Morgunblaðið - 19.09.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2008 25
Er við lítum um öxl
til ljúfustu daga
liðinnar ævi
þá voru það stundir
í vinahópi
sem veittu okkur
mesta gleði.
(Höf. ók.)
Elsku mamma. Þökkum öll góðu
árin sem við áttum með þér.
Hvíl í friði.
Guðmundur og Magnea.
HINSTA KVEÐJA
MINNINGAR
✝ Elínborg Guð-jónsdóttir var
fædd 7. nóvember
1914 á Arnarnúpi í
Keldudal í Dýra-
firði. Hún lést á
Hrafnistu í Hafn-
arfirði 9. september
2008.
Foreldrar El-
ínborgar voru hjón-
in Elínborg Guð-
mundsdóttir, f. 30.9.
1875, d. 21.1. 1959,
og Guðjón Þorgeirs-
son, f. 13.11. 1871,
d. 22.5. 1957, bændur á Arn-
arnúpi.
Elínborg giftist Jóni Guð-
mundssyni f. 23. 6. 1906, d. 5.7.
1987, þann 17. júní 1933 og
bjuggu á Vésteinsholti í Haukadal
í Dýrafirði til haustsins 1962 er
þau fluttu til Hafnarfjarðar. Börn
þeirra eru: Guðmundur, f. 21.2.
1934, kvæntur Magneu Ernu Auð-
unsdóttur, f. 22. 12.
1929; Sigurlaug
Jónína, f. 25.8. 1935,
gift Ólafi Kristberg
Guðmundssyni, f.
29.5. 1930; Kristín,
f. 13.2. 1944, gift
Hauki Björnssyni, f.
30.4. 1942; Krist-
björg, f. 8.6. 1945,
fyrri maki Guð-
mundur Ásgeir Sig-
urðsson, f. 16.2.
1942, lést 1997,
seinni maki Jón
Hreiðar Hansson, f.
3.6. 1943; Vésteinn, f. 6.6. 1950,
kvæntur Þorbjörgu Jónsdóttur, f.
29.7. 1950; Jón Friðrik, f. 15.1.
1952, kvæntur Jennýju L. Kjart-
ansdóttur, f. 8.4. 1955. Barna-
börnin eru 20, barnabarnabörnin
42 og barnabarnabarnabarn er 1.
Elínborg verður jarðsungin frá
Fríkirkjunni í Hafnarfirði í dag
kl. 13.
Hún var hlý kona, hæglát, lét lítið
fyrir sér fara en þeir sem þekktu
hana vissu að undir niðri bjó ákveðin
kona og stjórnsöm þegar það átti við.
Leiðir okkar Elínborgar, minnar
elskulegu tengdamóður, lágu saman
fyrir 40 árum þegar við Kristín hóf-
um kynni. Ekki hafði ég þekkt hana
lengi þegar mér varð ljóst að hún var
dóttir Dýrafjarðar. Svo sterk ítök átti
fjörðurinn hennar og fólkið þar í
henni, fjörðurinn sem hafði alið hana
og hún sjálf alið börnin sín sex á Vé-
steinsholti, þar sem þau Jón bjuggu í
29 ár. En það var jafnljóst að þarna
fyrir vestan, í firðinum sínum, hafði
hún kynnst bæði súru og sætu.
Mannlífið var gott og mikil nánd og
hjálpsemi á milli manna en lífsbjörgin
var erfið og kostaði stundum jafnvel
mannfórnir sem settu sterkan svip á
fólkið. Bú þeirra Jóns var lítið þannig
að Jón sótti iðulega atvinnu fjarri
heimilinu og Elínborg því ein heima
með börnin og búið. Þá reyndi oft á
dug og þor því það gátu verið margar
vikur í að bóndinn kæmi heim og eng-
in sími til að grípa í. Ekki verður þó
annað sagt en að þeim Jóni hafi bún-
ast vel þrátt fyrir þessar aðstæður
sem eru lítt skiljanlegar nútímafólki.
