Morgunblaðið - 08.03.2008, Side 18

18 LAUGARDAGUR 8. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
KVIKHLJÓÐ var fyrirsögn Tí-
brártónleika Salarins á þriðjudag.
Hnyttin skáldleg samsetning – hlið-
læg „kvikmynd“
– og féll seinni
hlutinn dável að
sparneytnu eðli
flestra tónverk-
anna er í tilviki
Ítalans Sciarr-
inos stóðu hvað
næst þröskuldi
þagnar. Ekki sízt
úr því hljóð getur
á íslenzku – mér
vitandi einstætt í indóevrópskum
málum – merkt jafnt óm sem óm-
leysu eða þögn.
Almennt sveif ámóta skáldleg
umgjörð yfir verkum kvöldsins mið-
að við stuttar umsagnir tónleika-
skrár. Hitt varð reyndari hlust-
endum af framsæknum vettvangi
snemma ljóst að þetta nýjasta hér-
lenda samspil við skjámyndir bauð í
raun upp á fátt nýtt, hvað þá afger-
andi uppbrot á hálfrar aldar gamalli
samleiksgrein myndar og tónlistar
er ruddi sér fyrst braut hér á landi í
rafverkum Magnúsar Blöndal Jó-
hannssonar.
Enn fékk maður ósjálfrátt á til-
finninguna að mynd og tónlist ynnu
frekar hvor gegn annarri en með.
Ef samspil afstraktrar framherja-
tónlistar og skjálistar á að ganga
upp í æðra veldi svo eftir situr verð-
ur það augljóslega að vera til muna
áhrifameira en hér gat að heilsa.
Sem reyndar var ósköp sambæri-
legt við flestar erlendar tilraunir er
maður hafði áður séð. M.ö.o. benti
fátt til þess að greinin hefði færzt
spönn frá fyrra botnlengu einstigi
sínu.
Þó voru ljósir punktar. Upphafs-
verk Þuríðar Jónsdóttur við þrívíða
hafgúuteiknimynd Ólafar Nordal,
Selmær, þar sem hljóðhliðin byggð-
ist á Sveitinni milli sanda Magnúsar
Blöndal í tölvuummyndaðri vókal-
ísu Ásgerðar Júníusdóttur, var
vissulega stemmningsrík og náði
líklega fullkomnasta jafnvægi
kvöldsins milli tóna og mynda. Verk
Salvatores Sciarrinis (f. 1947) fyrir
kontrabassa, flaututónaetýðan Esp-
lorazione del bianco, altflaut-
ustykkið All’aure in una lontananza
og nr. 2 og 3 úr Sei Capricci fyrir
fiðlu voru sem sagt harla nakin og
strjál í nábýli þagnar. L’altra di-
mensione – autotratto, hátalaraverk
Þuríðar við vídeómynd Ásdísar
Sifjar Gunnarsdóttur, mótaðist
mest af líðandi geimhljóðum en
endaði á sjávarniði. Ekkert þeirra
sat þó að ráði eftir í vitund undirrit-
aðs, né heldur Lampyridae Þuríðar
f. flautu og hátalara við grafískt út-
færða hljóðöldusjármynd Bjarkar
Viggósdóttur, og vísast þar til hins
ofansagða.
Betur fór fyrir lengsta verki
kvöldsins, Leiksýning um veru-
leikann þegar fellur út í birtingu
[17’] eftir Þuríði fyrir tríó bassaf-
lautu, fiðlu og kontrabassa, er gat
með góðum vilja leitt hugann að yf-
irgefnu sjóræningjadraugaskipi í
Karabíska hafinu samfara spennu-
kitlandi marri í reiða og innviðum.
