Morgunblaðið - 23.11.2007, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2007 25
Ranghugmynda
hefur gætt í um-
ræðunni um efna-
hagsmál að und-
anförnu. Sá tónn
hefur verið sleginn í
fjölmiðlum að pen-
ingamálastefna
Seðlabankans sé til
húðar gengin og að
hún þjóni engan
veginn þeim markmiðum sem
henni er ætlað að ná – lágri og
stöðugri verðbólgu. Hið ein-
kennilega er að á meðan Seðla-
bankinn stendur nánast einn í
brúnni og sinnir lögboðnu hlut-
verki sínu, að stemma stigu við
verðbólgu með hækkun stýrivaxta,
heyrist ramakvein þeirra sem
segja vaxtabyrði sliga heimili og
fyrirtæki í landinu. Menn vilja
bæði halda og sleppa.
Sú villandi söguskýring er lífseig
að viðskiptabankarnir hafi einir
stuðlað að hækkun fasteignaverðs
undanfarin ár með því að lána of
mikið til húsnæðiskaupa almenn-
ings á lágum kjörum. Þannig er
þeirri afdrifaríku ákvörðun stjórn-
valda að víkka veðheimildir Íbúða-
lánasjóðs og stórauknum íbúða-
lánum í kjölfar alþingiskosn-
inganna 2003 sópað undir teppið,
þótt það sé kjarni málsins. Þannig
voru það fyrst og fremst ráðstaf-
anir stjórnmálamanna sem leiddu
til þeirrar útlánaþenslu á íbúða-
lánamarkaði sem landsmenn hafa
orðið vitni að.
Það er óneitanlega einkennilegt
að menn býsnist yfir þeirri eðlilegu
þróun að þegar fjármögn-
unarkostnaður banka hækkar, m.a.
vegna aðgerða Seðlabankans, þá
skili hærri fjármagnskostnaður
þeirra sér út í verðlag á lánum til
fasteignakaupa. Í sömu andrá
hækka þær raddir sem krefjast
þess að hið opinbera setji kraft í að
aðstoða fjölskyldur og einstaklinga
við að koma þaki yfir höfuðið með
því að styrkja Íbúðalánasjóð. Öllu
er snúið á haus.
Sagan hefur sýnt okkur að þeg-
ar veðheimildir voru rýmkaðar
með tilheyrandi útlánaaukningu
Íbúðalánasjóðs létu afleiðingarnar
ekki á sér standa, eins og fjöl-
margir höfðu varað við. Í fyrsta
lagi jókst verulega framboð á
lánsfé sem eitt og sér leiddi til
hækkunar fasteignaverðs, því lítið
framboð af lánsfé hafði haldið
verðinu niðri. Í öðru lagi leiddi
þetta til þess að bankarnir sáu
fram á að missa spón úr aski sín-
um þegar húsnæðiskaupendur
myndu í ríkari mæli leita á náðir
Íbúðalánasjóðs. Bankarnir stóðu
því í raun frammi fyrir tveimur
kostum, að sitja hjá og horfa á út-
lán minnka, eða að fara inn á þenn-
an markað í beinni samkeppni við
Íbúðalánasjóð, sem varð raunin.
Auðvitað sáu bankarnir sér þann
kost vænstan að taka slaginn við
Íbúðalánasjóð.
Þessari atburðarás var búið að
lýsa af öllum helstu sérfræðingum
á sviði efnahagsmála á Íslandi en
einnig af þeim alþjóðastofnunum
sem láta sig efnahagsmál varða.
Lausnin sem jafnframt var bent á
var að losa ríkið út af íbúða-
lánamarkaði með því að hætta
starfsemi Íbúðalánasjóðs. Mistökin
voru að gera þetta ekki. Að kenna
bönkunum einum um atburða-
rásina lýsir mikilli vanþekkingu á
lögmálum efnahagslífsins.