Að minnsta kosti blómstraði mann-
auðurinn hjá þeim hjónum. En þess-
ar litlu byggðir í sunnanverðum
Dýrafirði fóru mjög halloka um miðja
síðustu öld, lítið sem ekkert var að
gera fyrir unga fólkið á heimaslóð
þannig að straumurinn lá suður. Ég
veit að það hafa verið þung spor hjá
þeim Elínborgu og Jóni að yfirgefa
heimili sitt í Haukadalnum og halda
suður til Hafnarfjarðar þó að hún
hefði ekki mörg orð um það. En þann-
ig var hún. Fátöluð um eigin hlut en
hugurinn allur við ættingja og vini.
Elínborg var mikil fjölskyldu-
manneskja og velferð fjölskyldunnar
var henni mikið áhugamál og um-
ræðuefni þegar hist var. Síðan var
það veðrið sem hún kunni sérstaklega
góð skil á sem og gömlum kennileit-
um varðandi tíðarfarið fram í tímann.
Þjóðmálin voru henni yfirleitt ekki
mjög hugleikin en samt fylgdist hún
vel með og hafði sínar skoðanir þótt
hún flíkaði þeim lítið. Einstaka sinn-
um heyrðist þó afstaða hennar í
tveggja manna tali þegar hún gat ver-
ið nokkuð viss um að afstaða viðmæl-
andans var í sömu átt. Deilur voru
henni ekki að skapi. En Elínborg var
líka margfróð og stálminnug og gam-
an var að ræða við hana um það sem
tilheyrði liðinni tíð. Hún var mikil
handavinnukona, velvirk með af-
brigðum og liggja eftir hana mörg
listaverk á því sviði. Fylgdist hún líka
grannt með verkum mínum eftir að
ég tók upp tréskurð sem tómstunda-
iðju en Jón maður hennar, sem alla
tíð var góður trésmiður, hafði líka
stundað þá iðju á efri árum.
Nú þegar Elínborg hefur kvatt
þetta jarðlíf er skarð fyrir skildi.
Börnin sex og fjölskyldur þeirra eiga
ekki lengur þann samnefnara sem
hún var þeim í lifanda lífi. En minn-
ingin verður sterk um góða konu. Að
leiðarlokum vil ég þakka Elínborgu
fyrir alla umhyggjuna og velvildina í
minn garð og fjölskyldu minnar og
óska henni velfarnaðar á þeirri braut
sem hún hefur nú lagt út á. Guð blessi
hana.
Haukur.
Nú þegar ég kveð elskulega
tengdamóður, rifjast upp þegar ég
kom fyrst á Vésteinsholt og hitti þau
hjónin, hvort öðru geðþekkara og
traustara. Heimili þeirra var fallegt
og hlýlegt sveitaheimili, börnin voru
sex, tvö öldruð foreldri og þau hjón. Á
sumrin var oft gestkvæmt og man ég
að fyrsta sunnudaginn sem ég var þar
voru 19 munnar við hádegismatinn.
Elínborg átti létt með að seðja hópinn
og allir fóru mettir frá borði. Þau hjón
bjuggu á Vésteinsholti í Haukadal í
Dýrafirði í um 30 ár, en fluttu síðan til
Hafnarfjarðar. Þá skrifaði Vilhjálm-
ur S. Vilhjálmsson (Hannes á horn-
inu) eftirfarandi grein:
„Þau komu yfir fjöll og firnindi eft-
ir tveggja sólarhringa ferð að heim-
an. Þau höfðu átt landsnámsjörð við
yzta nes, búið þar allan sinn búskap
og komið upp börnum sínum. Sum
voru farin að heiman, en hin komin af
höndum og áttu að læra eitthvað nyt-
samt. Jörðin lá við undurfagran fjörð,
þar sem fyrr var nokkur byggð, land-
búnaður og útræði og allmikil skipa-
koma úti fyrir, sérstaklega í miklum
veðrum. Hann hafði lengi velt því fyr-
ir sér hvort hann ætti að fara og hvert
hann ætti að fara, en alltaf var hann
að dytta að, slétta túnið, hlaða garða,
gera að húsum, – og í hvert sinn, sem
hann hafði lokið verki og litið það
augum, fannst honum að hann gæti
ekki yfirgefið það. Og þannig dróst
það ár frá ári.
