Morgunblaðið - 03.03.2008, Side 8

8 MÁNUDAGUR 3. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Kínverskur málsháttur segirað maður skuli ekki skiptasér af uppeldi barna ná-grannans,“ segir Zhang
Keyuan, sendiherra Kína á Íslandi,
um stefnu landsins í Afríku. Sam-
skiptin byggist á jafningjagrundvelli,
þar sem slæm
reynsla Kínverja
af erlendum yf-
irráðum sé höfð í
huga.
Umsvif þessa
fjölmennasta ríkis
heims í Afríku
hafa vaxið hröð-
um skrefum und-
anfarin ár og
gagnrýni á tengsl
Kínverja við stjórnvöld í Súdan dreg-
ið athyglina að stefnu Kínastjórnar í
hinni víðáttumiklu álfu.
Zhang var sendiherra í Gana áður
en hann tók við sendiherrastöðunni
hér og segir spurður um reynslu sína
mikilvægt að hafa í huga að róstu-
samt hafi verið í heimshlutanum
Vestur-Afríku síðustu áratugi.
Borgarastyrjaldir hafi geisað í
mörgum ríkja svæðisins, svo sem í
Síerra Leóne, þar sem skammt sé
síðan komið var á friði. Ástandið sé
miklu mun betra í Gana.
„Ég held að Gana sé einstakt dæmi
í Vestur-Afríku. Þar hefur herinn
ekki rænt völdunum síðan 1981.
Landið snerist til lýðræðislegra
stjórnarhátta árið 1992 og síðan hafa
farið fram nokkrar kosningar, allar
með friðsömum hætti. Landið er í dag
öruggt lýðræðisríki og hagvöxtur
góður undanfarin ár.“
Zhang segir Gana ekki ríkt af nátt-
úruauðlindum. Þar sé að finna gull,
sem eigi þátt í litlum hluta þjóð-
arframleiðslunnar. Erlend fyrirtæki
stjórni nú efnahagslífinu.
Vatnsaflið sé eina orkuuppsprettan
innan landsins. Á sjötta áratugnum
hafi 600 MW vatnsaflvirkjun verið
reist í landinu, sem hafi verið meira
en nóg til að anna orkuframboðinu í
fyrstu. Nú sinni orkuverið aðeins
hluta orkuþarfarinnar.
„Við höfum ákveðið að byggja
vatnsaflsvirkjun í Gana, um 400 MW
raforkuver [uppsett afl Kára-
hnjúkavirkjunar er 690 MW] sem
kostar 600 milljónir Bandaríkjadala og
er hluti af tíu milljarða dala aðstoð
Kínverja til þróunarríkja næstu árin.“
Stærstur hluti þessa framlags renn-
ur til Afríku og spurður frekar út í
framlag Kínverja í Gana segir Zhang
stjórn sína hafa reist sjúkrahús og
skóla og önnur mannvirki samkvæmt
þeirri „stefnu að Kína, stórt ríki, og hið
smáa Gana, séu jafningjar í efna-
hagsþróuninni“. Með þessari stefnu
megi hámarka ávinninginn af tvíhliða
viðskiptum ríkjanna.
Zhang bætir því svo við að röð
vatnsaflsvirkjana sem til standi að
reisa í Suðvestur-Kína verði samtals
þrefalt öflugri en þriggja-gljúfra stífl-
an við Gorges-ána, stærstu vatnsafls-
virkjanir heims, samtals 22.500 MW,
ásamt því sem viðbúið sé að vind-
orkan muni vaxa hratt í Kína.
Zhou Enlai mótaði stefnuna
Afríka er auðug af hvers kyns auð-
lindum, staðreynd sem höfð var í
huga þegar Evrópuríkin skiptu álf-
unni á milli sín án tillits til íbúa-
samsetningar á frægri ráðstefnu í
Berlín á árunum 1884-85, þegar utan-
ríkisráðherrar helstu Evrópuríkja og
Bandaríkjanna réðu ráðum sínum um
framtíð „myrku álfunnar“, sem þeir
nefndu svo. Enginn Afríkumaður var
viðstaddur fundahöldin.
