Skinfaxi - 01.12.1996, Qupperneq 16

Frá og með 1. febrúar verður bannað
að framleiða, flytja inn eða selja
fínkorna munn- og neftóbak. En hvaða
efni eru þetta sem herjað hafa aðallega á
íslenska unglinga og af hverju er ástæða
til að banna þau. Þuríður Backman,
fræðslufulltrúi Krabbameinsfélags
Islands, útskýrir fyrir okkur þennan
vágest sem leikið hefur lausum hala
undanfarin ár hér á Islandi.
Það eru rúm þrjátíu ár frá
því að það fékkst staðfest að
reykingar valda lungna-
krabbameini. Rannsóknir á
tóbaksneyslu hafa þennan tíma
aðallega beinst að áhrifum
tóbaksreyks á heilsu manna. í
dag eru þekkt yfir 4000 efni og
efnasambönd í sígarettureyk.
Afengis- og tóbaksverslun
ríkisins hefur malað og pakkað
neftóbaki um langan tíma
Þetta
sem við
neftóbak „gömlu karlanna” og
hefur neysla þess minnkað
árlega.
Það má með sanni segja að
eindreginna tilmæla landlæknis og fleiri
aðila. Síðustu árin hefur fínmulið,
lyktarblandað neftóbak (dry snuff,
lyktsnus) þó verið sérpantað fyrir
tóbaksverslun í Reykjavík og um skeið
einnig munntqbak í grisjum (moist snuff,
fugtig snus). Utsölustöðum fjölgar
stöðugt og dæmi er um sölu í sjoppu
menntaskóla. Á árinu 1987 var
innflutningur 45 kíló en 1993 var magnið
baki um langan tíma.
i „gamla góða" neftóbak
við öll þekkjum er
með því að nota reyklaust tóbak „Snuffii
þá mengar maður ekki fyrir
öðrum, en það er ekki þar með sagt að
viðkomandi geti verið áhyggjulaus
vegna sinnar neyslu því nikótín er mjög
ávanabindandi og í nef- og munntóbaki
eru auk þess krabbameinsvaldandi efni.
„Gamla góða neftóbakið"er það veikt að
skammturinn þarf að vera stór til að hafa
örvandi áhrif. Tóbakstaumar höfða ekki
til ungs fólks í dag og því er lítil hætta
á að það ánetjist nikótíni af þessari
tóbakstegund. En öðru máli gegnir um
fínkornótta neftóbakið, sem er tiltölulega
nýtt á markaðnum hér á landi. Þessar
nýju tegundir höfða sérstaklega til
karlmanna á aldrinum frá fermingu til
þrítugs.
Munn- og neftóbak hefur tíðkast lengi
í Noregi og Svíþjóð og kallast þar SNUS.
Þar er notkunin svo algeng að yfirvöld
hafa ekki treyst sér til að banna sölu á
þessum tegundum, frekar en sígarettum.
Þar hefur líka verið tekið strangar á
reykingum á vinnustöðum en hér og
margir reykingamenn því farið í reyk-
laust tóbak.
Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins
flutti inn þessar tóbakstegundir fyrir
nokkrum árum en hætti því vegna
er vinsœlt hjá sumu íþróttafólki, segir í greininni.
1475 kíló sem er 11% af heildarnef-
tóbaksnotkun. Að bera saman neyslu
þessara tveggja neftóbakstegunda eftir
vigt er svipað og að meta neyslu hass og
kókaíns eftir sömu aðferð.
Hvers vegna er þetta fínkorna nef-
tóbak og nýja munntóbak svo varasamt?
I fyrsta laqi vegna þess að það höfðar
til ungs fóíks og þar með nýrra
nikótínista. Rannsóknir sýna að þeir sem
nota reyklaust tóbak byrja frekar að
reykja og öfugt.
I þetta tóbak eru notaðar dökkar og
sterkar tóbakstegundir. I það er blandað
salti, pottosku og bragðefni. I munn-
tóbakið er auk þess blandað vatni.
I tóbakinu eru ýmis efni sem geta valdið
krabbameini, svo sem fjölhringlaga
kolvetnissambönd og nítrosamin. Þegar
er farið að bera á aukinni tíðni krabba-
meina í munni í þeim löndum þar sem
neyslan hefur aukist mest. Spáð er
faraldri munnholskrabbameina hjá
bandarískum körlum eftir um 20 ár, því
munntóbak er vinsælt hjá vissum hópum
og sérstaklega innan ákveðinna íþrótta-
grema. Sem dæmi má nefna að 25%
hornaboltaleikara nota efnið í dag.
Tóbakið er sterkt alkalískt efni eða
lútur (ph= 8-9,5) og verkar því ætandi á
slímhúðina. Slímhúðin þykknar, bólgnar
og dregst saman. I fyrstu verður
æðanetið áberandi, sprungur koma í
slímhúðina, síðan kemur hvít skán, sem
gulnar og veður brún með tímanum. Við
notkun á munntóbaki dregst tannholdið
frá tönnunum og þær losna eftir lengri
tíma notkun. Munnvatnsframleiðsla
eykst, munnvatninu þarf
stöðugt að kyngja eða spýta út
úr sér og er þar komin
skýringin á stöðugri spýtingu
sumra íþróttamanna.
Ammoníaksandremma er oft
sterk.
Nikótínmagnið er hátt. I
munntóbaksskammti sem
vegur 2,5 g eru 32-61 mg
nikótín. Meðalmagn nikótíns
úr reyk einnar sígarettu er um 1
mg. Nikótínið sogast gegnum
slímhúðina og berst með
blóðrásinni um allan líkamann.
Áhrif nikótíns á líkamann
eru margþætt og sama í hvaða
formi það er tekið. Æðar
dragast saman af völdum
nikótíns. Það veldur
hækkuðum blóðþrýstingi og
auknu álagi á hjarta og þol
verður því minna. Blóðstreymi er
almennt lélegra og finnst best á köldum
höndum og fótum. Svimatilfinning
getur einníg verið ábending. Nikótín er
einn af megináhættuþáttum æðakölk-
unar og þar með æðaþrengingar.
Taugakerfið er næmt fyrir efninu og
„nikótínkikkið" sem fólk sækist eftir er
dæmi um það og eins hversu ávana-
bindandi efnið er. Taugaviðbrögð verða
hægari og slysahætta eykst að sama
skapi.
Hvernig á að bregðast við þessari nýju
neyslu? Við þurfum öll fræðslu um
skaðsemi þessa tóbaks og láta okkur það
varða hvort unglingarnir séu að fikta
með efnið. Staðbundnir neyslufaraldrar
hafa komið upp, svo okkur foreldrum og
uppalendum kemur það við hvort verið
sé að dreifa efninu í okkar heimabyggð.
Alþjóðahcilbrigðismálastofnunin
(WHO) hefur varað við þessari
neysluþróun og hvatt aðildarríkin til að
bregðast mjög hart við henni, jafnvel
með því að banna allt reyklaust tóbak
þar sem því verður við komið. •
16
Skiní’axi
UMFÍ