Hann vildi ekki aka jeppanum inn í
ösina í borginni. Hann hafði því lagt á
ráð um það, að vinur hans kæmi á
móti þeim og æki í borgina. Þeir hitt-
ust á Kjalarnesinu. Drengurinn var
þögull í sinni forundran þegar hann
leit alla þessa æðislegu umferð,
skýjaborgirnar í borginni, eggsléttar
göturnar, allan þennan ótrúlega
manngrúa. Þegar þau voru komin í
íbúð sína, heimsótti ég þau. Konan
snerist í eldhúsinu, hafði ekki lært á
skápana og því síður á rafmagnstæk-
in, vissi varla hvar hún ætti að stinga
inn hraðsuðuketilstenglinum – og svo
var vatnið farið að sjóða áður en hún
hafði fundið kaffikönnuna. Hún hafði
aldrei haft rafmagn og aldrei hand-
fjatlað rafmagnstæki. Þau höfðu farið
að heiman, neglt fyrir glugga, lokað
hurðum, yfirgefið allt, því að jörðina
höfðu þau ekki getað selt og heldur
ekki hús. Hann hafði ekki heyjað síð-
astliðið sumar, enda selt allar sínar
skeppnur í haust.
Ég sagði varfærnislega: „Að vera
fæddur á jörð, að eiga jörð og hafa
verið þar frá bernsku, að eiga þar
þúsund handtök, að kannast þar við
hverja þúfu og hverja dæld, að hafa
numið hvert hljóð náttúrunnar, að
kveðja og aka burt á nýjan stað langt
fjarri, þetta hlýtur að vera erfitt?“
Hann sagði og horfði í gaupnir sér, á
siggbarðar hendur sínar: „Nokkuð
erfitt, tekur dálítið á, en það er verst
fyrir þá sem eftir eru. Gömlu hjónin,
nágrannar okkar, stóðu á hlaðinu
með tárin í augunum. Það er áreið-
anlega verst fyrir þá sem eftir eru.“
Þau eru bæði á sextugsaldri. Þau
hrista þetta af sér. Nú skal hefja nýtt
starf. Dýrin kalla aldrei framar á þau.
Baráttan við náttúruna hefur verið
hörð öll ár þeirra. Nú er það ekki haf-
aldan eða harðindin, sem hóta. Nú
öskra vélar og farartæki daginn út og
daginn inn.
Nýr himinn, ný jörð, ný hugsun –
og sál …“
Þessi grein segir mikið um tengda-
foreldra mína sem voru einstaklega
góð, traust og hjálpsöm.
Elsku Elínborg, ég þakka þér fyrir
alla þína elsku og hjálpsemi við mig
og fjölskyldu okkar.
Megi Guð varðveita þig.
Ólafur K. Guðmundsson.
Amma mín, þessi hjartahlýja og
duglega kona, hefur nú hlotið hvíld-
ina löngu. Mér er minnisstætt þegar
ég fékk að gista hjá ömmu Ellu og afa
Jóni á Öldugötunni og vaknaði eld-
snemma við það að amma var að
fylgja morgunleikfiminni í útvarpinu.
Hún lá í rúminu og hjólaði með fót-
unum í takt við tónlistina og röddina í
útvarpinu. Svo fannst mér spennandi
að fara með henni í skúringarnar í
Öldutúnsskóla.
