Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 23

band við íbúa Samoa, en þeir eru einnig polyn-
esar, sem sennilega hafa einhvern tíma í fyrnd-
inni, kannske 500 árum f. Kr., komið til eyj-
anna og sezt þar að. Hér hefur þetta fólk svo
lifað öldum saman og skapað sína eigin sér-
kennilegu menningu, sem var samræmd nátt-
úru eyjanna. Þeir þekktu ekkert til umheims-
ins, eyjarnar voru þeirra veröld. Gamalt landa-
bréf í spánsku skjalasafni nokkru, hefur orsak-
að það, að sumir hafa haldið að einhver Donju-
an Galtano, sem dáinn er 1555, hafi komið tif
eyjanna, en þetta er í mesta máta ósennilegt,
því Hawajieyingar koma fyrst við sögu með
þangaðkomu James Cook.1)
Eyjaskeggjar urðu ákaflega óttaslegnir fyrst
þegar þeir sáu hvíta menn, og álitu, að guðirn-
ir væru þangað komnir. Þeir fleygðu sér til
jarðar og færðu dýrar gjafir; einkum voru þeir
hræddir við allt, sem járn hét. nagla, skrúfur
og hnífa, sem hvítu mennirnir drógu upp úr
vösum sínum. Járn var þeim ákaflega dýrmæt-
ur málmur. Sjálfir notuðu þeir tegund af hörð-
um hraunflögum fyrir skurðáhöld.
Hið góða samkomulag milli innfæddu mann-
anna og þeirra aðkomnu, átti sér aðeins skamma
tilveru. Einn sjómannanna dó, en guðir geta
ekki dáið. Englendingarnir eyðilögðu eitt af
hofunum, og að síðustu endaði sambúðin með
því, að James Cook var drepinn og menn hans
urðu að hverfa burtu. Ungur höfðingi Kame-
hameha hafði af öllu þessu, kynnzt því, að fyrir
utan Hawaji var stór og merkilegur heimur.
Hann dreymdi um að sameina eyjarnar undir
einn valdhafa, og á þann hátt efla styrk þeirra.
Þetta heppnaðist honum líka. Hann sigraði
Oahu árið 17ð5, rak alla íbúanna upp í Poli-
skarð,1) og þar urðu síðustu höfðingjarnir að
gefast upp. Hann ríkti svo í mörg ár og hélt
uppi lögum og reglu.
Árið 1792 kom Vancower til eyjanna; hann
gaf íbúunum mikið af ávöxtum og sáðfræi. Þá
fluttust þangað meðal annars appelsínur og
sítrónur. Síðan kom hann aftur, og þá færði
hann eyjaskeggjum bæði sauðfé og nautgripi.
Þessi fénaður var friðaður í 10 ár. í stjórnar-
tíð næsta valdhafa rofnaði hið gamla Labu-
kerfi og goðalíkneskjum var velt úr stóli. Þetta
spurðist til Ameríku með drengjum frá Hawaji,
sem fluttir voru með hvalveiðiskipum2) til
Nýja-Englandsríkjanna. Þaðan voru sendir
1) Cook nefndi þær Sandwicheyjar, eftir jarlinum
af Sandwich, sem þá var í brezku flotastjórninni.
2) Fyrrihluta síðustu aldar ráku Ameríkanar mikla
hvalveiði við Hawajieyjar og veiddu einkum búrhveli.
amerískir trúboðar til eyjanna; þeir komu
þangað árið 1829. Það gekk vel að kristna íbú-
ana og biblían var þýdd á þeirra tungu. Síðar
féllu margir frá hinum nýja sið og tóku upp
aftur sína gömlu trú. Mikil hjátrú hefur ríkt
þar fram á vorn dag. Hinir innfæddu vald-
hafar skildu samt hvers þjóðin þarfnaðist. Þeir
gerðu sér handgengna duglega og framgjarna
menn af hvíta kynstofninum og höfðu þá fyrir
ráðgjafa sína.
Árið 1894 var hinum hawajiska konungdómi
kollvarpað með hæglátri byltingu, og lýðveldi
myndað, en 1898 gáfu eyjarnar sig undir
Bandaríkin og stjórnarfyrirkomulagið leystist
upp, allt með bezta samkomulagi við þegna og
stjórnarvöld.
Þegar Cook kom til eyjanna, fann hann kyn-
flokk,1) sem bjó í hreýsum gerðum úr stráum.
Fæða þessa fólks var einkum fiskur og ,,Poi“.2)
Tunga þeirra líktist þeirri, sem almennt var
töluð í Polynesíu. Margt bendir til, að Polynes-
ar hafi, einkum á 12. og 13. öldinni, farið í
löng ferðalög til annarra ríkja og sezt þar að.
Þessar ferðir hafa þeir farið á trjábolabátum
og haft mastur og segl. Þeir höfðu fæðutegund-
ir, sem voru vel fallnar til.að hafa í löng ferða-
lög: kókóshnetur, brauðaldin, taro og batater,3)
og hélzt óskemmt lengri tíma. Vafalaust hefur
á þennan hátt flutzt til eyjanna, bæði sykur-
reyr, bananar, brauðaldin og taro, sömuleiðis
hundar og svín.
Fólkið var vel vaxið, hávaxið, brúnt á hör-
und, með dökk svipmikil augu og dökkt hár,
stundum liðað. Konurnar voru oft nokkuð feit-
lagnar, en það þótti fara þeim vel. Þær báru
að klæðum aðeins eitt pils, ,,Pau“, gert úr bark-
arvoð, ,,Tapa“. Karlar klæddust mittisskýlu,
,,Malo“, úr sama efni. Þegar þeir dönsuðu sína
sérkennilegu dansa (Hula), ldæddist kvenfólk-
ig pilsum úr strái og skreyttu sig allar með
, Leis“, þ. e. sveigur úr blómum eða fjöðrum,
sem enn þann dag í dag er notaður þegar ókunn-
ugum mönnum, sem til eyjanna koma, er fagn-
að, eða þegar þeir eru kvaddir. Er konungar
eða höfðingjar gengu til orustu, báru þeir
1) Karnakka nefndj Cook kynflokkinn. Það orð er
ekki lengur notað. Hann gizkaði á að hópur þessi hafi
verið nál. 400 þúsund.
2) „Poi“ er eins konar grautur, sem búinn er til úr
möluðum tarorótum, hrærðum út í vatni. Grautur þessi
geymist vel. Hann er borðaður með fingrunum, helzt
með vísifingri. Hann er flokkaður eftir þvi, hve þykkur
hann var. Númerin voru: Eins fingurs, tveggja fingra
og þriggja fingra „Poi‘t
3) Sæt Suðurlanda kartafla,
V I K I N □ U R
159