Forsætisráðherrann Zhou Enlai
(1949-76) benti eitt sinn á að Afríka
væri afar auðug af náttúruauðlindum.
Inntur eftir áhuga Kínverja á hrá-
efnum frá Kína segir Zhang lands-
menn sína að sjálfsögðu kaupa hrá-
efni frá álfunni. Hann bendir á að
Bandaríkin séu stærsti kaupandi olíu
frá Afríku og að flest ríkjanna sem
ráði yfir mestum auðlindum í Afríku
hafi þegar verið „skipt upp“ á milli
nýlenduveldanna.
Kína sé einn stærsti innflytjandi af
olíu í heiminum, en noti hins vegar
ekki mikið af henni. Þvert á móti sé
mikið magn olíu flutt út í formi vara.
Zhang vill jafnframt ítreka að í
samanburði við þjóðarframleiðslu
Kína sé þróunaraðstoðin til Afríku
óveruleg og enn lítil miðað við Dan-
mörku og Svíþjóð, þar sem stuðning-
urinn fari fram úr 0,7 prósentum af
vergri þjóðarframleiðslu.
Kínverjar geri sér grein fyrir að án
þróunar í þróunarlöndum Afríku og
Asíu geti þeir ekki þróast sjálfir. Hér
sé á ferðinni gagnkvæm aðstoð.
Á sjötta áratugnum hafi Zhou
Enlai, þáverandi forsætisráðherra,
heimsótt Afríku, og í framhaldinu
mótað stefnu Kínastjórnar í álfunni.
Hluti þeirrar stefnu sé að blanda sér
ekki í innanlandsmál ríkjanna, enda
hafi Kínverjar reynslu af því að vera
undir erlendu oki og viti því vel
hversu erfitt og slæmt það er.
„Kína styður lýðræði, mannrétt-
indi og er á móti hryðjuverkum, en
þegar við sendum okkar tvíhliða að-
stoð reynum við ekki að segja vinum
okkar fyrir verkum,“ segir Zhang.
Áratuga samvinna við Súdana
Átökin í Darfur-héraði í Súdan
hafa sem fyrr segir dregið athyglina
að umsvifum Kínverja í Afríku.
Spurður um þá gagnrýni að Kín-
verjar hafi litið framhjá mannrétt-
indabrotum á svæðinu vegna olíu-
hagsmuna segir Zhang efnahags-
samvinnu ríkjanna hafa hafist löngu
fyrir átökin, eða á 7. áratugnum.
Kínastjórn hafi reynt að aðstoða
Súdanstjórn þegar átökin blossuðu
upp [árið 2003] og að það hafi verið
fyrir atbeina Hu Jintao forseta sem
að samkomulag hafi náðst um að
senda friðargæslusveitir SÞ þangað.
Hu hafi skipað sérstakan er-
indreka, sem Zhang segir reyndan
diplómata og gamlan vin sinn, til að
þrýsta á um friðarumleitanir.
Spurður um efnahagslegt mik-
ilvægi Afríku fyrir Kínastjórn segir
Zhang að efnahagslega muni Afríka
verða mjög mikilvæg álfa, ekki aðeins
fyrir Kína, heldur ESB og önnur ríki
heims. Álfan sé á leið með að verða
jafn mikilvæg og hvaða ríki sem er.
Þetta hafi verið undirstrikað á ráð-
stefnu ESB með leiðtogum Afr-
íkuríkja í Lissabon í desember.
Samfara efnahagsuppbyggingunni
og áherslu á frumkvöðlastarfsemi
síðustu ár hafa rök verið færð fyrir
því að völdin hafi færst frá stjórninni
í Peking og til yfirvalda í héruðunum.
Spurður um stöðu lýðræðisins í
Kína segir Zhang þjóð sína enn vera
að læra. Fyrir nokkrum vikum hafi
verið haldin flokksráðstefna komm-
únistaflokksins, hins ráðandi flokks,
„Ástæðan fyrir því að að ég minn-
ist þessa er sú kommúnistaflokk-
urinn er við völd og ljóst að áherslur
flokksins munu hafa mikil áhrif á
daglegt líf í Kína. Lýðræðið hefur
þróast samhliða hagvexti, eins og
tvær samhliða lestir. Við höfum þró-
að lýðræðið skref fyrir skref. Vest-
urlandabúar sjá ekki þessa þróun,
þeir sjá efnahagshliðina, ekki þessa
hlið. Þetta er vanmat á lýðræð-
isþróuninni. Þeir sjá ekki það já-
kvæða. Fyrir næstum tíu árum lagði
Kínastjórn upp með kerfi sem fól í
sér að einstaklingar fengu atkvæð-
isrétt í kosningum á þorpsstigi.
