Morgunblaðið - 23.11.2007, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FÓLKSFLÓTTI FRÁ
HÖFUÐBORGARSVÆÐINU?
Eins og staðan er nú í húsnæðis-málum og ef hún breytist ekkimá búast við fólksflótta frá
höfuðborgarsvæðinu og út á land á
næstu misserum og jafnvel er hægt
að halda því fram að sjá megi fyrstu
merki um slíka búferlaflutninga.
Skýringin er augljós.
Það er orðið of dýrt fyrir fólk á
venjulegum launum að búa á höfuð-
borgarsvæðinu. Einu gildir, hvort
fólk stefnir á kaup á húsnæði eða að
leigja húsnæði. Í báðum tilvikum er
kostnaðurinn orðinn svo yfirgengi-
legur að annað eins hefur ekki sést
hér í nokkra áratugi.
Hvernig bregzt fólk við? Með því
að flytja til nágrannabyggða höfuð-
borgarsvæðisins þar sem húsnæðis-
kostnaður er mun lægri. Sumir flytja
austur fyrir fjall til Hveragerðis eða
á Árborgarsvæðið. Aðrir flytja á Suð-
urnes og enn aðrir upp í Borgarfjörð.
Margir sækja eftir sem áður vinnu til
Reykjavíkur eða nágrannasveitar-
félaga.
Þá eru dæmi um að fólk flytji enn
lengra, jafnvel til Ísafjarðar. Í mörg-
um tilvikum er fólk ekki bara að leita
að ódýru húsnæði heldur einnig meiri
friði og ró. Í minni byggðarlögum er
t.d. ekki nauðsynlegt að eyða stórum
hluta dagsins í að keyra börn til og
frá skóla, í sérnám eða til íþróttaiðk-
unar. Í minni byggðarlögum er hægt
að komast ferða sinna án mikilla öku-
ferða. Við það losnar mikill tími í lífi
fólks sem hægt er að nota til annars
en að keyra um í bíl í erfiðri umferð.
Það er auðvitað bara ánægjulegt að
fólk flytji frá Reykjavík og nágrenni
til annarra byggðarlaga og styrki þar
með og efli byggðarlögin utan höfuð-
borgarsvæðisins. Og ekkert nema
gott við það að fólk geti notið lífs-
gæða, sem tilheyra ekki lengur lífinu
á höfuðborgarsvæðinu, annars stað-
ar.
En auðvitað er það alvarlegt um-
hugsunarefni að staða húsnæðismála
skuli vera orðin með þeim hætti að
fólk flýi háan húsnæðiskostnað á höf-
uðborgarsvæðinu. Að sumu leyti
bendir margt til þess að staðan í hús-
næðismálum sé að verða svipuð og
hún var fyrir þremur til fjórum ára-
tugum.
Það er t.d. augljóst að húsnæðismál
efnaminnsta hópsins í samfélaginu
eru komin í öngstræti. Fyrir 42 árum
var það lykilþáttur í kjarasamningum
að samið var um byggingu 1.250
íbúða fyrir láglaunafólk í Breiðholti.
Getur það verið að tæpri hálfri öld
síðar séum við komin í heilan hring og
nú sé aftur nauðsynlegt að grípa til
slíkra ráðstafana til þess að tryggja
efnaminnstu þjóðfélagsþegnunum
þak yfir höfuðið?
Það væri skammarlegt ef svo væri
en því miður hljótum við að spyrja
þeirra spurninga.
Það er ekki hægt að sitja auðum
höndum og fylgjast með því sem er að
gerast án aðgerða. Í þessum efnum er
horft til Jóhönnu Sigurðardóttur.
RÉTTARBÓT FYRIR ÚTLENDINGA
Staða innflytjenda á Íslandi lá PaulNikolov á hjarta þegar hann
flutti jómfrúræðu sína á Alþingi á
miðvikudag. Í ræðunni talaði hann
um mikilvægi þess að gera vel í þeim
efnum: „Þjóð sem hefur góða sam-
þættingarstefnu byggir upp traust og
blómstrandi hagkerfi, en land án
samþættingarstefnu sáir fordómum,
eykur stéttaskiptingu, og stuðlar að
óstöðugu hagkerfi.“
Paul er fyrsti innflytjandinn sem
tekur sæti á þingi og á miðvikudag
kynnti hann frumvarp sem hann er
fyrsti flutningsmaður að og er mik-
ilvægt að það nái fram að ganga.
Nú eru atvinnuleyfi útlendinga
bundin við atvinnurekandann. Þetta
samræmist ekki nútímalegum hug-
myndum um rétt einstaklingsins og
frelsi og þýðir að starfsmaðurinn er
algerlega á valdi atvinnurekandans
sem hefur dvalarleyfi hans í hendi
sér.
