Morgunblaðið - 07.08.2008, Blaðsíða 18

Framleiðsla vöru
veldur mestu
menguninni
Eftir Guðrúnu Huldu Pálsdóttur
gudrunhulda@mbl.is
Með aukinni vitund fólks um lofts-lagsbreytingar hafa komið framóskir frá neytendum um aðvörur verði sérstaklega lofts-
lagsmerktar. Í Svíþjóð hefur undirbúningur
á loftslagsmerktum matvælum verið í und-
irbúningi í töluverðan tíma. Þá lagði tækni-
ráð Noregs nýlega til við
norsk stjórnvöld að tekin
verði upp loftslagsmerk-
ing á matvörum til að auð-
velda framleiðendum og
neytendum að draga úr
neikvæðum áhrifum fram-
leiðslu og neyslu á loftslag
jarðar. En hvað felst eig-
inlega í loftslagsmerking-
unum?
Finnur Sveinsson við-
skipta- og umhverfisfræðingur hefur fylgst
grannt með þróun mála í Svíþjóð. Hann seg-
ir loftslagsmerkingu aðeins taka út einn um-
hverfisþátt af mörgum – þ.e. loftslagsbreyt-
ingarnar. Hún eigi að upplýsa neytendur um
loftslagsáhrif vörunnar, þ.e. hversu miklum
koltvísýringi hún sleppi út við vinnslu og
flutning. Hins vegar taki hún í engu á þátt-
um á borð við efnanotkun og öðrum skaðleg-
um áhrifum á vistkeðju, líffræðilegri fjöl-
breytni og fleiru.
Frestun í Svíþjóð
Að sögn Finns eru England, Svíþjóð og
Holland komin einna lengst í þessari þróun.
Sjálfur er hann þó ekki sannfærður um að
loftslagsmerkingar séu rétta leiðin.
„Til stóð að taka nú í júlíbyrjun upp lofts-
lagsmerkingar undir umhverfismerkingu
Krav-samtakanna í Svíþjóð, en Krav þykir
standa mjög framarlega á þessu sviði. Um-
sagnir frá fagaðilum um merkingarnar voru
hins vegar ekki jákvæðar sem varð til þess
að Krav treysti sér ekki til að taka upp
loftslagsmerkingu matvæla að svo stöddu.“
Hann segir að mengun sé óhjákvæmilegur
fylgifiskur framleiðslu matvæla og því sé
stóra spurningin hvaða tilgangi loftslags-
merkingar eigi að þjóna. „Almennt sleppir
framleiðsla á einu kílói af kjöti um tíu sinni
meira af gróðurhúsalofttegundum en fram-
leiðsla á einu kílói af grænmeti. Til dæmis
er mun meiri losun af gróðurhúsaloftteg-
undum við framleiðslu á nautakjöti sam-
anborið við kjúkling. Er þá verið að beina
neyslu fólks í ákveðin farveg með loftslags-
merkingunum? Er verið að bera saman
kjúkling og naut eða eiga allir að verða
grænmetisætur?“
Ein háværasta gagnrýnin á loftslagsmerk-
ingar hefur þá verið að með því sé verið að
beina fólki frá því að kaupa vörur frá fjar-
lægum löndum. Finnur telur að með þessu
sé verið að einfalda hlutina um of. „Það á
vissulega að minnka flutninga eins mikið og
hægt er en við matvælaframleiðslu standa
flutningar einungis fyrir nokkrum prósent-
Finnur Sveinsson
Krafan um að merkja matvæli og aðrar vörur þannig að neytandinn
geti áttað sig á áhrifum hennar á loftslagið verður stöðugt háværari.
En hvað felst í slíkum merkingum og eru þær af hinu góða?




  
  
 
    

 


