Morgunblaðið - 07.08.2008, Blaðsíða 12

12 FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ylfu Kristínu K. Árnadóttur
ylfa@mbl.is
ALLIR jöklar landsins hafa hopað
frá árinu 1995 og munu hopa ört alla
21. öldina. Langjökull mun rýrna
örast af stóru jöklunum og fer sem
horfir verður jökullinn alveg horfinn
um miðja næstu öld. Farglosunin
sem verður í kjölfarið á jarðskorp-
unni eykur framleiðslu kviku. Sökum
rýrnunar Vatnajökuls má þannig bú-
ast við að eldgosum fjölgi eða þau
verði umfangsmeiri á Vatnajökuls-
svæðinu á næstu áratugum.
Langjökull hverfur
Þetta eru aðeins nokkrar af fjöl-
mörgum breytingum á náttúrufari
sem útlistaðar eru í skýrslu vísinda-
nefndar um loftslagsbreytingar á Ís-
landi sem kynnt var í gær. Meginnið-
urstaða nefndarinnar er sú að áhrifa
loftslagsbreytinga gætir þegar í
náttúru landsins og munu
fyrirsjáanlegar loftslagsbreytingar
hafa veruleg áhrif á náttúrufar.
Segja má að Langjökull eigi á
brattann að sækja en búist er við að
rýrnun hans verði örari en hinna
jöklanna. Búist er við að rúmmál
hans muni minnka um rúman þriðj-
ung fram til ársins 2040 en hálfri öld
síðar verði aðeins 15% af rúmmáli
hans, miðað við mælingar frá árinu
1990, eftirstandandi. Á þeim tíma
verða 40% eftir af rúmmáli Hofsjök-
uls og suðurhluta Vatnajökuls. Ótt-
ast er að Langjökull verði með öllu
horfinn um miðja 22. öld og Vatna-
jökull og Hofsjökull búnir að hörfa
upp á hæstu tinda.
Skógarmörk birkis hækka
Birki myndar mishá skógarmörk
upp til fjalla og út til annesja. Talið
er næsta öruggt að skógarmörk fær-
ist ofar sem nemur allt að 150 metr-
um fyrir hverja gráðu sem meðalhiti
sumars og hausts hækkar um. Mun
þetta með tímanum leiða til stækk-
unar birkiskóga hérlendis en birki-
skógar og kjarr þekur nú um 1,2%
landsins. Þættir á borð við landnýt-
ingu, náttúruhamfarir og veðurfar
valda þessari litlu útbreiðslu en ef
veðurfarið eitt setti birki mörk
mætti búast við að birkiskógar og
kjarr þekti allt að 40% landsins.
Almennt er talið að hlýnandi veð-
urfar hafi jákvæð áhrif á gróður-
þekju landsins. Meirihluti íslenskra
láglendisplantna er nálægt norður-
mörkum sínum en með hlýnun eykst
vaxtarþróttur þeirra. Þau neikvæðu
áhrif fylgja þó líklega að rústamýrar,
t.d. í Þjórsárverum, Eyjabökkum og
Guðlaugstungum, hverfa. Þá er talið
víst að eindregnar fjallaplöntur hopi
eða hverfi úr flóru landsins. Nú þeg-
ar er fjallkrækill á undanhaldi. Einn-
ig er álitið að aukin skordýrabeit
muni draga úr jákvæðum áhrifum
hlýnunar á framleiðni og vöxt gróð-
urs.
Skordýrin eru þó ekki einu dýrin
sem búist er við að muni fjölga sér
hér á landi. Kanínur munu að öllum
líkindum breiðast mikið út, verði
ekki gripið til ráðstafana gegn þeim,
auk þess sem hreindýr, hagamús,
minkur og tófa munu njóta góðs af
aukinni framleiðni vistkerfa. Einnig
er búist við að um 80 nýjar tegundir
varpfugla geti hafst við hér á landi í
lok aldarinnar.
Landið rís og hnígur
Bráðnun jökla mun ekki aðeins
auka framleiðslu kviku í jarðskorp-
unni heldur einnig leiða til þess að
landið rís víða um hálendið og við
suðausturströndina. Fargléttingin
vegna bráðnunar jökla getur hins-
vegar valdið staðbundnu landsigi
fjær jöklunum og mælist nokkurt
landsig á suðvesturhluta landsins.
Landris og landsig mun líklega
halda áfram á sömu svæðum næstu
áratugina. Talið er að landris við
Jökulsá á Breiðamerkursandi geti
numið allt að fjórum metrum á
næstu hundrað árum.
Á þeim landssvæðum þar sem
landris eða -sig er óverulegt mun yf-
irborð sjávar hækka að meðaltali í
takt við hnattræna hækkun. Á suð-
vestanverðu landinu verður yfir-
borðshækkunin mest þar sem hnatt-
rænnar hækkunar gætir í bland við
landsig.
Ísar hopa – eldar aukast
 Áhrifa loftslagsbreytinga gætir þegar í náttúru landsins  Skógarmörk færast ofar en plöntur hopa
 Suðlægari botnfiskar stefna norður  Nýjar fóður- og nytjajurtir gætu orðið auðræktaðar
Bráðnun Breiðamerkurjökull hefur hopað hratt undanfarin ár og má gera ráð fyrir að sú þróun haldi áfram. Landris á svæðinu gæti numið allt að fjórum metrum næstu öldina, að mati vísindanefndarinnar.
Talið er líklegt að tjón vegna veð-
urtengdra náttúruhamfara aukist
umtalsvert á 21. öldinni. Það má
m.a. rekja til hækkandi sjáv-
arborðs sem veldur aukinni tíðni
hamfara á strandsvæðum og
breytingu í dreifingu þurrka, flóða
og storma.
Sem dæmi um þetta tvöfald-
aðist fjöldi náttúruhamfara í heim-
inum á fyrstu sjö árum 21. aldar
m.v. tímabilið 1987-1997. Hins veg-
ar er talið að með hlýnandi veður-
fari dragi úr tíðni snjóflóða á Ís-
landi en hins vegar geti orðið
alvarleg snjóflóð óháð meðalhita
ársins. Snjóflóðahætta yrði enn
viðvarandi yfir háveturinn.
Gera má ráð fyrir að eldgosum á
Vatnajökulssvæðinu fjölgi á næstu
áratugum eða þau verði a.m.k. um-
fangsmeiri. Þetta má rekja til
þynningar jöklanna en hún veldur
þrýstingslækkun í jarðskorpunni
sem aftur eykur framleiðslu kviku.
Þá munu meiri gróður, aukin út-
breiðsla skóga og minnkandi beit
auka hættuna á sinu- og skógar-
eldum. Minnkandi snjóhula hefur
einnig áhrif á áhættuna.
Tjón vegna veðurtengdra hamfara eykst
Loftslagsbreytingar á Íslandi