Morgunblaðið - 12.10.2008, Qupperneq 34

Morgunblaðið - 12.10.2008, Qupperneq 34
34 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ Alþjóðlega brjósta- gjafavikan er nú í fyrsta skipti formlega haldin hátíðleg á Ís- landi. Þema vikunnar í ár er Stuðningur við móður: stefnum saman á toppinn og með þessu slagorði leitast skipu- leggjendur brjósta- gjafavikunnar og WABA (world alliance for breast- feeding action) eftir auknum stuðn- ingi við mjólkandi mæður. Að um- hverfi þeirra bjóði upp á að brjóstagjöf sé eina fæða ungbarna til sex mánaða aldurs og svo með fjöl- breyttum og næringarríkum mat til tveggja ára aldurs og jafnvel lengur, eins og Alþjóða heilbrigðisstofnunin (WHO) mælir með. Hvers vegna brjóstagjöf? Þegar dóttir mín fæddist, fyrir rúmum 9 mánuðum, vissi ég sama og ekkert um brjóstagjöf. Ég hafði jú ákveðið með sjálfri mér að hafa barn- ið á brjósti, en ástæðan var einfald- lega sú að mér virtist það svo mun þægilegra en hita pela með þurr- mjólk. Áður en ég átti barnið hafði ég litla hugmynd um hversu mikilvæg móð- urmjólkin er ungbarni fyrstu dag- ana, vikurnar, mánuðina, jafnvel ár- in. Ég vissi ekki að brjóstamjólk innihéldi um 300 efni (mótefni, ens- ím, hormón, auk vítamína og næring- arefna) sniðin að þörfum ungbarns- ins og alla þá næringu sem barnið þarf fyrstu 12 mánuðina (til viðmið- unar inniheldur þurrmjólk 30 af þessum efnum). Stuðningur og réttar upplýsingar Þegar kom að því að leggja barnið á brjóst í fyrsta skipti var það bara alls ekki svo auðvelt! Hvað var um að vera? Af hverju byrjaði þessi litla vera ekki bara að sjúga eins og öll nýfædd börn áttu að gera? Hvers vegna hafði enginn látið mig vita að þetta yrði svona mikið bras? Hvers vegna hafði enginn sagt mér að þetta tæki svona á andlegu hlið- ina? Eða hafði einhver sagt mér það? Ég veit það ekki enn í dag og þó svo að einhver hefði sagt mér frá þessu öllu saman áður en barnið kom í heiminn hefði ég ekki skilið það. Einfald- lega vegna þess að ég gat ekki sett mig í spor nýbakaðrar móður, fullrar af nýjum tilfinn- ingum og upplifunum, ásamt öllu því óöryggi sem fylgir því að hefja fyrstu brjóstagjöfina. Þess vegna tel ég stuðning frá upphafi og til loka brjóstagjafar mjög mikilvægan. Réttar upplýs- ingar skipta einnig sköpum. Í dag er vitað meira um brjóstagjöf heldur en fyrir 20 árum, en það virðist, því mið- ur, ganga hægt að koma þeim upp- lýsingum áleiðis til þeirra sem þurfa þeirra með, þ.e.til nýbakaðra mæðra. Þeir sem næst standa vilja allt gera til að létta undir með nýju móðurinni. Henni eru gefin hin og þessi ráð, sem því miður eiga ekki alltaf við rök að styðjast og gætu auk þess átt lítið skylt við brjóstagjöf. Til dæmis má nefna hinar óteljandi fæðutegundir sem mjólkandi móðir ætti að forðast, til þess að barnið fái síður í magann. En það sem fæstir virðast vita er að það er í undantekningartilvikum sem mataræði móður hefur áhrif á það hvort barnið „fái í magann“ eða ekki (og þá helst af völdum óþols og/eða ofnæmisvalda eins og kúamjólkur eða jafnvel fisks). Ungbörn fá oft svokallaða vindverki, sem eiga lítið skylt við lauk, kál, krydd eða annað sem móðirin gæti hafa borðað, þar sem fæðan sem hún innbyrðir er brotin niður í örsmáar einingar og aðeins valinn hluti af henni berst í móðurmjólkina. Það er því ekki á óöryggi móðurinnar bætandi að hún þurfi að tipla á tánum yfir því hvað hún megi eða megi ekki borða. Gamlar mýtur um brjóstagjöf Hinar og þessar mýtur lifa því miður enn góðu lífi, þrátt fyrir bætt- ar upplýsingar. Ein