  um af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda
frá öllu framleiðsluferlinu. Mesta mengunin
er af framleiðslunni og þannig getur jafnvel
verið jákvæðara að kaupa túlípana frá Kenía
í stað Hollands ef hollenska framleiðslan er
orkufrekari.“
Umdeildar merkingar
„Þó að loftslagsbreytingar séu vissulega
eitt stærsta vandamál sem við stöndum
frammi fyrir þá tengjast öll umhverf-
isvandamál á einhvern hátt. Því skýtur
skökku við að ætla eingöngu að merkja
loftslagsáhrifin en ekki aðra umhverfisþætti.
Samt sem áður verður að gera þetta
stærsta umhverfisvandamál okkar sýnilegt
með einhverjum hætti.“
Þegar Finnur er inntur eftir því hvort
ætla megi að loftslagsmerkingar verði tekn-
ar upp fyrir íslenska framleiðslu segir hann
það hægara sagt en gert. Gagnabankar sem
innihaldi upplýsingar um loftslagsáhrif
ákveðinna vörutegunda byggi allir á erlend-
um upplýsingum og því þyrfti að gera sér-
stakan gagnabanka yfir íslenskar afurðir.
„Hérlendis hafa loftslagsáhrif þorskveiða að
einhverju leyti verið skoðaðar en ekki með
það fyrir augum að loftslagsmerkja fiskinn.
Fyrir aðrar vörur hafa ekki verið gerðar
nokkrar rannsóknir sem heitið getur.“
Hann segir slíkar rannsóknir engu að síð-
ur geta verið mikilvægt skref fyrir íslenska
framleiðslu. „Í dag er talað um að íslenskur
landbúnaður sé svo vistvænn þó engin töl-
fræði liggi á bak við slíkar fullyrðingar.
Rannsóknir þess efnis myndu hins vegar
vonandi sýna fram á að íslenskur landbún-
aður sé raunverulega vistvænn.“
Finnur segir að neytendur geti nú þegar
haft töluverð áhrif með því að kaupa um-
hverfismerktar vörur sem fást í auknum
mæli í íslenskum verslunum.
neytendur
18 FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
„Það þarf ekki allt að vera umhverf-
ismerkt til að vera umhverfisvænt.
Litlu ákvarðanir sem fólk tekur dags-
daglega eru þær sem telja mest,“ seg-
ir Finnur og tínir til nokkur atriði sem
íslenskir neytendur geta haft í huga:
Að kaupa frekar umhverfismerktar
matvörur Svanurinn, Evrópublómið,
Fálkinn, Blái engillinn og Tún eru við-
urkenndar umhverfismerkingar sem
finna má á vörum hérlendis. Þessar
vottanir taka tillit til ákveðinna atriða
sem hafa áhrif á umhverfið, þ. á m.
loftslagið.
Að borða meira grænmeti en áður Og
að minnka um leið kjötneyslu hefur
áhrif þar sem framleiðsla á grænmeti
mengar mun minna en framleiðsla á
kjöti.
Að keyra minna Það segir sig sjálft að
göngu- eða hjólatúr er umhverfisvænni
en að fara akandi. Einnig ættu neyt-
endur að taka tillit til eldsneytiseyðslu
þegar hugað er að bifreiðakaupum.
Litlu atriðin
skipta máli
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
Ekki eru allar fartölvur bara fartölv-ur eins og sannast til að mynda áHP Compaq 2710p sem er fartölvaog spjaldtölva í senn, en slíkar eru
tölvur sem hægt er með einu handtaki breyta í
eins konar klemmuspjald sem maður síðan
skrifar á með sérstökum penna.
Spjaldtölvur voru vinsælar hjá framleið-
endum fyrir nokkrum árum, en náðu ekki telj-
andi vinsældum hjá tölvukaupendum og hurfu
því nánast af markaði. Þessi nýja vél HP
markar því ákveðin tímamót og er greinilegt
að fleiri hyggjast feta sömu slóð, til að mynda
Lenovo sem er einmitt með slíka vél í smíðum.
2710p er með Intel Core 2 Duo U7600 ör-
gjörva sem er 1,2 GHz og með 2 MB L2 cache.
Í vélinni er 2 GB minni og 100 GB harður
diskur, en skjárinn er 12,1 tomma WXGA.
Hann er vel bjartur og svo skýr að hægð-
arleikur er að nota hann utanhúss, en þar sem
hann er snertiskjár er hann eilítið grófur.
Ekki er ástæða til að tína til nema það sem
þegar er nefnt, enda skiptir það mestu, en því
má bæta við að vélin styður a, b, g og n þráð-
lausa staðla (n-staðallinn skilar hraða upp á
allt að 300 Mbita á sek.). Einnig er í vélinni
innbyggð myndavél og fingrafaralesari. Ekk-
ert geisladrif er í vélinni en hægt að kaupa
sérstakt utanáliggjandi drif og að auki er
hægt að kaupa aukarafhlöðu sem smellt er
undir vélina. Rafhlöðuending er annars fárán-
lega góð; ég náði rúmum 4 tímum, en mér
skilst að annað eins bætist við með aukaraf-
hlöðunni sem ég náði ekki að prófa.
Vélin er straumlínulöguð og nett og af-
skaplega þægileg í notkun. Uppsetning á
henni tók reyndar ótrúlega langan tíma, en
þar er Windows Vista um að kenna; fyrst
þurfti að velja 32 bita eða 64 bita útgáfu og
síðan tók óratíma að sækja viðbætur og upp-
færslur. Eftir það virkaði það þó allt fínt og
reyndar betur en mig minnti að Vista væri;
greinilegt að mikil vinna hefur verið lögð í
reklasmíði.
Þessi nýja fartölva HP er ekki bara sérdeil-
is skemmtileg fyrir það að hægt er að breyta
henni í spjaldtölvu með einu handtaki, heldur
er hún líka framúrskarandi fartölva, létt og
skemmtileg með frábæra hönnun. Eini ókost-
urinn við hana er það hve hún er dýr.
HP Compaq 2710p fæst meðal annars í HP
búðinni og á fartolvur.is og kostar þar 349.900
kr.
Ekki bara fartölva
Fis Þessi magnaða far-
tölva frá HP er smá,
kná og fjölhæf.