Morgunblaðið - 30.04.2007, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. APRÍL 2007 21
Þetta er hið nýja ein-kunnarorð Fram-sóknar í kosninga-baráttunni, og gaf
ávöxt þegar hinn 23. apríl sl.,
en þá var undirritaður samn-
ingur við Norðurál um bygg-
ingu nýs 150.000 tonna álvers
í Helguvík, sem byrjar að
spúa eitri út í andrúmsloftið
þegar árið 2010.
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur að vísu lýst því yfir að
hægja beri á stóriðjufram-
kvæmdum. Það er auðvitað
eintóm blekking, þar sem
hinn nýi álsamningur í
Helguvík hefði aldrei verið
gerður á þessum tíma nema
með fullri vitund og vilja
Sjálfstæðisflokksins. Sjálf-
stæðismenn munu að vísu
reyna að hvítþvo sig og svara
því til að þeir þar syðra hafi
sjálfir og einir haft með málið
að gera. Því trúir enginn sem
einhverja nasasjón hefur af
pólitík.
Nú vaknar sú áleitna
spurning: Hvað mun stóri
flokkurinn gera eftir kosn-
ingar fyrst hann hagar sér
svona rétt fyrir þær? Ef hann
situr áfram að völdum með
samflokki sínum, Framsókn,
munu áliðjuframkvæmdir
settar á fullt, Þjórsá virkjuð,
meðal annars með því að
sökkva Þjórsárverum, og
Skaftá veitt í Langasjó.
Íslandshreyfingin ætlar að
berjast af öllum kröftum
gegn þessari þróun.
Margrét Sverrisdóttir
„Ekkert stopp“
Höfundur er varaformaður
Íslandshreyfingarinnar.
mdir, heldur
r einstöku
ið stækkað.“
ns 25. janúar
ekuð og segir
er ekki við-
áttu fyrir
nn eigi að
fær að
rsárvera er í
Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Gnúp-
verjar höfðu barist hatrammlega
gegn öllum virkjunaráformum í ver-
unum alveg frá byrjun áttunda ára-
tugarins. Fundahöld, ályktanir, und-
irskriftalistar og samþykktir sýna að
mikil samstaða er meðal íbúa Skeiða-
og Gnúpverjahrepps um verndun
veranna og stækkun friðlandsins
þannig að tryggt sé að þar verði aldr-
ei virkjað. Þessi viðhorf kristölluðust
í bókun hreppsnefndar 3. maí 2005
þar sem Norðlingaölduveitu var hafn-
að.
Ljóst er að fram til þessa hefur
flest náttúruverndarfólk talið að
stækkað friðland tryggði að Norð-
lingaölduveita væri úr sögunni. Og
svo mikið er víst að í síðustu sveit-
arstjórnarkosningum í Skeiða- og
Gnúpverjahreppi var ekki kosið um
verndun Þjórsárvera. Menn töldu að
hún væri svo til í höfn. Það var kosið
um önnur mál. Í þessum kosningum
hófst til valda Gunnar Örn Marteins-
son og er hann nú oddviti. Jónína
Bjartmarz umhverfisráðherra skip-
aði hann samkvæmt tilnefningu sem
fulltrúa heimamanna í nefnd er setja
skyldi fram hugmyndir og tillögur um
stækkun friðlandsins í Þjórsárverum.
Annar fulltrúi heimamanna var úr
Ásahreppi austan Þjórsár (þar hafa
ráðamenn jafnan barist fyrir virkj-
unum í Þjórsárverum) og sá þriðji úr
Rangárþingi ytra og hafa menn það-
an þó ekki verið taldir „heimamenn“ í
Þjórsárverum þar til nú.
Nú hefur þessi ráðgefandi nefnd
skilað af sér og hefur umhverf-
isráðherra kynnt tillögur hennar.
Ráðherrann lætur hinsvegar hjá líða
að kynna sinn eigin vilja í málinu.
Samkvæmt tillögunum skal friðlandið
stækkað verulega í austur, vestur og
norður. En það skal ekkert stækkað í
suður. En með því að stækka frið-
landið ekki til suðurs er í raun unnið
gegn verndun veranna; séð til þess að
Landsvirkjun geti enn komið upp áð-
ur fyrirhuguðu lóni syðst í verunum
og þar með Norðlingaölduveitu. Þátt-
ur oddvita Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps, Gunnars Arnar Marteins-
sonar, í þessu máli er dapurlegur.
