
Ragnar Grímss
varps-, útvarps
þess sem hann h
fyrir fjölmenna
,,Við höfum s
fjöllun en þetta
Bardal, fyrrver
Martha Brooks
tekur í sama str
fullyrða að hver
fjallað eins mik
peg nú á svona
Aldrei meiri umfjöllu