Morgunblaðið - 30.08.2008, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Fíkniefna-vandiung-
menna ágerist
sífellt hér á landi. Morg-
unblaðið fjallaði í nokkrum
greinum fyrr í vikunni um
þann vanda, sem blasir við
ótrúlega mörgum ungling-
um, sem verða fíkninni að
bráð, og ekki síður fjöl-
skyldum þeirra.
Í umfjöllun Andra Karls,
blaðamanns, kemur fram að
vandinn færist til æ yngri
hópa. Örvandi efna sé neytt
í mjög vaxandi mæli þótt
kannabisefnin séu enn
vandamál meirihluta
þeirra, sem koma í vímu-
efnameðferð.
Móðir, sem rætt var við í
mánudagsblaði Morgun-
blaðsins, sagði frá því
hvernig fíkniefnaneyzla
sonarins hefði lamað allt
fjölskyldulífið og hún
neyðzt til að úthýsa honum
af heimilinu. „Ég sem móð-
ir hef verið á þeim stað, að
vanlíðanin og sorgin hefur
verið svo mikil að ég hef
varla staðið undir mér.
Þetta er fjölskyldusjúk-
dómur og mér finnst það oft
gleymast.“
Önnur móðir segir sögu
af því hvernig dóttir hennar
hvarf eina nóttina og
reyndist hafa farið til
Kaupmannahafnar. Við
heimkomuna var hún hand-
tekin: hafði gerzt burð-
ardýr fíkniefnasala til að
reyna að fjármagna neyzl-
una.
Örvæntingu foreldra,
sem standa í þessum spor-
um með börn sín, verður
varla með orðum lýst. Síð-
arnefnda móðirin segir:
„Hún er að verða átján ára
og ég er að reyna að nota
þessa síðustu daga til að
gera það sem ég get til að
hjálpa henni.“
Í greinum Morgunblaðs-
ins hefur komið fram að
kerfi stuðnings við fjöl-
skyldur og meðferðar fyrir
unglinga virkar að mörgu
leyti vel. Þrennt er aðallega
gagnrýnt. Í fyrsta lagi
óhóflegt álag á starfsfólk
barnaverndarnefnda sveit-
arfélaganna, sem búi til
flöskuháls í kerfinu. Í öðru
lagi er bent á að ekki sé
lengur til neyðarathvarf
fyrir unglinga, sem eru á
götunni, eftir að Rauða-
krosshúsinu var lokað á sín-
um tíma. Í þriðja
lagi er gagnrýnt
að skortur á eft-
irmeðferð sé
Akkillesarhæll kerfisins.
Þegar unglingar komi út af
meðferðarheimilum rík-
isins, taki barnavernd-
arnefndirnar aftur við og
ráði ekki yfir úrræðum til
að fylgja árangri meðferð-
arinnar eftir.
Félagsmálaráðuneytið
vinnur nú að því að meta
álag í barnaverndarstarfi
og starfsmannaþörf sveit-
arfélaganna. Þá hafa
sveitarfélögin á höfuðborg-
arsvæðinu verið að skoða
hugmyndir Guðmundar Týs
Þórarinssonar í Götusmiðj-
unni um neyðarathvarf fyr-
ir ungmenni 20 ára og
yngri.
Í greinaflokki Andra
Karls kom fram að ungling-
ar eiga greiðan aðgang að
fíkniefnum. Auðveldara er
fyrir þennan aldurshóp að
nálgast þau en áfengi. Strit
lögreglu og tollgæzlu við að
koma höndum yfir fíkni-
efnasmyglara skilar því
ekki að verðið á efnunum
hækki.
Ari Matthíasson, fram-
kvæmdastjóri hjá SÁÁ,
skrifaði grein hér í blaðið í
fyrradag og benti á það
sama: að mikið og stöðugt
framboð væri af ólöglegum
fíkniefnum hér á landi þrátt
fyrir aðgerðir stjórnvalda.
„Það eru vímuefnafíklar
sem eru að selja til að fram-
fleyta neyslu sinni og það
eru vímuefnafíklar sem
standa í innflutningi þrátt
fyrir fórnarkostnað sem
þeirri starfsemi fylgir. Eina
leiðin til þess að minnka
þennan innflutning og
dreifingu og þar með smit-
hættu ungra einstaklinga
er að hafa aðgengi að góðri
meðferð gott og stöðugt,“
segir Ari.
Klárlega er þörf á að þeir,
sem taka þátt í að fyrir-
byggja, greina og taka á
vímuefnavandanum vinni
betur saman. Kerfið er of
svifaseint eins og það er.
Sveitarfélögin verða ekki
sízt að líta í eigin barm og
skoða hvort ekki verði að
setja meiri kraft í barna-
verndarmálin til að hægt sé
að bjarga börnum og ung-
mennum frá fíkniefnadjöfl-
inum strax og hann lætur á
sér kræla.