Hann stendur að tillögum sem ganga
þvert gegn samþykkt hreppsnefndar
frá árinu 2005 og ótvíræðum vilja
íbúa hreppsins um að hafna Norð-
lingaölduveitu. Þannig rekur hann er-
indi Landsvirkjunar og stórvirkj-
anaaflanna í Framsóknar- og
Sjálfstæðisflokknum sem enn sjá
sóma sinn í því að viðhalda virkj-
unarógninni í Þjórsárverum.
Enginn náttúruunnandi, engin
náttúruverndarsamtök, enginn sem
gerir sér grein fyrir stórkostlegu
mikilvægi Þjórsárvera í náttúru Ís-
lands og umheimsins mun sætta sig
við annað en að friðlandið verði einnig
stækkað til suðurs og tryggt verði að
Norðlingaölduveita sé úr sögunni.
Orð Morgunblaðsins frá 17. janúar
2006 um að það sé „kominn tími til að
taka af skarið um framtíð Þjórs-
árvera“ og ríkisstjórn og Alþingi eigi
„að kveða upp úr um að þar verði ekki
ráðizt í neinar framkvæmdir“ eiga
enn við.
Geri Jónína Bjartmarz tillögur
nefndarinnar að sínum mun hún ekki
skapa frið um Þjórsárver heldur
ófrið. Því með þeirri framgöngu
tryggði hún kverkatak Landsvirkj-
unar á Þjórsárverum.
rkatak á Þjórsárverum
úruunn-
nátt-
tök, eng-
r grein
gu mik-
era í
og um-
ætta sig
frið-
nig
urs …
Höfundur er rithöfundur.
Nýlega kom hingað til lands meðferjunni Norrænu maður, semhefur verið hér á landi síðast-liðinn tvö sumur til að and-
mæla virkjunar- og stóriðjuframkvæmd-
um á Austurlandi. Við komuna birti lög-
regla á Seyðisfirði manninum dóm héraðs-
dóms Austurlands, þar sem
hann hafði verið dæmdur í
60 daga fangelsi skilorðs-
bundið vegna frelsissvipt-
ingar skrifstofufólks á
Reyðarfirði og óhlýðni við
fyrirmæli lögreglunnar. Við
svo búið ásakaði maðurinn
lögreglumann í sjónvarps-
viðtali um að hafa hótað sér
að koma fíkniefnum eða
„einhverju“ í bifreið sína til
að geta vísað honum úr
landi. Í tilefni af þessu sjón-
varpsviðtali birti Lárus
Bjarnason, lögreglustjóri á
Seyðisfirði, yfirlýsingu, þar
sem hann segir fullyrðingu
mannsins í viðtalinu ranga.
Í yfirlýsingunni segir einn-
ig: „Það er þekkt aðferða-
fræði mótmælenda að ata
mótherja sína auri til að
reyna að bæta eigin málstað
og koma á þá höggi. Lög-
reglan biður landsmenn að
taka fréttum á komandi sumri af sam-
skiptum lögreglunnar og mótmælenda
með gagnrýnum huga, en þeir hafa boðað
uppsetningu mótmælendabúða frá og með
6. júlí 2007.“ Lögreglustjóri segir, að lög-
regla hafi ekki afskipti af mótmælendum
að fyrra bragði. Ekki sé tekið á þeim nema
þeir gerist sekir um háttsemi, sem varði
við lög og séu dómar héraðsdóms Reykja-
víkur og Austurlands því til sönnunar. Þá
telur lögreglustjórinn, að fjölmiðlar hafi
ekki gætt hlutleysis í fréttum af mótmæl-
unum og taki yfirlýsingum mótmælenda
ekki af nægilegri gagnrýni. Loks bendir
hann á, að lögregla hafi ekki verið kærð
vegna framgöngu sinnar.