Nokkur óháð samtök frá Banda-
ríkjunum tóku þátt í þessari um-
breytingu og þegar við tókum smátt
og smátt eftir því að hún reyndist vel
tókum við upp slíkar kosningar hjá
grasrótinni, í sýslum og þorpum,
svæðum sem ná til 800-900 milljóna
manna. Þetta er mjög mikilvæg þró-
un sem fáir hafa veitt athygli.“
Ríkið heldur úti matarbanka
Spurður að lokum um þær kenn-
ingar að Kínverjar verði fyrr en síðar
að flytja inn mikið magn af matvælum
til að anna vaxandi eftirspurn segir
Zhang það alltaf munu verða áskorun
að tryggja nóg framboð af mat. Geng-
ið hafi verið á vatnsforðabúr í Norður-
Kína og að stjórnvöld ráði yfir mat-
arbanka með hrísgrjónum og svína-
kjöti, sem hægt sé að grípa til.
Ekki megi gleyma því að Kínverj-
ar séu 22% jarðarbúa, en hafi aðeins
um 7% af landmassanum. Þrátt fyrir
það ættu Kínverjar að geta verið
sjálfum sér nægir um mat. Töluvert
magn sé flutt inn, m.a. sítrónur frá
Kaliforníu og epli frá Washington-
ríki, enda verði viðskiptahallans
vegna að flytja inn vörur til Kína frá
þessum stærsta markaði heims.
Afríka nauðsynleg fyrir frekari
vöxt í Kína og í heiminum öllum
AP
Zhang Keyuan, sendiherra Kína á Íslandi,
gegndi áður sama embætti í Afríkuríkinu
Ghana. Baldur Arnarson hitti Zhang að máli í
Vesturbænum og ræddi við hann um þróun-
araðstoð Kínverja til Afríku, þar sem þeir
leggja til fjármagn og byggja upp innviði.
Í HNOTSKURN
»Sem dæmi um framlag Kínatil Afríku nefndir Zhang lyf
sem unnið er úr jurtum og
gagnast gegn malaríu.
»Hann segir að á síðustu 50-100 árum hafi lyf sem byggist
á kínidín [unnið úr berki Kína-
trés] verið notuð gegn malaríu.
»Malarían hafi hins vegarbyggt upp viðnám gegn því.
»Zhang segir einkageirann íKína þróast hratt og að fram
sé komin nokkuð stór millistétt.
»Talið sé að hún telji fránokkrum milljónum í nokkra
tugi milljóna manna, alls ekki
200 milljónir manna, enda væri
Kína þá stærsta hagkerfi í heimi.
Zhang Keyuan
Auðlind Kínverjar hafa fjárfest
töluvert í olíuvinnslu í Nígeríu.
MIKILVÆGI Afríku fyrir kínverska efna-
hagsundrið er reglulega gert að umtalsefni og
skammt er síðan talsmenn Rio Tinto, annars
stærsta námafyrirtækis heims, spáðu því að
hrávöruþörf Kínverja myndi verða meiri en
helmingur heimsneyslunnar innan áratugar.
Umsvif Kínverja í Afríku aukast stöðugt og
áætlaði tímaritið Beijing Review fyrir rösku ári
að yfir 800 kínversk fyrirtæki væru með starf-
semi í Afríku, þangað sem frumkvöðlar
streyma frá Drekahagkerfinu í leit að gulli og
grænum skógum.
Þessi tengsl eiga aðeins eftir að styrkjast.