Meira hefði þó gagn mátt gera. Það
reis því þakksamlega upp úr
ríkjandi eyðimerkurþurrð gisinna
effekta þegar hið fræga flaut-
ustykki Syrinx eftir Debussy birtist
óvænt sem aukalag í bráðfallegri
útsetningu Þuríðar fyrir auka-
hljóðfæri fiðlu og kontrabassa. Má
því segja að tónlistin hafi borið sig-
urorð af hljóðlistinni að leikslokum.
Við þrösk-
uld þagnar
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Salurinn
Tónverk eftir Þuríði Jónsdóttur og S. Sci-
arrino. Skjáverk eftir Ólöfu Nordal, Ásdísi
S. Gunnarsdóttur og Björk Viggósdóttur
ásamt innsetningu Mireyu Samper. Þur-
íður Jónsdóttir flautur, Una Sveinbjarn-
ardóttir fiðla og Borgar Magnason
kontrabassi. Þriðjudaginn 4. marz kl. 20.
Fjöllistatónleikarbbmnn
Una
Sveinbjarnardóttir
HÁTÍÐARSÝNING í tilefni af
100 ára kaupstaðarafmæli
Hafnarfjarðar verður opnuð í
Hafnarborg í dag kl. 15. Á sýn-
ingunni verða verk fimmtíu
myndlistarmanna sem allir
hafa einhver tengsl við Hafn-
arfjörð. Flestir eru búsettir
þar eða hafa þar vinnustofur,
aðrir eiga þar rætur þótt þeir
búi utan bæjarins eða erlendis.
Sýningin spannar verk
þriggja kynslóða og endurspeglar bæði þá gerjun
og þá breidd sem er að finna í verkum íslenskra
myndlistarmanna nú á dögum.
Af þessu tilefni kemur út vegleg sýningarskrá
sem Margrét Elísabet Ólafsdóttir ritstýrir.
Myndlist
Hafnfirskir mynd-
listarmenn 2008
Hátíðarsýning í
Hafnarborg.
ÞÆR Borghildur Óskarsdóttir
og Sigríður Melrós Ólafsdóttir
opna sýningu á verkum sínum í
Listasafni Árnesinga í dag kl.
15. Þær vinna út frá ólíkum
forsendum og með ólík efni, en
þegar verkum þeirra er teflt
saman skapast óvæntir snerti-
fletir og spenna.
Í fréttatilkynningu segir að
Borghildur tengi sig og sögu
sína við landslag á Suðurlandi,
en Sigríður sýni myndir af föngum og varpi um
leið ljósi á framandi heim. „Myndverk þeirra
beggja endurspegla samfélag á forsendum list-
rænnar endursköpunar.“ Í sýningarskrá skrifa
Hjálmar Sveinsson og Margrét Frímannsdóttir.
Myndlist
Fjölskyldusaga og
framandi heimur
Borghildur
Óskarsdóttir.
ALMENNINGI er nú öðru
sinni boðið að koma með forn-
gripi eða gamla muni í skoðun
og greiningu til sérfræðinga
Þjóðminjasafnsins. Á morgun
frá kl. 14 til 16 gefst fólki tæki-
færi til að afla upplýsinga um
það sem liggur í hirslum eða
hillum heima – fá aldursgrein-
ingu á gripum og þess háttar.
Munirnir þurfa ekki að vera
frá miðöldum til að teljast
gamlir; þeir geta til að mynda verið útskornir eða
skart – eða hvaðeina annað sem virðist gamalt.
Þennan dag verður einnig skrímsladagskrá fyrir
börnin í samvinnu við Þórbergssmiðju, þar sem
þeim er boðið í skrímsla- og kynjaveruleik.
Þjóðmenning
Forngripir og
skrímsladagskrá
Gömul skopp-
arakringla.