sú stærsta sem ég hef orðið vör við er á þá leið að næringarefni móðurmjólkurinnar hverfi eftir að barnið nær 6 mánaða aldri. Að mjólk- in verði einfaldlega óþörf, jafnvel óholl og að tími sé kominn til að gefa eitthvað annað í staðinn. Eins og um sé að ræða einhverja töfrastund þeg- ar barnið þarf ekki lengur á þeim næringar- og mótefnum að halda sem móðurmjólkin inniheldur. Að mjólk úr öðru, mun stærra og ólíku spendýri sé jafnvel betri kostur. Þetta gæti ekki verið fjær lagi. Við lifum á tímum upplýsinga og rann- sóknir á brjóstamjólk hafa sýnt að næringargildi mjólkurinnar rýrnar ekki eftir því sem barnið eldist. Hins vegar breytist samsetning mjólk- urinnar og aðlagast aldri barnsins. Meðallengd brjóstagjafar í heim- inum er 4,2 ár, þrátt fyrir að við Vest- urlandabúar drögum meðaltalið ansi langt niður með okkar fremur stuttu brjóstagjöfum, sem léttilega má rekja til nútímavæðingar og tíma- leysis. Alþjóða heilbrigðisstofnunin (WHO) mælir með brjóstagjöf einni og sér til 6 mánaða og brjóstagjöf með fjölbreyttri fæðu til 2ja ára ald- urs eða lengur. Stuðningur samfélagsins alls við mjólkandi móður getur skipt sköp- um, mjólkandi móðir sem fer út á vinnumarkað eftir barneignarleyfi á ekki að þurfa að hætta brjóstagjöf, mjólkandi móðir á ekki að þurfa að fara afsíðis til að gefa barni sínu bestu fæðu sem völ er á og mjólkandi móðir þarf hvorki á röngum og óvið- eigandi upplýsingum né gagnrýni að halda. Sýnum mjólkandi mæðrum stuðn- ing frá upphafi til enda. Með brjóstagjafakveðju. Sýnum mjólkandi mæðrum stuðning Huld Hafliðadóttir skrifar um brjósta- gjöf ungbarna » Stuðningur við mjólkandi mæður frá upphafi til enda brjóstagjafar er und- irstaða farsællar brjóstagjafar. Huld Hafliðadóttir Höfundur er móðir og áhugamann- eskja um brjóstagjöf. Á ÍSLANDI hefur ríkt fölsk velmegun um árabil fyrir tilstilli fjár- glæframanna. Afleið- ing gerða þeirra hefur nú leitt til efnahags- hruns samfélagsins, al- mennings ekki síður en glæframannanna sjálfra. Orsök krepp- unnar á Íslandi er ekki upprunnin í Ameríku heldur er hún sú, að svokallaðir íslenskir bankamenn breyttu innlendum innláns- stofnunum Íslendinga í alþjóðlega braskbanka. Braskbankarnir nýttu sér ódýr skamm- tímalán erlendis og hleyptu gríðarlegu fjármagni inn í landið auk óábyrgs fjáraust- urs erlendis. Þeir end- urlánuðu hluta fjár- magnsins almenningi, sem langtímalán, og stundum í erlendri mynt, sem var stórvarasamur gjörn- ingur. Þeir stofnuðu til erlendra skulda, sem eru tíföld þjóð- arframleiðslan. Bankamannaskulda en ekki þjóðarskulda. Ætluðu þeir nokkurn tíma að standa í skilum? Af- leiðing fjármagnsflóðsins varð skort- ur á öllu verðskyni innanlands. Inn- streymi peninganna hleypti upp verði fasteigna og hlutabréfa í hæstu hæð- ir. Sannkallaður Babelsturn var reist- ur bókstaflega beint upp í skýin. Að auki stofnuðu braskararnir til skuld- bindinga erlendis vegna innláns- reikninga í Englandi og víðar – að því er virðist án viðunandi innlánstrygg- inga. Ábyrgðarleysið og græðgin réð för og margir hrifust með. Allavega sumir braskaranna seldu kauprétt- arhlutabréf sín þegar verð var komið í hæstu hæðir og komu sér burt frá landinu með gull- stangir sínar. Líklega vissu þeir allan tímann hvað þeir voru að gera og hvaða afleiðingar af því yrðu fyrir land og þjóð. En þeim stóð alveg á sama. Svo gerðist ein- mitt það, sem sumir höfðu varað við, að Glitnir gat ekki greitt reikningana sína, varð m.