Hin hraða uppbygging kínversks iðnaðar
kallar á gríðarlegt magn málma, og sú stað-
reynd skýrir að hluta mikinn áhuga kínverskra
fjárfesta á málmvinnslu í Afríku, hvort sem um
ræðir járn og platínu í Suður-Afríku, kopar í
Sambíu og lýðveldinu Kongó, eða álframleiðslu
í Egyptalandi, svo dæmi séu tekin.
Vöxturinn í umsvifum Kína í Afríku síðustu
ár bregður birtu á þetta mikilvægi: Árið 2010
ráðgera Kínverjar að verðmæti verslunar við
Afríku muni nema um hundrað milljörðum
Bandaríkjadala, um 6.600 milljörðum króna.
Tölur um verðmæti innflutningsins frá Afr-
íku til Kína segja ekki alla söguna því á bak við
þær liggur gífurleg fjárfesting.
Langt mál væri að tíunda umsvif kínverskra
fyrirtækja í Afríku, svo umfangsmikil eru þau
orðin. Ágætt dæmi er að kínversk fyrirtæki
eiga í samvinnu við Nígeríumenn á ýmsum
sviðum og segir í sömu grein í Beijing Review
að samvinnan nái til landbúnaðar, uppbygg-
ingar innviða, orku- og símakerfis.
Þá hafi kínverskt stórfyrirtæki fyrir nokkru
gert samning fyrir sem svarar 130 milljörðum
íslenskra króna við Nígeríustjórn um uppbygg-
ingu lestakerfis í þessu ellefta mesta olíu-
vinnsluríki heims.
Áhrif Kínverja í Afríku eru því óumdeilanleg
og ber að hafa í huga að mörg kínversku fyr-
irtækjanna sem þar hafa starfsemi eru í rík-
iseigu. Þessi styrku tengsl komu berlega í ljós í
október 2006, þegar hátt í 50 afrískir þjóð-
arleiðtogar komu í opinbera heimsókn til Pek-
ing. Var aðdragandinn sá að árið 2000 efndu
kínversk stjórnvöld til fyrstu ráðstefnunnar í
þessari röð með ríkjum Afríku.
Sú næsta fór fram 2003 og óskaði Hu Jintao
Kínaforseti við það tilefni eftir meiri aðstoð við
afrísk ríki. Eftir það stórjókst aðstoð Kínverja
við Gana, svo dæmi sé tekið.
Lána fé og byggja upp innviðina
Kínverjar hafa þegar varið hundruðum, ef
ekki þúsundum milljarða króna í uppbyggingu
innviða Afríku og boða að þeir muni veita tíu
milljörðum dala, um 670 milljörðum króna, í
formi lána og annarrar aðstoðar til þróun-
arlandanna, margra þeirra í Afríku, á næstu
árum. Síðan er vilji til að hækka framlögin.
Kínverjar flytja inn mikið af olíu frá Súdan.
Þeir hafa fjárfest fyrir háar fjárhæðir í olíu-
innviðum landsins og má nefna að um það leyti
sem Hu forseti fór í opinbera heimsókn til
nokkurra Afríkuríkja fyrir tæpu ári fóru 80
prósent olíuútflutningsins frá Súdan beint til
Kína. Kínverski ríkisolíurisinn CNPC hefur
leitt þessar fjárfestingar og er það hald manna
að þær nemi að minnsta kosti á annað þúsund
milljörðum íslenskra króna.
Eins og fram kemur í viðtalinu hér að ofan
hefur stefna Kínverja í viðskiptum þeirra við
Súdanstjórn verið umdeild og fyrir nokkru
sagði bandaríski kvikmyndaleikstjórinn Steven
Spielberg starfi sínu lausu sem listrænn ráð-
gjafi Ólympíuleikanna í Peking, sökum þess að
Kínastjórn hefði mistekist að beita áhrifum sín-
um til að koma á friði í Darfur-héraði.
Fjárfesta fyrir þúsundir milljarða
Olía og áhrif Omar al-Bashir Súdansforseti með kollega sínum Ju Hintao fyrir framan líkan af olíuhreinsunarstöð í Khartoum 2. febrúar 2007.
Á myndinni til hægri stendur Joseph Kabila, forseti Lýðveldisins Kongó, við herfána við háskóla skammt frá Peking í marsmánuði árið 2002.
AP