Þegar við systkinin komum í heim-
sókn brosti amma og strauk okkur
þéttingsfast um kollinn. Hún var svo
sem ekki mikið að knúsa okkur en
umhyggjan leyndi sér ekki, sífellt
spyrjandi frétta og vildi alltaf vita
hvar sitt fólk væri statt. Legokub-
barnir og Andrésblöðin voru á sínum
stað í litla herberginu og þar sátum
við krakkarnir gjarnan í röð á dív-
aninum með blöðin. „Ekki pína börn-
in, “ sagði amma þegar litlu barna-
barnabörnin hennar voru eitthvað
treg til að heilsa eða kveðja. Það lyft-
ist alltaf á henni brúnin þegar ég kom
í heimsókn með litlu guttana mína og
lét hún ekkert á sig fá þótt þeir myldu
kex á gólfið eða héngju á veika hnénu
hennar. Hún var svo þolinmóð hún
amma. Síprjónandi ullarsokka svo
drengjunum er alltaf heitt á fótunum
í stígvélunum.
Fyrir um tveimur árum erfði ég
rauða plusssófasettið þeirra afa, sem
Agnes systir hafði áður haft í nokkur
ár. Ekki var að spyrja að því að ég
fékk heilmiklar leiðbeiningar frá
ömmu um hvernig ég skyldi þrífa
settið, gæta þess að festa tölurnar
strax á ef þær dyttu, klippa alla
trosnaða enda af böndunum á örm-
unum og snúa örmunum reglulega
við svo að þeir slitnuðu jafnt. Hún
vissi að það var komið smágat á ann-
að bakhornið á styttri sófanum. Alltaf
hugsaði amma svo vel um allar sínar
eigur og heimilið. Hún var handfljót
og rösk. Það glamraði svo heimilis-
lega og ákveðið í diskunum þegar hún
vaskaði upp, gekk frá eða lagði á
borð. Allt var svo skínandi hreint og
fínt hjá henni ömmu og bakkelsi til
með kaffinu.
Amma var oft alvarleg; líklega hef-
ur lífið ekki alltaf verið auðvelt fyrir
vestan, heimilið stórt, lítið milli handa
og náttúruöflin oft óvægin. Ég
ímynda mér að þessar aðstæður hafi
markað hana fyrir lífstíð. Hún var oft
með áhyggjur af hinu og þessu;
áhyggjur af þeim sem voru á ferða-
lagi eða lasnir; oft með áhyggjur af
hlutum sem okkur hinum fundust
léttvægir. En áhyggjurnar sýndu
greinilega hve undurvænt henni þótti
um allt sitt fólk og lét sig það varða.
Amma sagði það hreint út við mig
síðasta vetur að hún óskaði þess að
hún gæti fengið að deyja fljótlega.
Það kom alveg flatt upp á mig að hún
skyldi tala svona opinskátt um þetta
og ekki þótti mér þetta þægilegt um-
ræðuefni, það verður að viðurkenn-
ast. En það var rétt að líkaminn var
farinn að gefa sig og hún amma gat
lítið gert sér til skemmtunar lengur,
enda hætt að geta gert handavinnu,
lesa eða horfa á sjónvarp. Amma mín,
ég veit að þú varst hvíldinni fegin og
ert nú á góðum stað. Guð geymi þig.
Herborg.
Nú þegar amma Ella hefur fengið
hvíldina eftir langa og góða ævi fyll-
umst við systkinin þakklæti og leið-
um hugann að því hversu lánsöm við
erum að hafa átt hana að.
Uppvaxtarár okkar bjuggu þau afi
Jón í næsta nágrenni við okkur og
nutum við ríkulega umhyggju þeirra
og samveru. Þó við yxum úr grasi og
flyttum burt þá var umhyggjan
áfram til staðar, amma var vakandi
og sofandi yfir velferð okkar og
heilsu, hún hringdi jafnvel oft á dag
þegar hún vissi af veikindum lang-
ömmubarna.
Allt fram að því síðasta var hún
með á hreinu hvar í heiminum afkom-
endur hennar voru staddir þá stund-
ina og miðlaði því til annarra í fjöl-
skyldunni. Farsími og símaskilaboð
reyndust henni vel við að halda í alla
þræði sem höfuð ættarinnar.