ö.o. gjaldþrota. Eft- irmálann þekkja allir í atburðum síðustu daga. Nú er spurningin annars vegar sú hvernig tryggja skuli núverandi hagsmuni samfélagsins og hins vegar er spurn- ingin sú hvernig þetta gat farið svona. Seðla- banki og ríkisstjórn sýn- ast vera að taka á núver- andi vanda af myndugleika og bjarga því sem bjargað verður. Ég trúi því að þeim tak- ist það með núverandi aðgerðum þótt sársaukafullar séu. En hvernig gat þetta skeð? Sé ástandinu líkt við elds- voða af völdum brennuvarga í bönk- unum þá hlýtur að verða að svara einnig þeirri spurningu hvort eld- varnaeftirlitið hafi brugðist? Hvernig stendur á því að óreiðumönnum var gefinn laus taumur, þrátt fyrir við- varanir kunnugra og þ.á m. sjálfs seðlabankastjórans, sem varaði við og þuldi Passíusálminn um ágirndina sem undirrót allra lasta. Voru engar eldvarnir? Var það Fjármálaeftirlitið, sem brást? Var það Alþingi og rík- isstjórn? Þessu verður að svara skjótt og vel. Undan því er engin leið. Hvar var eldvarna- eftirlitið? Páll Torfi Önund- arson skrifar um stjórn efnahags- mála Páll Torfi Önundarson »Hvernig stendur á því að óreiðu- mönnum var gefinn laus taumur, þrátt fyrir viðvaranir kunnugra og þ.á m. sjálfs seðlabanka- stjórans Höfundur er yfirlæknir blóðmeina- fræðideildar Landspítala og dósent í blóðsjúkdómum við læknadeild HÍ. ÁÐUR en amfetamín varð ólöglegt keypti amma mín megr- unarpillur sem voru svo hressandi að hún festi ekki svefn í tvær næt- ur. Næsta dag fleygði hún pillunum og var rúmföst í tvo daga. Á þessum árum ánetj- aðist margt grunlaust fólk þessum pillum. Lausafjárfaraldurinn Í dag höfum við grunlaus ánetjast ódýru lausafé sem sprautaðist inn í efnahagslífið í gegnum viðskipta- bankana og blés upp bólu á húsnæð- ismarkaði. Við vorum grunlaus að þessir peningar myndu margfaldast í bankakerfinu með svokallaðri „bindi- skyldureglu“ Seðlabankans og á skömmum tíma valda mikilli verð- bólgu sem legðist ofan á vexti hús- næðislána með tilheyrandi gjald- þrotum og efnahagshruni. Þetta kennir hagfræði 101. Götusalar lausafjárins Lögfræði 101 segir að fast- eignasalar séu lagalega skuldbundnir að skýra kaupendum frá termítum sem munu valda þeim fjárhagstapi, ef þeir vita af vágestunum. Annað er glæpsamlegt svindl. Maður hefði haldið að stjórnendur banka sem selja (lána) lausafé á vöxtum væru lagalega skuldbundnir að skýra kaup- endum frá því að verðbólga sem sigldi óhjákvæmilega í kjölfar svo mikilla húsnæð- islána myndi valda þeim fjárhagstapi, ef þeir vissu af vágestinum. Þeir ættu ekki að fram- reikna 40 ára lán og láta sem verðbólga muni lík- lega verða lítil. Á þetta þarf að reyna fyrir dóm- stólum og verði stjórn- endur dæmdir sekir um svindl eiga þeir að dúsa í steininum. Hin sýnilega hönd lausafjárkreppunnar Lítið mun breytast með nokkra götusala bak við lás og slá ef ekki er litið á hver leyfði þeim að margfalda allt þetta lausafé. Lög um seðlabanka leyfa seðlabankastjóra að stýra lág- marksvöxtum og bindiskyldu bank- anna. Ef seðlabankastjóri lækkar bindiskylduna leyfir það bönkunum að margfalda lausafé sem á skömm- um tíma skilar sér í aukinni verð- bólgu. Til að ná verðbólgunni niður getur hann svo hækkað stýrivexti, sem er nákvæmlega það sem hann gerði. Með því að lækka bindiskyld- una með vinstri hendinni blés seðla- bankastjóri upp verðbólgubál sem hann sagðist þurfa að slökkva með stýrivöxtum hægri handar. Seðla- bankastjóri hafði í hendi sér að minnka margföldun lausafjár en lét frekar vinstri höndina margfalda það meira og hægri höndina ekkert vita. Menn eru ábyrgir fyrir fyrirsjálegum