Morgunblaðið - 07.08.2008, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 2008 13
Birki Svartir blettir marka núverandi útbreiðslu birkis en græn svæði mögulega útbreiðslu ef aðeins núverandi veð-
urfar setti því mörk. Birkiskógar og kjarr þekja nú 1,2% landsins en gætu þakið 40% við áðurnefnd skilyrði.
Hopa Reiknaðar breytingar á Langjökli, Hofsjökli og sunnanverðum Vatnajökli frá árinu 1990 til 2190.
Morgunblaðið/Ómar
Útbreiðsla suðlægari botnfiska eins
og ýsu, lýsu, skötusels og ufsa hefur í
hlýindum sl. ára aukist til norðurs
auk þess sem stofnarnir hafa stækk-
að. Stofn kolmunna hefur stækkað
og makríll verið veiddur innan 200
mílna lögsögu Íslands.
Aukin hlýnun getur þó takmarkað út-
breiðslusvæði og framleiðni nor-
rænna tegunda sem hefur áhrif á
heildarvistkerfið. Þá er talið að fjölg-
un marglytta og eitraðra svifþörunga
megi rekja til hlýnunar sjávar.
Ýsan færist norðar
Spáð er að við lok aldarinnar verði
loftslagsskilyrði hér á landi fyrir um
80 nýjar tegundir varpfugla. Nú
verpa hér reglulega 75 tegundir fugla
og 25 aðrar tegundir teljast óreglu-
legir varpfuglar. Ólíklegt þykir þó að
allar 80 tegundirnar berist til lands-
ins eða finni búsvæði til hæfis. Við
lok aldarinnar verður þó orðið of
hlýtt fyrir vissar tegundir á borð við
þórshana og stuttnefju og mun
þrengja verulega að varpi t.d. snjó-
tittlings og hrafnsandar.
Fleiri varpfuglar
Hlýnandi veðurfar mun hafa í för með
sér uppskeruauka á öllum fóður- og
matjurtum sem eru í ræktun hér á
landi. Þá munu nýjar fóðurjurtir, svo
sem hafrar, hveiti og vetrarkorn, eiga
stóraukna möguleika auk þess sem
nýjar nytjajurtir, á borð við ýmsar
káltegundir, grasker og asíur, gætu
orðið auðræktaðar fyrir árið 2050.
Þá gætu trjátegundir á borð við eik,
ask, hlyn og beyki átt erindi í ræktun
næstu áratugina en þær hafa fram til
þessa verið á jaðri þolsviðs síns.
Margt nýtt í ræktun
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
RENNSLI frá ís-
lenskum jöklum
mun aukast mikið
á fyrri hluta þess-
arar aldar, sam-
fara hraðri bráðn-
un þeirra. Einnig
gera spár ráð fyr-
ir aukinni úrkomu
með hækkandi
hitastigi. Því eru
horfur á mjög auknu afrennsli frá
jöklunum næstu áratugi, sem nær
hámarki eftir 50-80 ár.
Á því tímabili verður hægt að
framleiða meiri orku með þeim virkj-
unum sem fyrir eru. Eftir þetta há-
mark mun viðbótin hins vegar
minnka þar til jöklar eru horfnir.
Eftir það er svo óvíst hvernig rennsli
helstu vatnsfalla heldur sér, en
hreinar jökulár munu minnka mjög
mikið. Árni Snorrason, vatnaverk-
fræðingur og einn höfunda skýrslu
vísindanefndar, segir þetta í raun
vera tímamótaniðurstöður. Íslenskar
vatnsaflsvirkjanir hafi hingað til ver-
ið hannaðar eins og framtíð vatnabú-
skaparins verði eins og fortíðin.
„Með þessu er verið að draga það
fram að framtíðin verður líklega ekki
eins og fortíðin og það hefur ýmsa
möguleika í för með sér,“ segir Árni.
Önnur vinnubrögð í framtíðinni
Hann segir vísindamenn einbeita
sér að því að skýra myndina af næstu
áratugum sem mest, enda skipti það
miklu máli fyrir orkugeira, land-
búnað og samgöngur svo eitthvað sé
nefnt. Hins vegar sé mjög erfitt að
segja fyrir um fjarlæga framtíð, enda
fari hún mjög eftir því hversu réttar
úrkomusviðsmyndir dagsins í dag
séu.
Um framtíð vatnsaflsvirkjana seg-
ir hann marga þætti ráða úrslitum.
Með meira rennsli aukist t.d. fram-
burður jökulánna, sem fylli uppi-
stöðulón fyrr en ella. Hins vegar
myndist jaðarlón við hopandi jökl-
ana. Þau geti tekið mikið af setinu í
sig, þannig hreinsað frárennslið og
lengt líftíma uppistöðulónanna. „Ég
held að með þessum rannsóknarnið-
urstöðum takist okkur að fá fólk til
að átta sig á því að í framtíðinni þarf
að gera hlutina aðeins öðruvísi en í
dag. Ég held að Íslendingar séu að
bregðast mjög hratt við þessum
breyttu aðstæðum.“
Framtíð vatnsins
er ólík fortíðinni
Meiri orka úr sömu virkjunum á 21. öld
Árni Snorrason
„HÉR hafa færustu vísindamenn
landsins á þessu sviði lagt saman í
þessa skýrslu og niðurstöðurnar eru
ótvíræðar og líka ábendingar um
hvað beri að gera. Þessi skýrsla er
traustur grunnur að standa á fyrir
allt annað sem þarf að gera,“ segir
Þórunn Sveinbjarnardóttir umhverf-
isráðherra.
Nefndin, sem m.a. samanstendur
af veðurfræðingum, jarðfræðingi,
sjávarlíffræðingi og verkfræðingi,
var skipuð haustið 2007 á grundvelli stefnumörkunar
ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum. Vonast er til að
draga úr áhrifum hlýnunar og halda henni innan við
2°C á þessari öld. „Þessi skýrsla sýnir okkur að lofts-
lagsbreytinga er farið að gæta á Íslandi. Hlýnunin hér
hefur á undanfarinni öld verið jafnmikil og annars
staðar í heiminum,“ segir Þórunn.
Innihald skýrslunnar kom ekki á óvart
Að sögn Þórunnar var ekkert í skýrslunni sem kom
henni á óvart heldur staðfesti það sem haldið var um
áhrif loftslagsbreytinga hér á landi. Spurð til hvaða að-
gerða verði gripið segir hún við fyrstu sýn blasa við að
stoppa þurfi í þekkingargötin, líkt og höfundar skýrsl-
unnar benda á. „Það þarf að rannsaka náttúruna betur,
vakta hana betur. Við þurfum að leggja meira fé til
slíkra verkefna.
Að öllum líkindum þurfum við líka að leggja nýtt mat
á áhættu af náttúruvá og ekki bara reyna að bregðast
við hættu sem gæti skapast t.d. vegna hækkaðs yfir-
borðs sjávar, heldur reyna eftir mætti að koma í veg
fyrir að af slíku hljótist mikið tjón.“ ylfa@mbl.is
Niðurstöðurnar ótvíræðar
Hlýnun hér á landi jafnmikil og annars staðar í heiminum
Þórunn Svein-
bjarnardóttir