Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1940, Page 27

JÓN E. BERGSVEINSSON:
Brautryðjendur
i.
Flestir Islendingar munu sammála um það,
að efling fiskveiðanna á síðari hluta 19. og
fyrsta fjórðungi tuttugustu aldarinnar sé
grundvöllurinn undir því mennnigarlífi, sem
þjóðin lifði í lok fyrsta fjórðungs þessarar
aldar, hvort heldur litið er á atvinnumál, við-
skiftamál, menntamál, fjármál eða stjórnmál.
Það mætti því ætla, að einhver hinna mörgu
lærðu manna og rithöfunda hefðu haft hug-
kvæmni til þess að rita eitthvað um þróun
fiskiveiðanna í heild og þýðingu þeirra fyrir
afkomu þjóðarinnar. En það lítur út fyrir að
áhuginn fyrir þessháttar ritstörfum hafi ekki
verið til staðar til þessa. Það hefir þó sannar-
lega dregist helzt til lengi, að rita um helztu
brautryðjendur í sjávarútvegsmálúm lands-
manna, einkum þeim, er varða þorskveiðarnar
á þilskipunum. Flestir hinna fyrstu frumherja
þar, eru nú látnir og með þeim hefir margvís-
legur fróðleikur í útvegsmálum tapast, til ó-
metanlegs tjóns núlifandi og komandi kyn-
slóðum.
Sjómannablaðið Yíkingur vill nú gera til-
raun til þess að halda því til haga, er mestu
skiptir og upplýsingar fást um, er snertir út-
veginn frá því um miðja s. 1. öld, til vorra daga.
Vonar blaðið, að góðir menn og fjölfróðir í
þessum efnum veiti liðsinni sitt til þess, svo
þetta megi verða til sem mestrar nytsemdar.
Ég hefi lofað blaðinu, að gera það sem í
mínu valdi stendur til þess að safna þessu sam-
an, eftir því sem ástæður leyfa og ég hefi vit
og þekkingu til. Treysti ég því, að þeir sem eitt-
hvað eiga í fórum sínum af prentuðum eða ó-
prentuðum upplýsingum frá „skútuöldinni",
sem mörgum eldri mönnum, er enn eru á lífi,
er svo kær, láti mér slíkt í té, eða sendi það
til ritstjórnar blaðsins.
Ég tel vel viðeigandi, að byrjað sé á helztu
brautryðjendunum og gefin sé stutt lýsing á
þeim og starfsemi þeirra hvers um sig og því
næst gefið heildaryfirlit um hvaða áhrif
aukning fiskiveiðanna hefir haft fyrir þjóðina
í heild á hverju tímabili.
Það er hugsað, að fyrsta tímabilið byrji með
þilskipaútgerðinni um 1865 og nái til 1904.
Því næst verði sagt frá vélbátaútveginum, síld-
veiðunum á hafi úti og togaraveiðunum, er
hefjast um og eftir 1904 og að það tímabil
sé rakið til og með 1925. Síðast verði svo
minnst á útveginn frá 1925 til vorra daga.
Þótt hugsað sé að skipta þessum molum
fiskiveiðasögunnar í tímabil eins og hér er
minnst á, verður ekki komist hjá því, að nokk-
uð sé farið aftur og fram í tímann um hvert
atriði fyrir sig.
Fyrsti kaflinn í þessum greinaflokki verður
um brautryðjendastörfin og hefst með stuttu
æfiágripi Markúsar F. Bjarnasonar skóla-
stjóra.
Markús Finnbogi Bjarnason skólastjóri var
fæddur að Baulhúsum í Arnarfirði 23. nóv.
1849. Afi Markúsar var Símon á Dynjandi,
annálaður sægarpur þar vestra, einkum fyrir
hvalveiðar og sela. Markús stundaði sjó-
mennsku í Arnarfirði á uppvaxtarárunum, en
fluttist til Reykjavíkur um 1865 og hugsaði
sér að fá menntun í stýrimannafræði í höfuð-
stað landsins. En þegar þangað kom, var enga
menntun að fá, enginn íslendingur, er heima
átti á Mandi hafði lært stýrimannafræði svo
vitað væri og urðu þetta mikil vonbrigði fyrir
hinn unga áhugasama sjómann. Til náms er-
lendis skorti fé og varð Markús því að leggja
áhugamál sitt til hliðar í bili og réðist sem há-
27
VÍKINGUR