Morgunblaðið - 26.05.2008, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 26. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HÚSNÆÐISKOSTNAÐUR er
mál málanna hjá þúsundum borg-
arbúa sem hafa greiðslubyrði um
eða yfir greiðslugetu. Þetta á sér-
staklega við um fólk á almennum
leigumarkaði, en einn-
ig hjá þeim sem „eiga“
íbúðir með áhvílandi
lánum, umfram eignir.
Húsnæðisleysi og
ótryggt húsnæði er
staðreynd hjá rúmlega
þúsund fjölskyldum í
Reykjavík og bíða þær
árangurslítið eftir fé-
lagslegu leiguhúsnæði
í eigu Félagsbústaða
borgarinnar eða eftir
húsnæðisúrlausnum
félagasamtaka.
Lengi hefur verið
beðið þeirrar lausnar sem felst í öfl-
ugum almennum leigumarkaði sem
býður upp á öruggar leiguíbúðir til
langs tíma. Nú virðist sem íbúðum í
almennri leigu fjölgi umtalsvert en
til þess að tækifærin renni okkur
ekki úr greipum þurfum við að
bregðast skjótt við.
Sérstakar húsaleigubætur
Sérstakar húsaleigubætur voru
innleiddar í Reykjavík árið 2004 til
að mæta þörf þeirra sem verst voru
staddir félags- og fjárhagslega á
húsnæðismarkaði, en fengu þó ekki
úthlutaða íbúð í eigu Félagsbústaða.
Á þeim tíma voru rúmlega 1000 ein-
staklingar og/eða fjölskyldur á bið-
lista eftir félagslegu leiguhúsnæði.
Eftir að ríflega 400 heimili þáðu
sérstakar húsaleigubætur og leigðu
húsnæði á almennum leigumarkaði
fækkaði á biðlistanum sem þeim
fjölda nam. Almenni leigumark-
aðurinn varð raunverulegur val-
kostur fyrir fólk
Sérstakar húsaleigubætur hafa
að meðtöldum almennum húsa-
leigubótum frá upphafi verið að há-
marki 50.000 kr. á mánuði. Á sama
tíma hefur leiga hækkað umtals-
vert. Í nýlegu samkomulagi ríkis og
sveitarfélaga um aðgerðir í húsnæð-
ismálum var ákveðið að hækka
þessa heildargreiðslu í 70.000 kr. og
í fyrsta sinn viðurkenndi ríkisvaldið
sérstakar húsaleigubætur sem
framtíðarvalkost fyrir þá sem leigja
á almennum markaði, og hefur
ákveðið að endurgreiða sveit-
arfélögum sem bjóða þessar bætur
60% af heildarkostnaði.
Sérstakar húsa-
leigubætur nái til
fleiri heimila
Í samkomulaginu
var einnig gert ráð fyr-
ir að sérstakar húsa-
leigubætur nái til fleiri
heimila en áður. Hing-
að til hefur réttur fólks
til slíkra bóta verið
mjög takmarkaður.
Aðstæður fólks eru
metnar til stiga, og til
að einfalda málin, þarf
einstaklingur að lág-
marki níu stig til að eiga rétt á sér-
stökum húsaleigubótum. Vinna þarf
markvisst að því að sérstakar húsa-
leigubætur nái til fleiri. Margir af
þeim sem eru á biðlista eftir hús-
næði á vegum Reykjavíkurborgar,
um 800 manns, eiga ekki rétt á sér-
stökum húsaleigubótum, fá ekki út-
hlutað húsnæði, ráða ekki við leigu
á almennum markaði og hafa enga
möguleika á kaupum. Ef við lækk-
um stigafjöldann um 2 stig náum
við til flestra á þessum biðlista og
þeir gætu leigt á almennum mark-
aði. Viðbótarkostnaður hefur verið
gróflega áætlaður um 20 milljónir á
ári sem er ekki há upphæð í sam-
hengi við margt annað.
Fulltrúar Samfylkingarinnar,
Vinstri grænna og Framsókn-
arflokks lögðu fram svohljóðandi til-
lögu á síðasta fundi velferðarráðs
(tillögunni var frestað en von er til
þess að hún verði afgreidd jákvætt
á næsta fundi ráðsins 28. maí næst-
komandi): „Velferðarráð samþykkir
að velferðarsvið leggi fyrir velferð-
arráð útfærðar og kostnaðarmetnar
tillögur sem miða að því að rýmka
skilyrðin fyrir sérstökum húsa-
leigubótum frá því sem nú gildir.
