Morgunblaðið - 01.09.2008, Blaðsíða 12

12 MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Í HNOTSKURN
»Skógrækt á Íslandi máskipta í ríkis- og atvinnu-
tengda skógrækt, sem nemur
um 90% af nýskógrækt hér á
landi, og hins vegar í skóg-
rækt áhugamanna og félaga.
»Skógarbændur og félögþeirra innan vébanda
landshlutaverkefna í skóg-
rækt gróðursetja 70-80% af
trjáplöntum með lánum og
styrkjum frá ríkinu.
»Landgræðsluskógar gróð-ursetja 10%, Hekluskógar
um 5%, Skógrækt ríkisins
2,5% og Landgræðsla ríkisins
um 1% af nýjum plöntum.
»Einkaaðilar gróðursetjaum 6-7% af plöntum.
»Um 5 milljónir trjáplantna
voru gróðursettar árið 2006.
»Flatarmál náttúrlegrabirkiskóga og kjarrs er
áætlað 1.200 km2 (2005) og
flatarmál ræktaðra skóga
279 km2, þar af hefur verið
gróðursett í 213 km2 frá 1990.
»Markmið löggjafans(2006) er að stefnt skuli
að nýskógrækt á 5% láglendis
(1.880 km2).
»Miðað við gróðursetningusíðustu ár verður 5%
markinu náð árið 2098, eða
eftir 90 ár.
»Skógrækt ríkisins fram-kvæmir skógartengdar
rannsóknir, þróar skógar-
afurðavinnslu, miðlar þekk-
ingu og fræðslu og hefur um-
sjón með þjóðskógunum.
»Landshlutaverkefnin ískógrækt eru fimm tals-
ins og eru í raun skrifstofur
framkvæmda sem sjá um að
miðla ríkisfé til þátttakenda í
verkefnunum, skóg-
arbændum.
»Landgræðsla ríkisinsvinnur að verndun jarð-
vegs, gróðurs og að land-
bótum og stýrir verkefninu
Bændur græða landið, þar
sem bændur græða upp
heimalönd sín.
»Landgræðslan notast tals-vert við trjáplöntur til
landverndar og landbóta.
»Skógrækt ríkisins ogLandgræðsla ríkisins eru
sjálfstæðar stofnanir um-
hverfisráðuneytisins, en
landshlutaverkefnin í skóg-
rækt heyra undir sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðu-
neytið.
»Skógrækt ríkisins hefurfagleg og stjórnunarleg
tengsl við landshlutaverk-
efnin, Landgræðsluskóga og
Hekluskóga, m.a. í gegnum
fulltrúa í stjórnum.
»Skógræktarfélag Íslands,með fjárstyrk frá um-
hverfisráðuneyti, stýrir
Landgræðsluskógaverkefn-
inu. Framkvæmdin er að
mestu í höndum áhugafólks
innan skógræktarfélaga, en
þau eru aðilar að Skógrækt-
arfélagi Íslands.
»Yfir 5% Íslendinga stundaskógrækt. Margir garð-,
sumarbústaðar- og jarðeig-
endur stunda trjá- og skóg-
rækt án sérstakrar fé-
lagsþátttöku. Yfir 7.000
manns, eru meðlimir 59 skóg-
ræktarfélaga.
»Skógrækt ríkisins á eðahefur í sinni umsjón 57
lendur, þ.e. þjóðskóga. Nefna
má Hallormsstaðarskóg og
Vaglaskóg.
Nánar á skogur.is
SKÓGRÆKT
Í HNOTSKURN
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
N
ær 800 bændur og land-
eigendur víða um land
eru þátttakendur í
landshlutaverkefnum í
skógrækt og skjól-
beltaræktun. Þessi aðferð við að
hvetja til skógræktar á bújörðum
hófst með starfsemi Héraðsskóga á
Fljótsdalshéraði árið 1990 og hefur
breiðst út um allt land. Frá árinu 1990
nema beinir styrkir til þessa verkefnis
tæplega 4,2 milljörðum á verðlagi
hvers árs eða um 5,3 milljörðum króna
framreiknað.
Plantað hefur verið í nær 20 þúsund
hektara undir merkjum landshluta-
verkefna og er árleg gróðursetning nú
komin upp í um tvö þúsund hektara.
Síðustu ár hefur verið plantað um
fimm milljón plöntum árlega. Lands-
hlutaverkefnin fimm eru til samans
með um 80% þeirrar gróðursetningar.
Núgildandi lög um landshlutaverk-
efni í skógrækt voru samþykkt á Al-
þingi í júní 2006. Í þeim voru sameinuð
eldri lög, en í upphafi þessa átaks voru
sérstök lög um hvert verkefni.
Tilgangur og markmið landshluta-
verkefna í skógrækt er „að skapa
skógarauðlind á Íslandi, rækta fjöl-
nytjaskóga og skjólbelti, treysta
byggð og efla atvinnulíf … Í hverju
landshlutaverkefni skal stefnt að
ræktun skóga á að minnsta kosti 5%
af flatarmáli lands neðan 400 m yfir
sjávarmáli“. Verkefnin heyra undir
sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra, en önnur verkefni í skógrækt
heyra undir umhverfisráðherra og er
þessari atvinnugrein því skipt á milli
tveggja ráðuneyta. Þegar stjórn-
arráðið var stokkað upp um síðustu
áramót var Skógrækt ríkisins, ásamt
samningi við Skógræktarfélag Íslands
um Landgræðsluskóga og verkefnið
Hekluskógar, flutt til umhverfisráðu-
neytis en landshlutaverkefni í skóg-
rækt urðu eftir hjá sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðuneyti.
Einn viðmælenda orðaði þessa
stöðu þannig: „Breytingin hafði þau
áhrif að þessi pínulitli skógræktargeiri
á Íslandi var klofin milli tveggja ráðu-
neyta. Asnalegheitin komu í ljós á
fundi norrænna skógaramálaráðherra
á Selfossi nýlega þegar tveir íslenskir
ráðherrar mættu, annar í fræðsluferð-
ina en hinn á umræðufund.“
Ríkið þarf að bæta í
Á fjárlögum þessa árs fengu Hér-
aðs- og Austurlandsskógar 154 millj-
ónir króna, Suðurlandsskógar 125,8
milljónir, Vesturlandsskógar 67,7
milljónir, Skjólskógar á Vestfjörðum
51,2 milljónir og Norðurlandsskógar
114,7 milljónir. samtals rúmlega hálf-
an milljarð.
Upphæðin hafði hækkað með
hverju árinu allt þar til síðustu fjögur
ár er hækkunin náði ekki að mæta
verðlagshækkunum. Nokkurrar
óánægju gætir meðal forystumanna
landshlutaverkefnanna vegna þessa
og haft var á orði að ríkið þyrfti veru-
lega að spýta í til að ná settum mark-
miðum.
Eins og áður sagði eru landeig-
endur sem taka þátt í þessum verk-
efnum hátt í 800 talsins. Litið er á
verkefnin sem fjárfestingu til lengri
tíma og eru samningar gerðir til 40
ára. Ekki er skilyrði að aðeins þeir
sem stunda hefðbundinn landbúnað
geti orðið aðilar að landshlutaverkefn-
inu.
Hins vegar þarf jörðin sem á að
nýta til ræktunar að hafa lögbýlisrétt
og oft er miðað við að 20 hektarar
lands séu að lágmarki ætlaðir til skóg-
ræktar, en minna ef um skjólbelta-
ræktun er að ræða.
Yfir 300 bein og afleidd störf
tengd landshlutaverkefnum
Þeir sem stunda þessa starfsemi
hafa stofnað með sér félagsskap;
Landssamtök skógareigenda. For-
maður er Edda Björnsdóttir á Mið-
húsum við Egilsstaði, og fram-
kvæmdastjóri í hlutastarfi er Björn
Jónsson, framkvæmdastjóri Suður-
landsskóga. Landeigandi leggur fram
land undir skógræktina en ríkið kem-
ur síðan til móts við hann með styrk
sem nemur 97% af stofnkostnaði sam-
kvæmt sérstökum samningi í hverju
tilviki. Sú upphæð á að mæta kostnaði
við girðingar, jarðvinnslu, plöntur,
gróðursetningu og áburð.
Auk bændanna sem vinna hluta úr
ári við skógræktina skapa landshluta-
verkefnin um 20 störf við stjórnun og
þjónustu í landshlutunum. Plöntu-
framleiðsla hefur stóraukist á síðustu
árum og skapar fjölmörg störf stærst-
an hluta ársins. Verktakar hafa í
auknum mæli tekið að sér gróðursetn-
ingu og vinnu við girðingar. Erfitt er
að áætla hversu mög bein og afleidd
störf verkefnin skapa en giska má á að
um 3-400 heilsársstörf geti verið að
ræða.
Framlag bónda hefur hækkað
með hækkun á verði lands
Suðurlandsskógar tóku til starfa ár-
ið 1997 þegar fyrstu samningarnir
voru gerðir. Þá, eins og nú, lagði eig-
andi fram land sitt, en ríkið kom á
móti með 97% af öðrum stofnkostnaði.
Miðað var við að framlag bóndans
gæti verið um 50 þúsund krónur fyrir
hvern hektara og framlag ríkisins
gæti verið 120-150 þúsund krónur til
að rækta skóg á viðkomandi svæði. Á
síðasta áratug hefur hins vegar orðið
sú þróun að land hefur hækkað upp úr
öllu valdi í flestum sveitum.
Dæmið gæti litið þannig út í ár að
ríkið væri að setja um 200 þúsund
krónur í skógrækt á hvern hektara
samningsbundins lands. Landeigandi
á Suðurlandi, svo dæmi sé tekið, setur
hins vegar hálfa til eina milljón á móti
með framlagi sínu miðað við það verð
sem gæti fengist fyrir sölu á landi.