Í Lögreglublaðið 2006 ritar Gísli Jökull
Gíslason lögreglumaður grein, sem hann
nefnir „Spellvirkjar og mótmælendur“, þar
sem hann lýsir reynslu sinni af því að hafa
verið sendur til að gæta laga og reglu á
Austurlandi síðastliðið sumar. Heiti grein-
ar sinnar skýrir hann á þennan hátt: „Fjöl-
miðlar hafa kallað það fólk mótmælendur
en það er sorglegt að nota sama orð yfir
alla sem eru á móti framkvæmdunum. Þeir
sem mótmæla í sátt við lög eru mótmæl-
endur en þeir sem einsetja sér með ásetn-
ingi að raska starfsemi eru ekki mótmæl-
endur í þeim skilningi. Hér eftir kýs ég að
kalla þá spellvirkja.“ * Búðirnar 2005 og
2006, sem reistar voru fyrir útlendinga
gegn framkvæmdunum á Austurlandi, eru
dæmi um alþjóðavæðingu gegn stórfram-
kvæmdum og alþjóðafyrirtækjum. Einn í
hópnum stærði sig af því að hafa mótmælt í
8 löndum. Ekkert ríki lætur afskiptalaust,
að innlendir eða erlendir einstaklingar
bregði fæti fyrir lögmætar framkvæmdir.
Hér á landi er nú tveggja ára reynsla hjá
lögreglu í viðureign við hópa af þessu tagi
og þriðja sumarið er að hefjast. Ég tel, að
lögregla hafi brugðist við þessum vanda á
réttan hátt og með aukinni áherslu á
áhættumat og þjálfun með hliðsjón af
reynslu síðustu ára, tel ég hana vel til þess
búna að tryggja öryggi á framkvæmda-
svæðum. Dómum verður að
fylgja eftir og beita lagaregl-
um um brottvísun úr landi.
* Á kjörtímabilinu hef ég
beitt mér fyrir því að efla og
styrkja löggæslu í öllu tilliti
til lands og sjávar. Verulegur
árangur hefur náðst í því efni
og hafið er yfir allan vafa, að
lögregla nýtur mikils trausts
landsmanna. Ég hef jafn-
framt lagt áherslu á, að
gæsla öryggis Íslendinga
hvílir nú meira á íslenskum
stjórnvöldum en nokkru
sinni fyrr – ekki síst vegna
þess að hættur hafa breyst
og er reynslan á Austurlandi
til marks um það.
Í hvert sinn, sem ég hef
vakið máls á nauðsyn þess að
styrkja lögreglu, hafa þing-
menn Samfylkingar hlaupið
upp til handa og fóta og talið
skrefið of stórt. Vinstri/græn
hafa á hinn bóginn stundum
látið eins og þau hafi skilning á því, að
borgaralegar öryggisstofnanir þjóðarinn-
ar séu efldar, nú síðast í tilefni af ramma-
samningum við Norðmenn og Dani um ör-
yggismál.
Að sjálfsögðu þurfum við að halda
áfram að efla lögreglu, landhelgisgæslu og
björgunarsveitir. Næsta skynsamlega
skref er að skipuleggja og þjálfa 240
manna varalið lögreglu. Ég fagna stuðn-
ingi allra við þau áform.
Stjórnmálamenn verða einnig að
treysta löggæslumönnum. Það er til lítils,
að stjórnmálamenn samþykki fjölgun
þeirra en vilji síðan, að þeir sitji auðum
höndum, þegar farið er á svig við lögin.
Þessi tvískinnungur einkennir málflutning
vinstri/grænna. Á síðasta þingi fluttu þau
Kolbrún Halldórsdóttir og Steingrímur J.
Sigfússon tillögu til þingsályktunar um að
skipuð yrði sérstök nefnd til að rannsaka
„framgöngu lögreglu gagnvart mótmæl-
endum við Kárahnjúka“. Af tillögunni og
greinargerð hennar verður ráðið, að flutn-
ingsmenn hennar telji lögreglu hafa stofn-
að til vandræða á Austurlandi en ekki þá,
sem þau kalla mótmælendur.
Vinstri/græn vilja þurrka orðið her á
brott, þegar rætt er um öryggi Íslands.
Þau segjast vilja efla borgaralegar stofn-
anir í þágu öryggis borgaranna. Þau krefj-
ast hins vegar sérstakrar rannsóknar,
þegar lögregla beitir valdi til að stöðva
spellvirki gegn lögmætum framkvæmd-
um. Er þessi tvískinnungur trausts verð-
ur?
Hættulegur
tvískinnungur
Eftir Björn Bjarnson
» Traust enekki tví-
skinnungur á að
ráða í öryggis-
málum.