Markmiðið er að vinna að því að
fjölga þeim heimilum í Reykjavík
sem eigi kost á sérstökum húsa-
leigubótum og bjóða þannig þeim
sem nú eru á biðlista eftir fé-
lagslegu leiguhúsnæði úrræði á al-
mennum markaði og mæta fyr-
irsjáanlegum vanda sem mun
skapast á næstu mánuðum.“
Gott fyrir íbúðaeigendur
En sérstakar húsaleigubætur
hjálpa ekki bara þeim sem annars
geta ekki greitt uppsett leiguverð –
þær eru forsenda þess að efla al-
menna leigumarkaðinn. Og hér
blasa tækifærin við. Hundruð ef
ekki þúsundir íbúða eru óseldar á
höfuðborgarsvæðinu, vilji er hjá fé-
lagsmálaráðherra og stjórnendum
Íbúðalánasjóðs til að skoða breytta
lánamöguleika og að öllum líkindum
mun Reykjavíkurborg og vænt-
anlega fleiri sveitarfélög vilja styðja
fólk til greiðslu leigu með sér-
stökum húsaleigubótum. Svo sann-
arlega lítur út fyrir að kominn sé
byr í seglin. Allir njóta góðs af,
leigutakar og leigusalar sem geta
verið nokkuð vissir um að leigutak-
inn geti staðið við sínar skuldbind-
ingar.
Reykjavík var fyrst allra sveitar-
félaga til að taka upp sérstakar
húsaleigubætur árið 2004. Borgin
getur nú orðið fyrst sveitarfélaga til
að uppfylla það ákvæði í sam-
komulagi ríkis og sveitarfélaga að
rýmka skilyrði vegna sérstakra
húsaleigubóta þannig að þær nái til
fleiri heimila. Einungis þannig gef-
um við almenna leigumarkaðinum á
Íslandi tækifæri til að ná fótfestu.
Velferðarráð Reykjavíkurborgar
hefur tækifæri til að stíga það mik-
ilvæga framfaraskref á næsta fundi
sínum.
Tækifæri fyrir
almennan leigumarkað
Björk Vilhelmsdóttir skrifar
um húsaleigubætur »Nú virðist sem íbúð-
um í almennri leigu
fjölgi umtalsvert en til
þess að tækifærin renni
okkur ekki úr greipum
þurfum við að bregðast
skjótt við.
Björk Vilhelmsdóttir
Höfundur er félagsráðgjafi og borg-
arfulltrúi Samfylkingarinnar
MARKAÐSSETNING, er bein-
ist að börnum og unglingum, hefur
færst í vöxt á síðustu árum. Sífellt
er leitað nýrra leiða
til að ná til unga
fólksins og eru óbein-
ar auglýsingar og
dulbúin markaðs-
setning nú orðið dag-
legt brauð hjá börn-
um og unglingum.
Töluvert er um að
fólk hafi samband við
skrifstofu umboðs-
manns barna vegna
markaðssetningar
sem ætlað er að ná til
barna og unglinga
sem og vegna auglýs-
inga þar sem börn
eru sýnd við óæski-
legar aðstæður.
Fjölmargar ábend-
ingar hafa borist tals-
manni neytenda og
umboðsmanni barna
um að brýnt sé að
tekið sé á þessu sí-
vaxandi markaðsáreiti
sem margir telja vera
orðið vandamál. Á
opnu málþingi sem
embættin héldu ásamt
samtökunum Heimili
og skóli 1. mars 2006
kom fram sá almenni
vilji að frekari mörk
þyrfti að setja við markaðssókn
sem beinist að börnum. Málþingið
bar yfirskriftina „Börn og auglýs-
ingar. Er vilji til að setja frekari
mörk við markaðssókn sem beinist
að börnum?“ Í þau tvö ár sem síð-
an eru liðin hafa umboðsmaður
barna og talsmaður neytenda leit-
ast við að skilgreina vandamálin og
finna mögulegar lausnir. Umboðs-
maður barna og talsmaður neyt-
enda telja mikilvægt að sam-
komulag náist um hvar mörkin
liggi og hafa embættin því haft
samráð við um 50 aðila undanfarna
mánuði til að ná sátt um viðmið-
unarreglur um frekari mörk við
markaðssókn sem beinist að börn-
um.