Eftir Fríðu Björk Ingvarsdóttur
fbi@mbl.is
„ÉG LEIT aldrei svo á að það stæði
mér fyrir þrifum að vera kona, hafði
enga komplexa yfir því,“ segir Jór-
unn Viðar þegar hún er innt eftir
því hvað það hafi verið sem knúði
stúlku af hennar kynslóð til þess að
leggja fyrir sig tónsmíðar. „Enda
gekk ég í gegnum alla þá menntun
sem hægt er að fá í tveimur erlend-
um háskólum, eftir að ég lauk námi
í Tónlistarskólanum í Reykjavík,
bæði í Berlín og New York. Það
hlýtur bara að hafa verið einhver
innblástur sem kom mér af stað,
þetta herjar á mann.“
Jórunn var í Berlín á árunum
1936-9, í aðdraganda síðari heims-
styrjaldarinnar. „Ég átti eitt sinn að
vera í spilatíma á laugardagsmorgni
í háskólanum þegar Hitler var að
halda ræðu. Allir voru skyldugir til
að hlusta svo það var gefið frí í skól-
anum. Ég mætti samt í tíma og spil-
aði fyrir kennarann minn í gegnum
það sem mér hafði verið sett fyrir.
Spurði svo hvort það væri leyfilegt
að vera að spila í tíma núna þegar
allir væru skyldugir til að hlusta. „Á
þetta bull!“ sagði hann, „við tökum
ekkert mark á því!“ Hann var nú
ekki handtekinn fyrir þessi ummæli
enda komu þau ekki fram fyrr en
hér á landi svona löngu síðar,“ held-
ur Jórunn áfram og hlær.
Óskapleg hvatning að fá pönt-
un frá Óskari Gíslasyni
Tími Jórunnar í New York var á
síðustu árum stríðsins, frá 1943-5,
sem sumir þykjast merkja á tón-
smíðum hennar frá miðbiki síðustu
aldar. Það þykir eftirtektarvert
hversu vel henni tókst að fanga and-
rými listrænna strauma New York-
borgar þess tíma í tónmáli sínu, þótt
það sé einnig samofið þjóðlegri hefð
á Íslandi. Jórunn andvarpar lítillega
þegar þetta er borið upp og svarar
til af mikilli hógværð. Tekur fram
að hún hafi líka í sínu námi þurft að
semja skylduverkefni – til að mynda
prelúdíu og fúgu sem var prófverk-
efnið hennar. „En það læt ég nú
enga manneskju heyra, það er ekki
mín hugsun sem kemur þar fram.
Minn eigin innblástur kom samt
strax fram í æsku því ég spilaði
helst alltaf upp úr mér.“ Hún raular
fyrir blaðamann útsetningu sína á
Bíbí og blaka sem hún bjó til að eig-
in sögn af því henni fannst það
skemmtilegra heldur en að spila
bara Bíbí og blaka eins og „átti að
gera það“.
Frumkvöðulsandinn sagði líka til
sín í því hversu óhrædd Jórunn var
við að takast á við ýmsa miðla en
hún samdi til að mynda tónlistina
við fyrstu íslensku kvikmyndina,
Síðasti bærinn í dalnum. „Það var
óskapleg hvatning fyrir mig þegar
ég fékk pöntun frá Íslandi frá Ósk-
ari Gíslasyni, í gegnum Ævar Kvar-
an, um að gera músík við þessa
mynd. Ég var ekkert smeyk við
formið enda hafði ég í farteskinu
hugmyndir sem kviknuðu þegar ég
fékk að sjá filmuna. En þetta var
erfitt því ég þurfti að skrifa allt
verkið á nóttunni. Móðir mín kenndi
nefnilega á píanó allan daginn og
veggirnir voru svo þunnir. Ég gat
ekkert samið á meðan hún var að
kenna og vakti því við vinnuna um
nætur. Þetta gæti ég nú ekki í dag
þótt ég sé dugleg að vaka,“ við-
urkennir Jórunn kankvíslega.
„Ég veit nú ekki hvað ég á að
hrósa mér fyrir í lífinu; það er bara
heilög skylda að semja ef manni
dettur eitthvað í hug. Ef það sækir
á mann verður maður að skila því.