Björn Bjarnason
Höfundur er dóms- og kirkjumálaráðherra.
ð hafi verið mikil vísbend-
afi verið hvernig til myndi
knarskeið
ga er að í stað þessa upp-
ég skynjaði hér 1997 og
artsýni varðandi framtíð ís-
gsins í Vesturheimi getum
m liðnum litið til baka yfir
og glæsilegasta sóknar-
þessi tengsl,“ segir Ólafur
margir aðilar á Íslandi og
í Kanada og Bandaríkjun-
n hátt tekið höndum saman
kvæmd fjölmörgum við-
kefnum, eflt söfn og sýn-
ingar, opnað samfélagsmiðstöðvar og reist
minnismerki, efnt til hópferða til Íslands
og Íslendingar hingað, við svo opnað hér
ræðismannsskrifstofu og sendiráð í Kan-
ada og Kanada á Íslandi að ógleymdum
öllum þeim glæsilegu viðburðum sem fóru
fram árið 2000 og tengdust landafundun-
um, opinberum heimsóknum mínum til
Kanada og fjölmargra íslenskra ráða-
manna á þessum árum, opinberri heim-
sókn landstjóra Kanada til Íslands og
heimsóknum forráðamanna Manitoba eins
og Garys Doers forsætisráðherra, sem
hefur komið tvisvar á sínu skeiði. Þegar
allt þetta er lagt saman höfum við efnivið
til þess að horfa mjög bjartsýn til næstu
ára og áratuga. Það hefur verið mjög gam-
an á hverju ári á Bessastöðum að taka á
móti því unga fólki, sem hefur tekið þátt í
Snorraverkefninu, sem var einmitt stofnað
upp úr þessum samtölum 1997, og finna
hvernig við erum ár af ári að byggja upp
nýja sveit af ungu fólki í Bandaríkjunum
og Kanada, sem hefur kynnst Íslandi og
ræktað tengslin við heimaland forfeðr-
anna, kynnst ættmönnum sínum, íslenskri
náttúru og íslensku nútímaþjóðfélagi. Allt
þetta hefur orðið til þess að breyta mjög
viðhorfum fólks af íslenskum uppruna hér
í Vesturheimi, fylla það meiri bjartsýni en
áður og opnað augu þess fyrir því að hver
og einn getur ræktað tengslin við Ísland á
margvíslegan hátt. Í þeim efnum hef ég
allan þennan tíma lagt ríka áherslu á það,
að það þyrfti að tvinna saman annars veg-
ar stolt yfir því að vera hluti af merkri arf-
leifð og einstakri sögu og ánægjuna af því
að kynnast og tengjast nútíma Íslandi
þannig að kjarninn í viðhorfum og samfé-
lagsvitund vestur-íslenska samfélagsins
væri ekki bara hefðin, sagan og gamli tím-
inn heldur ekki síður tækifærin sem Ís-
land nútímans felur í sér á sviði menning-
ar, lista, vísinda, rannsókna, viðskipta og
tækni.“
Mikið ævintýri
Margir frá Vesturheimi hafa heimsótt
Bessastaði á sl. áratug. Ólafur Ragnar
segir að sér hafi þótt gaman að taka á móti
þessu fólki sem hafi gjarnan verið að koma
í fyrsta sinn til Íslands og kynnast landi
forfeðra sinna. Ánægjulegt hafi verið að
eiga samræður við hundruð einstaklinga
sem væru að uppgötva Ísland nútímans,
náttúruna og árangur þjóðarinnar og það
hafi aukið þrótt í því að styrkja tengslin við
sögu ættmenna vestanhafs. Hann bendir á
að þegar hann hafi komið til Utah 1997
hafi ekki komið þangað íslenskur forystu-
maður í heila öld. Afkomendur mormón-
anna hafi talið að vegna deilnanna um
brottför mormónanna á sínum tíma væri
erfitt fyrir þá að rækta tengsl við Ísland
nútímans en tekist hafi að breyta þeim við-
horfum og síðan hafi þeir reist merkilegt
minnismerki í Vestmannaeyjum um þá
sem fóru fyrst til Utah, nánast árlega hafi
komið sveit frá Utah í heimsókn til Íslands
og 2005 hafi hann tekið þátt í einstæðum
viðburðum þar þegar minnst var 150 ára
afmælis frá því fyrstu íslensku landnem-
arnir komu til Utah og um 4.000 manns
hafi verið viðstaddir afhjúpun nýs minnis-
merkis. Það hafi verið sér dýrmætt og
mikil upplifun að kynnast fólkinu, tilfinn-
ingum þess, sögu og viðburðum, og fátt
hafi haft eins mikil áhrif á sig og fjölmargir
slíkir tilfinningaþrungnir viðburðir meðal
fólksins af íslenskum ættum vestanhafs.