Auðveldum foreldrum
stjórnina
Með frumkvæði þessara embætta
er ætlunin að aðstoða foreldra og
aðra forsjár- og umsjáraðila barna
við að vernda börn í þessum efnum.
Ekki er verið að taka ábyrgðina af
foreldrum eða öðrum heldur að
auðvelda þeim að stýra því hvort,
hvenær, hve mikið og hvernig börn
verða fyrir markaðssókn.
Umboðsmaður barna hefur frá
því að embættið var stofnað leitast
við að fá afstöðu barnanna sjálfra í
hinum ýmsum málum og var það
einnig gert í þessu máli. Börnin
voru meðal annars spurð eftirfar-
andi spurningar á vefnum barn.is í
tíð þáverandi umboðsmanns barna,
Ingibjargar Rafnar: „Hafa auglýs-
ingar áhrif á börn? Ef já, hvernig
helst? Skiptir máli
hvað börnin eru göm-
ul?“
Við fengum mjög
áhugaverð svör frá
börnunum og hér
koma nokkur dæmi:
„Góðan daginn …
Já, sumar auglýsingar
hafa áhrif á börn. Ef
það eru kannski lítil
börn sem deyja í um-
ferðarslysum verða
kannski börn hrædd.
Bjórauglýsingar geta
haft áhrif á börn. Það
skiptir miklu máli hvað
börnin eru gömul. 1-7
ára börn eru viðkvæm-
ust. 7-12 eru svona já
og nei viðkvæm en svo
þeir sem eru 13 og
eldri eiga nú að þola
þetta …“ 13 ára stúlka.
„Já, sérstaklega ef
talað er um vinninga,
gjafir og leiki.“ 8 ára
drengur.
„Mér finnst auglýs-
ingar sem eru að aug-
lýsa svona fallegar
konur pirrandi, ég fer
að hugsa að af hverju
ég ætti ekki líka að
vera svona falleg!“ 11 ára stúlka.
„Pottþétt.“ 9 ára stúlka.
Leiðbeiningar um aukna
neytendavernd barna
Síðastliðinn sunnudag, 25. maí,
héldum við í fyrsta sinn upp á dag
barnsins á Íslandi. Markmið dags-
ins er að minna landsmenn á þessa
mikilvægu þegna, koma málefnum
barna á framfæri og leyfa rödd
barna að hljóma. Umboðsmaður
barna vill óska börnunum til ham-
ingju með daginn og í leiðinni láta
þau vita að á næstunni verði gefnar
út leiðbeinandi reglur frá embætt-
unum um aukna neytendavernd
fyrir börn. Umboðsmaður barna og
talsmaður neytenda skora á sam-
félagið að virða þessar reglur og
taka höndum saman við að tak-
marka markaðsáreiti sem beinist
að börnunum og tryggja þeim í
leiðinni aukna neytendavernd. For-
eldrar bera auðvitað fyrst og
fremst ábyrgð á velferð barna
sinna en nauðsynlegt er að sam-
félagið í heild hjálpist að við að
bjóða unga fólkinu upp á góð upp-
eldisskilyrði þar sem hlúð er að sið-
ferðisvitund og virðingu. Leyfum
börnunum að vera börn.
„Pottþétt“
Margrét María Sigurðardóttir
skrifar um markaðssetningu
sem beinist að börnum
Margrét M.
Sigurðardóttir
»Umboðs-
maður barna
og talsmaður
neytenda skora
á samfélagið
að … taka hönd-
um saman við að
takmarka mark-
aðsáreiti sem
beinist að börn-
unum …
Höfundur er umboðsmaður barna.
FYRIRSÖGN á forsíðu Morg-
unblaðsins föstudaginn 23. maí og
vönduð fræðslugrein Kristínar
Gígju Einarsdóttur tannlæknis í
sama blaði vakti hjá mér von um
að nú sé að hefjast hér á landi nýtt
tímabil með bættri tannheilsu í
kjölfar aukinnar fræðslu og að-
haldsaðgerða. Vonandi skilar
þetta Íslendingum aftur í hóp
þjóða með bestar tennur, líkt og
gerðist þegar tókst að bæta tann-
heilsu okkar um 75% á tólf árum.