afleiðingum gjörða sinna. Hvort seðlabankastjóri axlar sína ábyrgð kemur í ljós. Forvörn gegn öðrum lausafjárfar- aldri Íslendingar liggja nú í fletinu með ferleg fráhvarfseinkenni, sama hvort þeir fóru á lausafjárfyllirí eða forð- uðust lánin. Ríkið mun með miklum tilkostnaði mýkja lendingu lausa- fjárfíklanna sem eins og allir fíklar ætla aldrei aftur á hausinn. Forvörn- ina er að finna í AA-bók lausafjárfík- ilsins „The Austrian Theory of the Trade Cycle“ úr röð austurrísku hag- fræðinnar sem fyrir „þynnkuna miklu“ upp úr 1929 spáði fyrir um þynnkuáhrif bankakerfis sem marg- faldar lausafé. Heilbrigt efnahagslíf Eftir að við venjum okkur af lausafé sem hægt er að margfalda og lærum að vernda verðgildi verðmæta okkar í eðalmálmum og öðru sem ekki er hægt að margfalda í banka- kerfinu munum við lifa heilbrigðu (efnahags)lífi. Lausafjármagns fíklarnir Jón Þór Ólafsson skrifar um lausafé »Með því að lækka bindiskylduna með vinstri hendinni blés seðlabankastjóri upp verðbólgubál sem hann sagðist svo slökkva með stýrivöxtum hægri handar. Jón Þór Ólafsson Höfundur er viðskiptafræðinemi. Á ÖGURSTUNDU í íslensku efnahagslífi ákváðu stjórnvöld í Bretlandi að frysta eigur Landsbankans þar í landi. Bretar beittu fyrir sig lögum gegn hryðjuverkum. Líkur eru á að þessi aðgerð hafi átt stóran þátt í að koma stærsta banka Íslands, Kaup- þingi, í þrot og auka tjón Íslands mun meira en nauðsynlegt var. Bretar beittu ákvæðum í lögum gegn hryðjuverkastarfsemi og meðhöndla þar með Íslendinga á þeim sama grunni. Eftir þetta er erfitt að talað um Breta sem „vina- þjóð“. Í íslensku sögu- legu samhengi njóta Bretar sérstöðu meðal þjóða heimsins. Bretland er eina landið sem við höfum slitið stjórnmálasambandi við í átökum. Það var í þorskastríðinu snemma árs 1976. Það er í fyrsta og eina skiptið sem eitt Nató-ríki hefur slitið stjórn- málasambandi við annað Nató-ríki. Í stærra samhengi og í öllu fárinu um mikilvægi þess að verða hluti af ESB þá hlýtur maður að spyrja sig hvort við óskum þess að vera háð t.d. Bretum sem smáþjóð innan ESB? Er það skynsamlegt að vera háður vald- boði, regluverki og duttlungum „vinaþjóða“ í ESB. Þurfa Íslendingar ekki nú eins og áður fyrst og fremst á treysta á sjálfa sig, eigin úrræði og framtakssemi? Það að vera með stöðugan gjaldmiðil og öflugt efnahagslíf er mik- ilvægt. Það að vera háð- ur þjóðum eins og Bret- um er annað. Þessu tvennu má ekki rugla saman. Í dag skiptir öllu máli að Íslendingar standi saman andspænis vandamálinu sem við er að etja. Nú þarf að setja niður deilur og ein- henda sér í lausnir. Við erum sjálfstæð þjóð og höfum allt um það að segja hvernig við vinnum úr stöðunni og hversu hröð uppbygg- ingin verður. Þjóðin er rík að gæðum sem skipta máli til framtíðar og alls engin ástæða til að örvænta. Það voru gerð mistök, það er liðið og gagnast ekkert að horfa til þess núna. Þjóðin þarf á öllu sínu að halda til að vinna sig sem best út úr vanda- máli dagsins. Núna er þetta undir okkur komið og hversu samheldin þessi þjóð er í erfiðleikum. Þó svo að mikilvægt sé að eiga vinaþjóðir þá eigum við ekki að treysta á þær. Við eigum og þurfum fyrst og fremst að treysta á okkur sjálf. Sitt er hvað evra og ESB Stöndum saman andspænis vanda- málinu segir Jón Helgi Egilsson Jón Helgi Egilsson »Nú þarf að setja niður deilur og ein- henda sér í lausnir. Við eig- um og þurfum fyrst og fremst að treysta á okkur sjálf sem þjóð. Höfundur er háskólakennari.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.