Með gildandi lögum er atvinnurek-
andanum gert kleift að brjóta rétt er-
lendra starfsmanna vegna þess að
hann þarf ekki að hafa áhyggjur af
því að þeir leiti réttar síns. Það er
engin ástæða til að færa atvinnurek-
endum þessi völd yfir einstaklingun-
um sem hjá þeim vinna og tímabært
að breyta lögunum.
Samkvæmt frumvarpinu yrði tíma-
bundið atvinnuleyfi veitt útlendingi
til að ráða sig í tiltekið starf og fylgir
heimild til að ráða sig í nýtt starf inn-
an þriggja mánaða frá starfslokum.
Paul vísaði til stefnu ríkisstjórnar-
innar um að „tryggt verði að útlend-
ingar á vinnumarkaði njóti sambæri-
legra réttinda og íslenskt launafólk“
og bætti við: „Frelsi til að vinna þar
sem maður vill, þar sem þess er þörf,
til að byrja þegar maður vill byrja og
hætta þegar maður vill hætta – það er
hluti af grunnréttindum starfsfólks.
Því miður hafa komið upp nokkur
dæmi um að erlent starfsfólk fái
borgað minna en íslenskir verka-
menn, fái ómannsæmandi húsnæði og
viti ekki einu sinni að stéttarfélög séu
til hér á landi.“
Í frumvarpinu er ekki síður mik-
ilvægt ákvæði til að tryggja rétt
kvenna af erlendum uppruna sem
gifst hafa íslenskum karlmönnum.
Eins og Paul bendir á eru dæmi um
að konur af erlendum uppruna hafi
verið fórnarlömb heimilisofbeldis en
ekki þorað að slíta sambúð af ótta við
að missa rétt til dvalar í landinu.
Í frumvarpinu er einnig tekið á
réttindum afkomenda útlendinga
sem flutt hafa til landsins og kveðið á
um afnám hinnar svokölluðu 24 ára
reglu, sem kveður á um að erlendur
maki undir 24 ára aldri fái ekki dval-
arleyfi á Íslandi.
Það er mikilvægt að tryggja rétt-
indi innflytjenda á Íslandi. Þetta
frumvarp er liður í því og nái það
fram að ganga yrði það tímabær rétt-
arbót.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
Jón Sveinsson, Nonni, fæddist 16.nóvember árið 1857 á Möðruvöllumí Hörgárdal. Síðastliðinn föstudagvoru því liðin 150 ár frá fæðingu
hans en svo merkilega vill til að þeir eiga
sama afmælisdag, Nonni og Jónas Hall-
grímsson. Og óhætt er að segja að Jónas
hafi stolið senunni um síðustu helgi.
Brynhildur Pétursdóttir, Zontakona á
Akureyri og safnstjóri Nonnahúss, segir
jesúítaprestinn og rithöfundinn Jón Sveins-
son án efa meðal bestu sendiherra Íslands.
„Bækur hans voru gefnar út í milljónum
eintaka og lesnar af börnum jafnt sem full-
orðnum víðsvegar um heiminn. Sjálfur var
hann óþreytandi í að segja sögur og kynna
þannig landið sitt. Árangurinn af starfi
hans er óumdeilanlegur, það sést m.a. ef
skoðaðar eru gestabækur Nonnahúss. Í
þeim má lesa að áhugi margra erlendra
gesta á Íslandi hafi einmitt kviknað við lest-
ur Nonnabókanna.“
Brynhildur segir við hæfi að Íslendingar
minnist þessa merkismanns á þessum tíma-
mótum. „Þrátt fyrir að örlögin hafi hagað
því svo að Nonni hlaut að lifa og starfa með-
al framandi þjóða var ævi hans helguð Ís-
landi og hans skal ætíð minnst sem eins af
bestu sonum þjóðarinnar,“ segir hún.
Foreldrar Nonna, Sveinn Þórarinsson,
skrifari amtmanns, og Sigríður Jónsdóttir,
bjuggu á Möðruvöllum í Hörgárdal til árs-
ins 1865 en þá flutti fjölskyldan til Akureyr-
ar í lítið svart timburhús sem kallað var
Pálshús. Það voru erfiðir tímar og Sveinn
var heilsulítill og skuldum vafinn. Fór svo
um síðir að hann var gerður gjaldþrota.
Þegar Nonni var ellefu ára lést Sveinn og
var Sigríði ofviða að sjá börnum sínum far-
borða.
Ári eftir andlát Sveins barst Sigríði bréf
þar sem Nonna var boðið að halda til
Frakklands og nema þar við kaþólskan
skóla í boði fransks greifa. Greifi þessi
bauðst til að kosta tvo íslenska drengi til
náms og fyrir tilstilli Einars Ásmundssonar
á Nesi var Nonni annar þeirra. Hinn dreng-
urinn var Gunnar sonur Einars. Nonna
hafði lengi dreymt um að ferðast til fjar-
lægra landa og kynnast ólíkum menningar-
heimum og hér bauðst honum bláfátækum
og föðurlausum tækifæri til að láta drauma
sína rætast. Tilhugsunin um að yfirgefa
fjölskylduna og vini var honum þó erfið.