Það er þroskamerki á íslenskum
fjármálamarkaði að hræringar á
alþjóðlegum mörkuðum og vaxta-
hækkanir Seðlabankans skili sér í
vaxtakostnað húsnæðislána, enda
endurspeglar hann fjármögn-
unarkostnað viðskiptabankanna.
Nýleg vaxtahækkun Íbúðalána-
sjóðs endurspeglar að sama skapi
fyrst og fremst hækkandi fjár-
mögnunarkostnað sjóðsins. Það er
mikilvægt að stjórnmálamenn rjúfi
ekki tengsl á milli fjármögn-
unarkostnaðar lánastofnana og út-
lánavaxta þeirra. Frekari nið-
urgreiðsla hins opinbera á lánsfé
til húsnæðiskaupa væri vanhugsuð
aðgerð eins og sakir standa.
Eftir eitt lengsta hagvaxtarskeið
Íslandssögunnar er þensla í hag-
kerfinu komin að þolmörkum.
Uppsveifla á fasteignamarkaði er
ekki náttúrulögmál og sterk rök
hníga að því að kólnun sé fram-
undan á fasteignamarkaði. Slík
hjöðnun getur verið sársaukafull
en er nauðsynleg til lengdar litið.
Ekkert vinnur meira gegn verð-
bólgumarkmiði Seðlabankans en
hækkun húsnæðisverðs. Þannig er
algerlega nauðsynlegt að fjár-
mögnun húsnæðislána í gegnum
Íbúðalánasjóð taki mið af almennri
stefnumörkun í efnahagsmálum.
Það gengur ekki að hið opinbera
stígi látlaust á bensíngjöfina en
eftirláti Seðlabankanum einum um
að stíga á bremsuna. Stjórn-
málamenn verða að standast þá
freistingu að styrkja Íbúðalánasjóð
til að auðvelda almenningi að eign-
ast húsnæði með niðurgreiddu
fjármagni. Aðeins með því að leyfa
fasteignamarkaðnum að kólna
skapast skilyrði fyrir lækkun stýri-
vaxta og tækifæri til að auka trú-
verðugleika peningastefnunnar á
nýjan leik. Þannig lækkar verð-
bólga og velferð heimilanna eykst.
Þær raddir verða sífellt hávær-
ari að ríkið selji Íbúðalánasjóð, eða
leggi hann niður, og styðji frekar
markaðinn til að tryggja að fé-
lagsleg markmið nái fram að
ganga eða að ríkið noti einfaldlega
tilfærslur í skattkerfinu til að
koma til móts við þá hópa sem
þess þurfa. Hér ríður mikið á að
skilja á milli þeirra sem þurfa og
þeirra sem vilja. Niðurgreitt fjár-
magn til húsnæðiskaupa á að vera
þrautalending þeirra sem þurfa en
ekki valkostur allra sem vilja. Ís-
lenskur fjármagnsmarkaður hefur
tekið stakkaskiptum á síðustu ár-
um og er fullkomlega undir það
búinn að taka við hlutverki Íbúða-
lánasjóðs.
Yfirlýsing frá stjórnvöldum þess
efnis að ekki verði farið í sértækar
aðgerðir til að styrkja Íbúðalána-
sjóð eru til þess fallnar að hemja
væntingar um þróun húsnæð-
isverðs, sem er ráðandi þáttur í
verðbólgu í landinu. Stjórnvöld
hafa það í hendi sér að hemja verð-
bólguvæntingar strax í dag. Bar-
áttan við verðbólguna er stærsta
hagsmunamál íslenskra heimila og
kæling á fasteignamarkaði er her-
kostnaður sem við verðum einfald-
lega að leggja í.
Eins og sakir standa væri sala á
Íbúðalánasjóði mikilvægt skref til
þess að hemja verðbólguvæntingar
og styðja við peningamálastefnu
Seðlabankans til að skapa skilyrði
fyrir lækkun stýrivaxta. Engin ein
aðgerð í efnahagsmálum væri þjóð-
inni til meiri heilla nú um stundir.
