Morgunblaðið - 19.03.2008, Síða 1

STOFNAÐ 1913 78. TBL. 96. ÁRG. MIÐVIKUDAGUR 19. MARS 2008 LANDSPRENT EHF. mbl.is
Halla og Kári >> 45
Komdu í leikhús
Leikhúsin í landinu
Mjólk er langbesti kalkgjafi
sem völ er á og styrkir
og byggir upp bein.
ms.is
MEISTARI KEMUR
„ÉG SÁ BOB DYLAN“ – EINN AF ÞESSUM
BESTU – EINLÆGNI OG KRAFTUR >> 44
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
MARGIR spyrja hvers vegna Seðla-
banki Íslands heldur stýrivöxtum
háum en þeir eru nú 13,75% á sama
tíma og t.d. bandaríski seðlabankinn
hefur verið að lækka þá.
Þórarinn G.
Pétursson, stað-
gengill aðalhag-
fræðings og for-
stöðumaður
rannsóknar- og
spádeildar hag-
fræðisviðs Seðla-
banka Íslands,
segir muninn á
peningastefnu
þessara tveggja seðlabanka aðallega
skýrast af mismunandi trúverðug-
leika peningastefnunnar í löndunum.
Þá sé ástand peningamála á Íslandi
og í Bandaríkjunum nú ólíkt. Hins
vegar megi líkja ástandinu sem nú
ríkir hér við það sem var í Bandaríkj-
unum í upphafi 9. áratugar 20. aldar.
Þá var viðvarandi verðbólga í Banda-
ríkjunum upp á 10-15%. Bandaríski
seðlabankinn greip þá til sömu ráða
og Seðlabanki Íslands hefur beitt um
hríð. Stýrivextir voru hækkaðir og
urðu hæstir 19% árið 1981 og héldust
mjög háir það ár. Á árunum 1979-90
voru stýrivextir í Bandaríkjunum að
meðaltali um 10% og raunstýrivextir,
þ.e. vextir mínus verðbólga, um 9%
eða líkt og þeir hafa orðið hæstir hér.
Samkvæmt kenningum hagfræð-
innar eru verðbólguvæntingar helsti
drifkraftur verðbólgu. Með verð-
bólguvæntingum er átt við vænting-
ar almennings og aðila á fjármála-
markaði um þróun verðbólgu.
Þórarinn tók sem dæmi verðbólgu-
væntingar launþega sem hyggst óska
eftir kauphækkun. Kaupkröfuna
mótar hann m.a. með tilliti til þeirra
væntinga sem hann hefur um þróun
verðbólgu í framtíðinni. Samkvæmt
fenginni reynslu fylgja verðbólgu-
væntingar raunverulegri verðbólgu-
þróun. Þórarinn sagði leiðina til að ná
niður verðbólgunni þá að slá á verð-
bólguvæntingar. Um leið og Seðla-
bankanum tækist að ná tökum á
verðbólguvæntingum hefði hann
fengið það sem þarf til að ná verð-
bólgunni niður. Leiðin til þess eru há-
ir vextir og að knýja fram aðlögun í
hagkerfinu. „Með því sýnir Seðla-
bankinn að honum sé full alvara,“
sagði Þórarinn.
Bandaríska seðlabankanum tókst
að knýja niður verðbólguna undir lok
20. aldar eftir langa og erfiða baráttu.
Þórarinn sagði að Bandaríkin hefðu
búið að því síðan. Nú gæti bandaríski
seðlabankinn lækkað vexti því hann
teldi sig vera búinn að skapa verð-
bólguvæntingum kjölfestu. Bankinn
óttast ekki að verðbólgan fari aftur af
stað þótt hann lækki nú stýrivexti.
Hins vegar hefði Seðlabanki Íslands
ekki þennan trúverðugleika nú og því
ekki svigrúm til að lækka stýrivexti.
Vextir og
væntingar
Stýrivextir eru verk-
færi gegn verðbólgu
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
MUN jákvæðara andrúmsloft ríkti á mörkuðum heimsins
í gær eftir miklar lækkanir á svarta mánudeginum eins og
þegar er farið að kalla hann. Miklar hækkanir urðu á
hlutabréfamörkuðum víðast hvar, í Bandaríkjunum urðu
hækkanirnar þær mestu síðan í október 2002, og gengi
dollara tók snarpan kipp upp á við í kjölfar jákvæðra frétta
úr bankaheiminum og 0,75 prósentustiga stýrivaxtalækk-
unar bandaríska seðlabankans. Bandarísku fjárfestingar-
bankarnir Lehman Brothers og Goldman Sachs tilkynntu
lægri afskriftir vegna ótryggra veðlána en búist hafði ver-
ið við og jók það á bjartsýni markaðsaðila en flestir eru þó
sammála um að of snemmt sé að álykta að hið versta sé lið-
ið hjá. Úrvalsvísitala kauphallarinnar hér á landi hækkaði
einnig í gær þótt ekki hafi hækkunin orðið mikil, 0,14%.