   

 

  

 

 

        



 
 


      



 



  



 

   

 

 !



 

"# 

 

 


      $ %"# 
 ! $$$ &'
'  






!
"








!
"
( &)  *''
'

+,
'

 - . / 0
# $
%  & "'
1'
' 

/2  '+2 / 
 



 

 

  
  
3& &'
' 4

   /  */ '
 &$+  ,-/  2' - 2-'
$
5
+. 2 '*
- $+ 
' & &
+2 .

$
-  ,-
 +2 2
/6
' 7/
 * -  , -$
3&  -

&
'
 * ''8 
' ,  9 '&

,' '
  8
' -/$
 - &
'
  '

&&
'
 +.2 '  ' & ,'$
9 ' &
,' '
*
&&-'$
&
'
 +.2 '  '
 & ' &,
 -

7$$,'  
8 
 ,'$:' ' ;, '

*
 
'  '$
  - &
'
 
& &
'
 & ,'$
1   .' 
'
 .. 
 ' ,' '
&7 /.' &
'
 2',-
 & - & * , -
$
1
.' 
' ,' '$
Á sjötta milljarð króna til
um 800 bænda í skógrækt
Framlög á fjárlögum hafa ekki mætt verðlagshækkunum síðustu árin
Ljósmynd/Hreinn Óskarsson
Til framtíðar Hvað ungur nemur
gamall temur. Unnið við gróð-
ursetningu á birki í Landsveit.
Vaxandi grein skógræktar | Landshlutaverkefni í skógrækt með um 80% plantna sem eru gróðursettar | Plantað