Dagur vonar
Eftir Tryggva
Þór Herbertsson
og Karl Werners-
son
» Aðeins með því aðleyfa fasteigna-
markaðnum að kólna
skapast skilyrði fyrir
lækkun stýrivaxta og
tækifæri til að auka
trúverðugleika
peningastefnunnar á
nýjan leik.
Tryggvi Þór
Herbertsson
Tryggvi Þór er forstjóri Aska
Capital. Karl er stjórnarformaður
Milestone.
Karl
Wernersson
sinn en sína eigin sorg nefndi hún
n. Þau minntust ekki á Manna í
m þeim fóru á milli fyrr en 20 ár-
t Manna. Þá fékk Nonni eftirfar-
í bréfi frá móður sinni:
Nonni minn!
úna í dag hef ég lesið til enda
t, sem þú skrifaðir mér um lát
ir tuttugu árum. Þegar ég opnaði
og sá, hvað í því var, gat ég ekki
am lestrinum. Ég braut bréfið
hef geymt það ósnert, þar til nú.“
u stúdentsprófi nam Nonni guð-
mspeki og bókmenntir við háskóla
di, Belgíu, Hollandi og í Englandi
ann tók prestvígslu. Hann gerðist
ari við kaþólskan skóla í Ordrup í
u og vann þar í 20 ár. Hann hélt
m sínum hugföngnum með sögum
i og fyrir áeggjan nemenda og
onni að skrifa sögurnar niður og
Nonnabækurnar urðu til. Nonni hafði skrif-
að greinar og sögur sem birtust í dönskum
blöðum en það var fyrst þegar bókin Nonni
kom út í Þýskalandi árið 1913 að frægðarsól
Jóns tók að skína. Alls urðu Nonnabæk-
urnar 12 og hafa vinsælustu bækurnar ver-
ið þýddar á yfir 30 tungumál, m.a. á arab-
ísku, kínversku, japönsku, baskamál og
esperanto.
„Nonni hafði einstaka frásagnarhæfi-
leika og var eftirsóttur fyrirlesari. Hann bjó
yfir mikilli málakunnáttu sem gerði honum
einnig kleift að halda fyrirlestra um allan
heim og alls urðu fyrirlestrarnir um 5.000
talsins,“ segir Brynhildur Pétursdóttir.
Áttræður hélt Nonni í heimsreisu og
dvaldi í Japan í eitt ár. Við það tækifæri
voru bækur hans gefnar út víða í Asíu.
Nonni lést 16. október 1944 í Köln þar
sem hann er jarðsettur. Í dag verður ein-
mitt opnuð í Köln sýning um Nonna og á
morgun verður haldið málþing í borginni á
vegum þýsk-íslenska vináttufélagsins, þar
sem m.a. verður haldið erindi um Nonna.