Kerfið er of svifa-
seint eins og það er}
Glímt við
fíkniefnadjöfulinn
F
jallgarða sleggjudóma ber víða
hátt við himin í innra landslagi
okkar allra. Við örkum af stað út í
tilveruna með fyrirfram ákveðnar
hugmyndir um heiminn og sjáum
það sem við viljum sjá. Það er bara ef við erum
svo heppin að hrasa um óvæntar steinvölur á
leiðinni að við opnum ef til vill augun á annan
hátt. „Fögur er hlíðin“ sagði Gunnar forðum,
en bara eftir að hann datt og fékk nýtt sjón-
arhorn.
Fáir hafa lagt jafn mikið af mörkum við að
opna augu okkar fyrir fjölbreyttri menningu
arabalanda, sögu þeirra og samfélagsgerð, eins
og Jóhanna Kristjónsdóttir. Hún boðar ný sjón-
arhorn, hún leitast við að mylja innri fjallgarða
fordóma og dreifa steinvölum dýpri skilnings.
Jóhanna safnar nú liði til að efla menntun stúlkna og
kvenna í Jemen. Fatímusjóðurinn svokallaði styrkir fátæk
börn og konur til náms í Jemen. Allir geta lagt lið. Á
heimasíðu Jóhönnu segir meðal annars um nemendurna:
„Sumar hafa lært að lesa og sumar eru algerlega ólæsar
og óskrifandi. En allar haldnar óslökkvandi löngun til að
bæta aðstöðu sína og fjölskyldna sinna með því að taka
þátt í þessu sauma- og lestrarnámskeiði …“
Í dag verður gert sérstakt átak til að styrkja málefnið
enn frekar. Hópur vaskra kvenna efnir ásamt Jóhönnu til
risamarkaðar í Perlunni í dag í arabískum anda. Þar mun
allt milli himins og jarðar fást til kaups og ýmsar uppá-
komur gleðja augað og andann.
„Menntaðu konu og þá menntarðu þjóð“ er
sagt, en áætlað er að um 60% jemenskra
kvenna séu ólæs. Jemenskar mæður hafa
mörgu og mörgum að miðla, en að meðaltali
fæða jemenskar konur sjö börn hver.
Við slíkar aðstæður skulum við vona að jem-
enskar konur búi við jafn góða mæðravernd og
fæðingarþjónustu og íslenskar konur. Við
skulum líka vona að ekki þurfi að koma til
verkfalla íslenskra ljósmæðra núna eftir helgi,
til þess eins að fá löngu lofaða leiðréttingu á
sínum kjörum. Það væri nefnilega eitthvað svo
áríðandi að geta sagt jemenskum og öðrum
heimsins stallsystrum að hér – hér þar sem
kvennabarátta og samstaða hefur risið hvað
hæst – séu störf kvenna og menntun metin að
verðleikum árið 2008; hér séu þarfir fæðandi
kvenna ávallt í forgrunni, hér sé það álitið mikilvægt starf
að hjálpa nýjum einstaklingi í heiminn, hér sé kvenna-
stéttum ekki haldið niðri.
Í alþjóðlegum samþykktum segir nú einum rómi að einn
dýrmætasti lykillinn að betri heimi sé bættur hagur
kvenna – jafnrétti kynjanna um allan heim sé ekki bara
mannréttindi, heldur snúist um leið um útrýmingu fátækt-
ar, betri líðan barna, bættan heim.
Það er notalegt að geta trítlað yfir í Perluna í dag þar
sem byggð verður lítil brú milli íslenskra og jemenskra
kvenna, þvert yfir innri fjallgarða og heimsins höf. Stein-
völur velta niður fjallshlíð – og kannski verður einhver læs
í lok dags. glg@althingi.is
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Brúin til Jemen
Tvenns konar bóluefni er í boði
gegn leghálskrabbameini, Gardasil
frá Merck og Cervarix frá Glaxo-
SmithKline. Cervarix hefur mót-
efnisvaka gegn tveimur algengum
stofnum HPV-veiru, en Gardasil
gegn fjórum. Yfir 35 stofnar valda
alvarlegum forstigsbreytingum í
vefjum, þar af fimmtán sem valda
krabbameinum.
Mótefnisvakar gegn stofnum
númer 16 og 18 eru í báðum bólu-
efnunum, en þeir stofnar finnast í
60-70% allra leghálskrabbameina.
Þar að auki eru vakar gegn stofn-
um 6 og 11 í Gardasil, en þeir
vernda gegn kynfæravörtum og
eru m.a. hafðir með til þess að auka
söluvænleika. Margt hefur áhrif á
hversu mikið ónæmi næst með bólu-
efnunum, en ljóst er að þau veita
alls ekki fullkomna vörn gegn leg-
hálskrabbameini.