Sérstaklega fannst honum sárt að eiga að
skilja við móður sína. Þegar hér var komið
sögu hafði Sigríður orðið að láta tvö yngstu
börnin, Friðrik og Sigríði, í fóstur. Elstu
dóttur sína hafði hún orðið að láta frá sér
við fæðingu og þrjú börn sín hafði hún misst
úr barnaveiki á Möðruvöllum. Ákvörðun
Sigríðar um að senda son sinn burtu til
náms hefur ekki verið henni auðveld en hún
vissi að tækifærið sem syni hennar bauðst
var einstakt.
„Elsku Nonni minn! Þú getur víst ímynd-
að þér, hversu sárt það er fyrir móður að
skilja við eitt af börnunum sínum, sem hún
elskar. Og þegar ég nú, þrátt fyrir það, læt
þig fara frá mér, þá geri ég það eingöngu
vegna þess, að ég er sannfærð um, að það er
þér fyrir bestu,“ sagði móðir hans.
Kveðjustundinni um borð í litla seglskip-
inu, sem drengurinn fór með frá Akureyri,
lýsir Nonni á eftirfarandi hátt í bókinni
Nonni: „Mamma var fljót að kveðja mig.
Hún faðmaði mig að sér og sagði:
„Nú verðum við að skiljast elsku Nonni
minn. Það er ekki víst að við sjáumst aftur í
þessu lífi, en ég vona, að Guð lofi okkur að
finnast á himnum.“
Því verður ekki með orðum lýst hvernig
mér var innanbrjósts. Ég elskaði móður
mína svo innilega. Ég gat ekki svarað henni
fyrir gráti. Tárin streymdu án afláts niður
vanga mína.
„Við verðum að binda enda á þetta,“ sagði
hún. „Vertu sæll, elsku drengurinn minn!
Guð varðveiti þig! Hann er verndari mun-
aðarleysingjanna. Og ég skal biðja hann að
ganga þér í föður og móður stað.“ Þetta
voru síðustu orðin, sem hún sagði við mig.“
Fyrstu dagar ferðarinnar voru Nonna
erfiðir en dönsku sjómennirnir voru honum
góðir og eftir fimm vikna sjóferð steig
Nonni á land í Kaupmannahöfn. Vegna
stríðs sem geisaði á milli Frakka og Þjóð-
verja frestaðist ferðin um sinn. Nonni og
Gunnar dvöldu því saman í Kaupmanna-
höfn í eitt ár en þegar stríðinu slotaði sneri
Gunnar aftur til Íslands. Nonni hélt til
Frakklands og hóf nám við kaþólskan
menntaskóla í Amiens. Nokkrum árum síð-
ar kom Ármann – Manni, yngri bróðir
Nonna, til Amiens. Þeir bræður stunduðu
nám saman og gengu báðir í jesúítaregluna.
Manni lést úr berklum aðeins 23 ára gam-
all, þá við nám í Belgíu. Nonni var þá við
störf í Danmörku og fékk ekki leyfi regl-
unnar til að vera viðstaddur jarðarför bróð-
ur síns. Það kom í hlut Nonna að flytja móð-
ur sinni fréttirnar um andlát Manna.
Sigríður var þá flutt til Vesturheims þar
sem hún bjó allt til dauðadags. Sigríður
reyndi af öllum mætti að hugga Nonna eftir
bróðurmiss
ekki á nafn
bréfum sem
um eftir lát
andi línur í
„Kæri N
Fyrst nú
bréfið þitt
Manna fyri
bréfið þá o
haldið áfra
saman og h
Að loknu
fræði, heim
í Frakkland
þar sem ha
síðan kenn
Danmörku
nemendum
frá Íslandi
vina fór No
Besti sendi
Mikill áhugi fyrir sýningu um rithöfundinn Jón Sveinsso
EFTIR að N
aði Valtýr
stjóri Morg
grein um r
birti í Lesb
1945. Þar r
fund þeirra
stjórans, þe
boðið til Ísl
ishátíðina 1
Valtýr se
Nonni hitt
dreng, Má
hafði lesið
mikið í mun
Nonna. No
drenginn o
frá lífsregl
hans hafði
gefið honu
kvöddust u
seglskipinu
„Þetta b
sagði hinn
eins og sjáa
Mjer þótti e
það, eins og
brjósti mér
leiðsla möm
yfir hafið o
mín.“
Og Valtý
Hæt
Í Japan Nonnabækurnar hafa löngum verið vinsælar í Japan. Nonni er hér með þarlendum börnum.