Þetta er bara mín pligt, rétt eins og
annað, að hugsa um börn eða taka
til mat.“
Heilög skylda að semja
Verk Jórunnar Viðar flutt í Salnum á morgun kl. 16 í tilefni af 90 ára afmæli hennar
Morgunblaðið/Ómar
Tónskáldið og tónlistarmennirnir „Það hlýtur bara að hafa verið einhver
innblástur sem kom mér af stað, þetta herjar á mann,“ segir Jórunn Viðar.
Í HNOTSKURN
» Jórunn Viðar tónskáld erfædd 7. desember 1918 og
verður því níræð á þessu ári.
» Af því tilefni halda HelgaRós Indriðadóttir sópr-
ansöngkona og Guðrún Dalía
Salómonsdóttir píanóleikari
söngtónleika í Salnum á morgun.
» Þær munu flytja sönglögJórunnar og þjóðlög í útsetn-
ingum hennar.
» Jórunn stundaði nám viðTónlistarskólann í Reykjavík
og síðan framhaldsnám í Berlín,
New York og Vínarborg.
SÚ ÁKVÖRÐUN finnska fyrirtæk-
isins Nokia að færa verksmiðjur
sínar út úr borginni Bochum í
Þýskalandi til Rúmeníu þar sem
framleiðslukostnaður er minni,
kann að hafa kostað Finna mögu-
leikann á því að vera í brennipunkti
bókastefnunnar í Frankfurt, en eins
og kunnugt er varð Ísland fyrir val-
inu í stað Finna eins og fram kom í
síðustu viku. Þetta kom fram í
breska blaðinu The Guardian í gær.
Ákvörðunin Nokia verður til þess að
3000 störf færast úr landi og leiddi
til þess að Þjóðverjar hvöttu al-
menning til að sneiða hjá finnskum
vörum. Einhverjir stjórnmálamenn
gengu að sögn blaðsins svo langt að
eyðileggja Nokia-símana sína til að
mótmæla ákvörðuninni, m.a. vegna
þess að símaframleiðandanum voru
greiddar umtalsverðar fjárhæðir til
að greiða fyrir staðsetningu verk-
smiðjunnar í Þýskalandi.
Utanríkispólitík áhrifavaldur
Í grein The Guardian staðfestir
Íris Schwanck, framkvæmdastjóra
finnska bókakynningarsjóðsins, að
Jürgen Boos, stjórnandi bókastefn-
unnar í Frankfurt, hafi viðurkennt
fyrir henni að „Bochum-málið hafi
ekki orðið til þess að andrúmsloftið
væri Finnum hliðhollt eins og sakir
standa“. Hún segir ennfremur að
ákvörðunin sé meiri háttar áfall fyr-
ir Finna.
Talsmaður bókastefnunnar,
Thomas Minkus, neitar þó að stefna
Nokia hafi haft nokkur áhrif á
ákvörðun þeirra, en lét þess jafn-
framt getið að samráð væri við ut-
anríkisráðuneytið hvert ár um
hvaða land væri í brennipunkti.
The Guardian vísar í umfjöllun
þýska blaðsins Die Welt þar sem
því hefur verið haldið fram að
ákvarðanir varðandi bókastefnuna í
Frankfurt væru aldrei einvörðungu
bókmenntalegs eðlis. „Á bak við
tjöldin í bókaheiminum er á ferðinni
þrálátur orðrómur um að utanrík-
isráðuneytið sjái sér leik á borði við
að stunda óopinbera hliðarpólitík í
utanríkismálum í gegnum val á
heiðursgesti.“
Ísland inn af því að
Finnar féllu í ónáð?
Reuters
Í Bochum „Hvert starf á sér andlit“ var yfirskrift þessara mótmæla vegna
ákvörðunar Nokia. Hún getur hafa skemmt fyrir Finnum í Frankfurt.