Töluvert dró úr falli íslensku krónunnar í gær og veikt-
ist hún um 1,3% eftir að hafa lækkað um 7% í fyrradag.
Gengisvísitala krónunnar náði sögulegu lágmarki annan
daginn í röð en við lokun markaðar var hún 155,5 stig eftir
að hafa verið 153,6 stig í fyrradag. Metviðskipti urðu á inn-
lendum millibankamarkaði með gjaldeyri og nam velta
dagsins 125 milljörðum króna.
Verðbólguhorfur eru ekki bjartar hér á landi en grein-
ingardeildir bankanna þriggja hafa nú allar gefið út verð-
bólguspár fyrir marsmánuð og eru allar sammála um að
hún verði á bilinu 8,2-8,6%. Að sama skapi eru þær sam-
mála um að verðbólgudraugurinn muni hopa þegar líður á
árið.
Tryggingarálag á 5 ára skuldabréf bankanna lækkaði í
gær, að Glitni undanskildum. Tryggingarálag Kaupþings
er nú 805 punktar en 575 punktar hjá Landsbankanum og
775 hjá Glitni, sem hækkaði um 10 punkta. Álagið á banka-
geirann lækkaði umtalsvert á mörkuðum í gær vegna
fréttanna af Lehman Brothers og Goldman Sachs.
Miklar hækkanir víða um
heim eftir fall mánudagsins
RÚNAR Júlíusson hlaut heiðursverðlaun Ís-
lensku tónlistarverðlaunanna sem afhent voru í
gærkvöldi. Rúnar tók við verðlaununum úr
hendi Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur
menntamálaráðherra sem sagði meðal annars
um Rúnar að hann væri „einn mesti töffari Ís-
lands fyrr og síðar.“ Rúnar þarf vart að kynna,
en hann hefur verið einn ástsælasti tónlist-
armaður þjóðarinnar um áratuga skeið. | 48
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Einn mesti töffari Íslands fyrr og síðar“
MIÐAÐ við þær hækkanir sem hafa orðið á eldsneyt-
isverði á einu ári hefur ríkissjóður hagnast um tæplega 2,7
milljarða í formi hærri virðisaukaskatts. Þetta segir Run-
ólfur Ólafsson, framkvæmdastjóri FÍB. Þessir útreikn-
ingar byggjast á því að fólk noti jafnmikið af eldsneyti í
dag og fyrir einu ári þrátt fyrir hærra verð. Þá er ekki
gert ráð fyrir að fólk kaupi eitthvað minna af öðrum
vörum vegna þess að það borgar meira fyrir eldsneytið, en
ef það gerðist myndi það hafa áhrif á tekjur ríkissjóðs af
virðisaukaskatti. Um 50% af bensínverði renna í ríkissjóð.
„Verðhækkun á eldsneyti er skattur á þjóðarbúið. Hann
verðum við að greiða í einhverri mynd. Það verður ekki hjá því komist,“ sagði
Geir H. Haarde forsætisráðherra. „Fjármálaráðherra er með nefnd til að yf-
irfara gjaldtöku á eldsneyti og samræma hana milli einstakra eldsneytisteg-
unda. Vonandi kemur niðurstaða út úr því áður en langt um líður.“ | Miðopna
Hagnast um 2,7
milljarða króna
GENGISLÆKKUN íslensku krón-
unnar hefur áhrif til hækkunar á
ýmissi vöru og þjónustu. Sem
dæmi má nefna:
 Ferðaskrifstofan Terra Nova
hefur boðað 6,5% hækkun á verði
óseldra sumarleyfisferða. Elds-
neytisgjald verður 850 til 950 kr.
 Verð nýrra bíla hefur hækkað
um 10-15% það sem af er ári.
 Heimsmarkaðsverð á kaffi hef-
ur hækkað mikið að undanförnu
og mun gengislækkunin vænt-
anlega auka þá hækkun til neyt-
enda.
Ýmsar hækkanir