Brynhildur segir mikinn áhuga á Nonna-
sýningunni í Þýskalandi og fjölmiðlar hafi
fjallað töluvert um hana. „Það þarf ekki að
segja þýskum blaðamönnum frá Nonna,
þeir þekkja hann svo vel. Arthúr [Björgvin
Bollason] sendi fréttatilkynningu til þýskra
fjölmiðla um hátíðahöldin í tilefni þessara
tímamóta, og fékk ótrúleg viðbrögð. Ég hef
tekið á móti sex þýskum blaðamönnum sem
komu sérstaklega til Akureyrar til þess að
skoða æskuslóðir Nonna í tilefni afmælis-
ins.“
Brynhildi finnst merkilegt að enn skuli
fólk koma í hálfgerðar pílagrímsferðir til
Akureyrar. „Fólk kemur stundum í Nonna-
hús og segir við okkur: „Loksins er ég kom-
inn hingað!“ Það las bækurnar og sá jafnvel
sjónvarpsþættina um Nonna og Manna og
fékk Ísland hreinlega á heilann. Þó ekki
væri nema fyrir þetta ættum við að minnast
Nonna með sóma.“
Þegar Brynhildur er spurð hvort Íslend-
ingar sýni Nonna lítinn áhuga dregur hún
ekki dul á að henni þykir ótrúlega lítið hafa
verið fjallað um 150 ára afmælið. „Ef við
Zontakonur hefðum ekki farið í átak vegna
þessara tímamóta efast ég um að nokkuð
hefði verið gert. Okkar framtak var það
eina og það finnst mér áhyggjuefni; Nonni
er ekki bara okkar Zontakvenna, hann er
allra Íslendinga.“
Það voru Zontakonur á Akureyri sem
opnuðu fyrsta höfundarsafnið á Íslandi,
Nonnasafn, fyrir 50 árum og hafa rekið hús-
ið allar götur síðan. „Þetta voru framsýnar
konur á sínum tíma; hverjir aðrir voru að
hugsa um höfundarsafn og menningar-
tengda ferðaþjónustu á Íslandi á þessum
árum? Örugglega enginn. Og þær sýndu
ótrúlega þrautseigju og elju. Það tók nokk-
ur ár að gera húsið upp en það var vel þess
virði vegna þess að safnið þykir mjög
skemmtilegt. Ég hef aldrei séð fólk ganga
héðan út vonsvikið. Fólk býst jafnvel ekki
alltaf við miklu; að þarna séu bara bækur,
en sér svo að auk þeirra eru þarna gam-
aldags híbýli og saga manns sem var alveg
ótrúlegt ævintýri frá upphafi til enda,“ seg-
ir Brynhildur Pétursdóttir.
Zontaklúbbur Akureyrar hefur ákveðið
að gefa Akureyrarabæ Nonnahús og tekur
bærinn við rekstri þess um áramótin. „Við
Zontakonur vonum að minning Nonna verði
áfram í heiðri höfð og að sem flestir kynnist
honum. Við vitum allar að enginn verður
svikinn af þeim kynnum.“
iherrann?
on, Nonna, sem opnuð verður í Köln í Þýskalandi í dag
Nonni lést skrif-
Stefánsson, rit-
gunblaðsins,
rithöfundinn og
bókinni 6. maí
rifjaði Valtýr upp
a á heimili rit-
egar Nonna var
lands á Alþing-
1930.
egir frá því er
tólf ára gamlan
Árnason, sem
bækurnar og var
n að hitta sjálfan
onni spjallaði við
og sagði honum
lunum sem móðir
skrifað niður og
um áður en þau
um borð í litla
u.
lað geymdi jeg,
gamli prestur,
aldur auga míns.
eins vænt um
g hjartað í
r. Það var hand-
mmu, sem náði út
og alla leið til
ýr skrifar áfram
um Nonna: „Jeg man
glöggt þegar hann kvaddi
mig eftir einasta samtalið
sem ég átti við hann, hve
heitt og innilega hann tók í
hönd mjer og mælti á þessa
leið:
„Líði ykkur öllum vel.
Hættið að rífast, eins og þið
gerið. Jeg hefi talað við
menn af öllum flokkum. Þið
eruð ekki eins ósammála
eins og þið haldið. Í raun-
inni viljið þið allir það
sama. Hag og velferð fóst-
urjarðarinnar.“
Þegar jeg horfði á eftir
honum ganga niður tröpp-
urnar dálítið lotinn í herð-
um, með hægum þungum
fótaburði ellinnar, sá jeg
best hve íslenskur þessi al-
heimsborgari var, sem
geymdi æsku sína og for-
tölur móður sinnar í hjarta
sjer á hinni löngu og marg-
breytilegu lífsferð sinni um
heiminn.“
ttið að rífast, eins og þið gerið
Í Þýskalandi Nonni í heimsókn hjá vinum sínum í Þýskalandi. Myndin er tekin 1935.
Með Laxness Nonni með hópi fólks á Alþingishátíðinni
1930 á Þingvöllum. Halldór Laxness er við hlið Nonna.