Tannverndarráð barðist fyrir
að kaupmenn leyfðu ekki að sæl-
gæti væri haft við greiðslukass-
ana og heiðraði þáverandi heil-
brigðis- og
tryggingamálaráðherra Ingibjörg
Pálmadóttir m.a. einn þeirra fyrir
gott fordæmi í þessu máli. Ber að
fagna framgöngu umboðsmanns
barna, Margrétar Maríu Sigurð-
ardóttur, varðandi málið.
Í Noregi mun vera bannað að
hafa sælgæti við afgreiðslukassa.
Við getum öll verið sammála
um að foreldrar sem bíða eftir að
greiða vörurnar í innkaupakörf-
unni eru settir í óþægilega að-
stöðu um leið og þeir reyna að
ljúka innkaupum. Þá getur verið
auðveldast að gefa barninu það
sem hendi er næst, sætindi, til að
fá frið.
Magnús R. Gíslason
Gos og sælgæti
frá kössunum
Höfundur er fyrrverandi
yfirtannlæknir.
AÐ undanförnu höf-
um við orðið vitni að
miklum tíðindum frá
Akranesi, og nýjustu
fréttirnar eru þær að
Karen Jónsdóttir hef-
ur sagt sig úr Frjáls-
lynda flokknum. Þá-
verandi flokksbróðir
hennar og formaður
menningarmála- og
safnanefndar á Akra-
nesi, Magnús Þór
Hafsteinsson, lagðist
harkalega gegn hug-
myndum um að bjóða velkomnar
nokkrar palestínskar konur og
börn sem flóttamenn – og Karen
lagði á flótta frá Magnúsi.
Viðbrögð Magnúsar
Þórs við úrsögn Kar-
enar eru bæði furðu-
leg og kaldhæðnisleg.
Hann sakar Karen um
að vera „siðblind“,
segir að þetta sé „hálf-
gert Reykjavík-
urástand“ og enn-
fremur staðhæfir hann
að „[Karen] er ekki
bara að bregðast kjós-
endum heldur líka fé-
lögum sínum á listan-
um.“ Ég velti fyrir
mér hvenær Magnús
Þór lýsti því yfir að Valdimar Leó
Friðriksson og Kristinn H. Gunn-
arson væru að bregðast kjósendum
sínum þegar þeir skiptu um flokka?
Eða eru það bara svik þegar fólk
segir sig úr F-listanum, ekki þegar
það skráir sig í hann?
Það er líka furðulegt að Magnús
vísi til þess sem gerðist í Reykja-
vík. Hér var óháðum borgarfulltrúa
með afar fá atkvæði á bakvið sig
boðið að gerast borgarstjóri í þeim
tilgangi að koma Sjálfstæð-
isflokknum aftur til valda. Á Akra-
nesi mynduðu Frjálslyndir meiri-
hluta með Sjálfstæðisflokknum, en
Karen Jónsdóttir sá þann kost
vænstan að yfirgefa frjálslynda,
ekki vegna gylliboða heldur vegna
ummæla Magnúsar Þórs gegn
flóttamönnum.
Kaldhæðnislegast er það orðaval
Magnúsar Þórs að kalla Karen
„siðblinda“. Er það siðblinda að
vilja standa vörð um mannréttindi
og samúð? Eða er það kannski sið-
blinda að snúa baki við flóttafólki í
fátækt og ætla að hafna heim-
ilislausum konum og börnum sem
þurfa á hjálp okkar að halda? Kjós-
endur á Akranesi ræða það vænt-
anlega fyrir næstu sveitarstjórn-
arkosningar.
Ég lít svo á að Karen Jónsdóttir
og bæjarráð Akranesbæjar eigi
hrós skilið. Ísland á ekki að snúa
baki við einstaklingum sem þurfa á
hjálpa að halda. Við eigum þvert á
móti stolt að standa vörð um mann-
úð og mannréttindi og leggja okkar
af mörkum við að lina þjáningar
flóttafólks í heiminum. Þetta er
þverpólitískt mál, og það gerir mig
ánægðan að sjá að Akranesbær vill
koma vel fram og hafna siðblindu.
Siðblindur á Akranesi
Paul F. Nikolov er lítt sammála
Magnúsi Þór Hafsteinssyni »Kaldhæðnislegast er
það orðaval Magn-
úsar Þórs að kalla Kar-
en „siðblinda“. Er það
siðblinda að vilja standa
vörð um mannréttindi
og samúð?
Paul F. Nikolov
Höfundur er varaþingmaður
Vinstrigrænna.
Sími 551 3010