LEYSA EKKI
ALLT
Bólusetning góð – svo
langt sem hún nær
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
B
ólusetning gegn legháls-
krabbameini er eitt
þeirra heilbrigðismála
sem eru í tísku hjá er-
lendum stjórn-
málamönnum og læknum. Lyfjaris-
arnir Merck og GlaxoSmithKline selja
nú hvor sitt bóluefnið, Gardasil og
Cervarix, sem saman veita vörn gegn
algengustu stofnum HPV-veirunnar,
sem veldur leghálskrabbameini. Hún
smitast við kynmök.
Ekki er sérstaklega deilt um gagn-
semi þess að bólusetja gegn sjúk-
dómnum og í nokkrum ríkjum
Bandaríkjanna og í Bretlandi, svo
eitthvað sé nefnt, er í undirbúningi að
stjórnvöld bjóði upp á bólusetningu
fyrir allar stúlkur á ákveðnum aldri,
allt upp í átján ára. Hér á landi hefur
verið rætt um að bólusetja allar 12
ára stúlkur, en vernd bólusetning-
arinnar er mest ef hún fer fram áður
en stúlkur byrja að stunda kynlíf.
Verndin dvínar eftir það og æ meir
eftir því sem rekkjunautum
kvennanna fjölgar.
Þrýstingur óháð gagnsemi?
Hins vegar þrýsta fyrrnefnd lyfja-
fyrirtæki í síauknum mæli á notkun
bóluefnanna, að því er virðist óháð
gagnseminni. Í bandaríska dagblaðinu
International Herald Tribune (IHT)
var á dögunum sagt frá þessu. Mark-
aðssetning bóluefnanna er öflug þar
sem slíkar auglýsingar eru leyfðar og
fyrirtækin þrýsta á stofnanir að mæla
með þeim við allar konur, allt upp í 26
ára aldur. Í blaðinu eru leiddar að því
líkur að Gardasil hafi verið þröngvað í
gegnum lyfjaeftirlit Bandaríkjanna á
mjög skömmum tíma, sex mánuðum, á
meðan það tekur flest bóluefni þrjú ár
eða lengur. Þá er ekki vitað enn
hversu lengi bólusetningin endist og
hvort þörf er á eftirfylgni eftir nokkur
ár. Ef svo er minnkar fjárhagsleg hag-
kvæmni almennra bólusetninga fyrir
heilbrigðiskerfið.
Ekki má heldur gleyma því að
kerfisbundin leit hefur reynst heilla-
drjúgt vopn gegn leghálskrabbameini
og heldur áfram að vera nauðsynleg
þrátt fyrir tilkomu bóluefnanna. Hér
á landi hefur hún lækkað dánartíðni
sjúkdómsins um 83% frá því sem
mest var. En á lyfjafyrirtækjunum
má engan bilbug finna. Þau mæla
jafnvel með því að enn eldri konur
eigi að bólusetja og karlana jafnvel
líka, til þess að ná svonefndu hjarð-
ónæmi, að sögn IHT.
Kristján Sigurðsson krabbameins-
læknir, sem starfar á Leitarstöð
Krabbameinsfélagsins, segist fylgj-
andi almennum bólusetningum fyrir
ungar stúlkur á aldrinum 12-15 ára,
enda hafi tíðni forstigsbreytinga hjá
íslenskum konum farið ört vaxandi.
710 íslenskar konur tóku þátt í
þriðja fasa Gardasil-rannsóknar-
innar, sem IHT sagði flýtt í gegn.
Kristján segir hins vegar að rann-
sóknin hafi gefið afar sterkar jákvæð-
ar niðurstöður og því verið hætt fyrr
en ráðgert var, líklega heilu ári. Hins
vegar tekur Kristján undir að áróður
þess efnis að allir skuli bólusettir,
gangi allt of langt.
„Því við vitum að áhrif bólusetn-
ingar eru mismunandi eftir kynlífs-
mynstri fólks og dvína eftir því sem
konur byrja fyrr að stunda kynlíf,“
segir Kristján. Tíðni HPV-sýkinga
aukist með fjölda rekkjunauta og
mæli niðurstöður rannsókna á kyn-
lífshegðan kvenna á Norðurlöndum
þannig gegn almennri bólusetningu
eftir 18 ára aldur. Alveg eins mætti
segja konum á þeim aldri að mæta
reglulega í leit á vegum Leitarstöðvar
Krabbameinsfélagsins frá 20 ára
aldri.
Morgunblaðið/Júlíus
Margar Konur eru stór markhópur. Hagnaðarvon er í því fyrir lyfja-
framleiðendur ef þær vilja allar bólusetningu, óháð gagnsemi hennar.
››