„Fyrir sérhvern Íslending er það mikið
ævintýri að koma á þessar slóðir og rík til-
finningaleg og söguleg reynsla,“ segir for-
setinn og hvetur Íslendinga til þess að
heimsækja samfélög fólks af íslenskum
ættum vestanhafs, eins og Gimli, Norður-
Dakota, Alberta, Saskatchewan og Utah.
Ómögulegt sé að gera sér grein fyrir því
hvað það sé að vera Íslendingur án skiln-
ings á menningu þessa fólks vestra.
Landsbankinn vísar veginn
Miklar breytingar hafa orðið á samskipt-
um Íslands og Vesturheims á undanförn-
um árum. Ólafur Ragnar segir ástæðu til
að ætla að þróunin haldi áfram að styrkj-
ast. Það gerist t.d. með því að ung kynslóð
á sviði vísinda og lista taki höndum saman,
ungt listafólk frá Íslandi fari vestur í aukn-
um mæli og listafólk í Kanada og Banda-
ríkjunum sæki Ísland heim. Íslensk fyrir-
tæki muni líka sennilega skoða umsvif á
þessum slóðum í ríkari mæli en þau hafi
gert og vera reiðubúnari til þess að styrkja
stöðu sína vestra. Kanada sé auðugt land
og eigi mikla viðskiptalega framtíð fyrir
sér. Því séu mikil tækifæri í landinu, eink-
um í ljósi þess að nánast allt vestur-
íslenska samfélagið í landinu sé einskonar
um 200.000 manna heimamarkaður fyrir
íslensk fyrirtæki og þar sé velvild, stuðn-
ingur og eftirvænting gagnvart íslenskum
fyrirtækjum.
„Ég vona líka að það verði aukin sam-
vinna í vísindum og tækni. Nú er veröldin
upptekin við hættuna af loftslagsbreyting-
um og Kanada og Ísland og önnur lönd á
norðurslóðum eru sá heimshluti þar sem
loftslagsbreytingarnar gerast hraðast og
þar sem mikilvægast er að stunda rann-
sóknir af þessu tagi. Ég vona þess vegna
að háskólar og rannsóknastofnanir á Ís-
landi og í Kanada muni, líkt og við höfum
verið að gera í Bandaríkjunum á undan-
förnum mánuðum, taka höndum saman í
öflugu vísinda- og rannsóknasamstarfi.
Þar geta líka orkumálin komið við sögu.
Svo sé ég fjölmörg tækifæri, sem öll
reyndar tengjast nútíma Íslandi, til að
hagnýta þann góða grundvöll og þann
mikla velvilja sem við höfum hér til sóknar
á fleiri sviðum. Það er þess vegna svolítið
skemmtilegt að elsti banki Íslands skuli
vera að hasla sér hér völl og vísa þannig
veginn til framtíðar. Vonandi fylgja aðrir í
kjölfarið.“
steinthor@mbl.is
nútíma Íslandi
um ættum vestra
nblaðið/Steinþór Guðbjartsson
nunum Curtis Olafson,
ksdóttur í kvöldverði
ugardag.
ginni og í fjölmiðlum. Ice-
hefur kynnt íslenska mat-
rum útvöldum veitinga-
orsíðuviðtal við Hákon
treiðslumann, í fylgiblaði
nun viðskiptaskrifstofu
fór varla framhjá nokkr-
orseti Íslands, Ólafur
son, hefur verið í ótal sjón-
- og blaðaviðtölum auk
hefur haldið fjölda erinda
a hópa á nýliðnum dögum.
stundum fengið ágæta um-
a slær allt út,“ segir Neil
randi ræðismaður, og
, rithöfundur og djassisti,
reng.. Aðrir sem til þekkja
rgi í veröldinni hafi verið
kið um Ísland og í Winni-
stuttum tíma.
un