Nákvæm var hún, hvort sem var
við smákökubakstur, pönnukökugerð
eða hannyrðir. Leitun var að öðru
eins handbragði. Henni sjálfri fannst
nákvæmnin aldrei nóg og þó allar
væru smákökurnar eins og jafnfal-
legar, þá fannst henni þær varla boð-
legar. Hún var einstaklega gestrisin
og var ekki við annað komandi en að
þiggja hjá henni veitingar þegar
komið var í heimsókn.
Eitt af því sem einkenndi ömmu
Ellu alla tíð var æðruleysi hennar og
trúarvissa.
Við biðjum nú algóðan Guð að
geyma hana.
Legg ég nú bæði líf og önd,
ljúfi Jesú, í þína hönd,
síðast þegar ég sofna fer
sitji Guðs englar yfir mér.
(Hallgrímur Pétursson.)
Rúnar, Elínborg Jóna,
Kristín og Ólafur Erling.
„Vertu nú stillt og prúð og dugleg
að hjálpa konunni á bænum,“ skrifaði
amma gjarnan í lokin á bréfunum
sem hún sendi mér í sveitina. Amma
sjálf var prúðasta og stilltasta mann-
eskja sem ég hef kynnst, kvartaði
aldrei yfir neinu, var nægjusöm og
vandvirk. Amma var góð í gegn, með
mjúka kinn og heitar hendur. Þegar
hún brosti ljómaði hún öll, lýsti upp
tilveruna og stundum dillaði hún af
hlátri. Það verður þó seint sagt að
hún hafi verið glaðvær. Hún var oft-
ast frekar alvarleg og vildi ekki að
maður væri að trufla aðra og það
mátti ekkert hafa fyrir henni.
Amma setti öryggið á oddinn: vildi
vita að öllu væri óhætt og að allir
væru öryggir. Átti til að hringja í mig
langt fram á fullorðinsár og kanna
hvort ég hefði ekki komist heim heilu
og höldnu, hún hefði nefnilega heyrt í
sjúkrabíl rétt eftir að ég fór. Amma
bar umhyggju fjölskyldunnar mjög
fyrir brjósti en var líka elskuleg við
ókunnuga. Þegar hún skúraði í Öldu-
túnsskóla veit ég að hún strauk vang-
ann á mörgu barninu og reyndist því
vel.
Elsku amma hefur kvatt heiminn
háöldruð og södd lífdaga, umvafin ást
og kærleika sinnar stóru ættar sem
bar hana á höndum sér og bar virð-
ingu fyrir henni. Henni verður seint
fullþökkuð elskan og umhyggjan í
minn garð og minna. Minningarnar
eru notalegar líkt og tikkið í gömlu
klukkunni hennar: Amma að baka
kleinur, að gefa afa soðinn fisk, rúg-
brauð og vestfirskt hnoðmör í hádeg-
inu, fiskibollur í bleikri, skonsur og
appelsína með sykurmola í, á meðan
horft var á kanasjónvarpið; skata á
laugardögum. Amma að tala í símann
við systur sínar lon og don. Allt í föst-
um skorðum: einfalt og öruggt.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að alast upp á heimili ömmu og afa í
blokkinni á Öldugötu fyrstu árin í lífi
mínu. Amma annaðist mig frá þriggja
vikna aldri meðan mamma vann; hjá
henni var öruggur og mjúkur faðmur.
Oft var kátt í blokkinni. Amma og afi
áttu góða nágranna og samgangur
var töluverður. Ég var lengi eina
barnið í stigaganginum og naut þess
að valsa á milli íbúða, þiggja veitingar
og leika mér. Ég var ansi fjörug og þá
datt ömmu í hug að segjast vera með
flugu í eyranu sem færi að suða ef ég
væri með læti og það virkaði lengi.
Amma sagði mér að hennar ham-
ingjuríkustu stundir hefðu verið þeg-
ar börnin hennar voru lítil og þvæld-
ust um fæturna á henni. Það hefur
verið einstakt að fylgjast með því
hvernig systkinin, makar þeirra og
fjölskyldur, Munda frænka og Jónas
hafa sinnt ömmu af alúð alla tíð. Það
var í anda ömmu að hugsa um sína og
halda hópinn.
Amma sagði mér líka að lykillinn
að fimmtíu ára góðu hjónabandi
hennar og afa hefði verið að hún
reyndi alltaf að halda friðinn: gera
gott úr hlutunum. Hún kenndi mér að
lífið er dýrmætt og því ber að sýna
virðingu. Stíga skal varlega en öruggt
niður og leika sér ekki að hættum lífs-
ins. Trúa og treysta að allt fari vel.
Takk, amma mín, fyrir allt, hvíl í
friði í faðmi Jesú sem var þér svo
kær. Þakkir til starfsfólks Hrafnistu
fyrir umhyggju og nærgætni við
ömmu og okkur sem að henni stóðum.
Agnes Kristjónsdóttir.
Árið er 1929 í júníbyrjun. Ung
stúlka frá Árholti í Haukadal hafði
verið fram á dal að vitja lambáa. Hún
er á heimleið og ber í fangi sér nýfætt
lamb, hálfkarað sem hennar eigin
kind hafði borið og jarmandi ærin elt-
ir hana. Þá sér hún sér til stórfurðu
að á móti henni kemur gangandi mað-
ur hálf-haltur og sjóndapur og þekkir
hún að þar er kominn Eggert, faðir
Þorleifs í Árholti og tengdafaðir syst-
ur hennar. Stúlkan hampar stolt
lambi sínu framan í gamla manninn
sem segir flaumósa: Þú spyrð ekki
um hana systur þína, hvernig henni
líði! Hann Leifi minn og hún Jóa eru
búin að eignast son með minn hnakka
og mitt nef! Sveinstaulinn sem þar
var fæddur var sá sem hér heldur á
penna. Þessa frásögn hef ég eftir Ellu
minni og sagði hún mér hana þá er ég
þrettán ára gamall vistaðist hjá henni
og eiginmanni hennar Jóni Guð-
mundssyni á Vésteinsholti. Svo bætti
hún við frásögnina: Þú ert nú í fleiru
líkur honum Eggerti afa þínum,
Nonni minn, en að vera með nefið
hans og hnakkann. Ætli fljótfærnin
og glaðværðin sé ekki líka frá honum
komið.
Hún Ella mín, sem þá var sextán
ára, varð semsé fyrsta barnapían
mín. Sjálfur man ég að sjálfsögðu
ekkert eftir þessum árdögum ævi
minnar, en hitt er víst að barnið er
næmt á fyrstu umhyggju fullorðinna
og það blundar lengi í barnssálinni.
Þau Ella mín og Nonni höfðu bara
eignast tvö börn, þau Mumma og
Gógó, þegar ég vistaðist hjá þeim síð-
ar vetrarlangt á Vésteinsholti, þau
urðu mér sem mín eigin systkin og
Ella mín var mér kærleiksrík fóstur-
móðir. Seinna bættust í systkinahóp-
inn á Vésteinsholti þau Stína, Kidda,
Vésteinn og Nonni Friðrik. Þá var ég
farinn suður en þangað fór ég til for-
eldra minna þegar leið að fermingu
minni.
Árið 1962 brugðu þau hjón búi á
Vésteinsholti og fluttu með yngstu
synina suður til Hafnarfjarðar, enda
höfðu þá elstu börnin gerst Gaflarar.
Afkomendahópurinn sem í dag kveð-
ur kærleiksríka móður, tengdamóð-
ur, ömmu og langömmu er fjölmenn-
ur og minningarnar um allt hið góða
og fagra í lífi hennar verma og sefa
sorgina.
Þótt okkur aðskildi himinn og haf
um langt skeið var Ella mín einn af
ljósgeislum tilveru minnar sem gott
var að minnast og hugsa til á erfiðum
stundum.
Guð blessi minningu hennar.
Jón Snorri frá Árholti.
Elínborg
Guðjónsdóttir
 Fleiri minningargreinar um El-
ínborgu Guðjónsdóttur bíða birting-
ar og munu birtast í blaðinu næstu
daga.