Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 48

Þanng var þeim innanbrjósts, er þeir sigldu lengra og
lengra út ó hafið í tuttugu daga, þrjátíu daga, fjöru-
tíu daga, fimmtíu daga og sextíu, ón þess að sæist til
lands eða nokkur merki gæfu til kynna, að þeir væru
að nálgast land. Hver vikan leið af annarri, þar til
hundrað dagar voru liðnir frá því þeir yfirgáfu Pata-
góníuströnd — þrisvar sinnum lengri tími en för Kol-
umbusar tók vestur um haf. Þúsundir og enn þúsundir
klukkustunda hélt floti Magellans áfram út í endalausa
víðáttuna. Frá því 28. nóvember, þegar Cabo Deseado
hvarf niður fyrir sjónhringinn, höfðu þeir hvorki haft
kort né tök á að gera nauðsynlegar mælingar. Fjar-
lægðarreikningar Faleiros höfðu reynzt rangir. Magell-
an áleit, að hann ætti að vera löngu kominn frá Japan,
Zipangu (eins og Marco Polo nefndi það), Dai Nippon,
landi sólaruppkomunnar. En þegar hann komst á þá
skoðun, hafði hann ekki enn farið þriðjung leiðarinnar
yfir hið geysivíða haf, sem hann nefndi Kyrrahafið
sökum þess, hve sjór var sléttur.
En þótt hafið væri kyrrt, var kyrrð þess miskunar-
laus, því að hin stöðuga friðsæld varð að kvalræði. Hinn
azúrblái spegill hafsins var alltaf samur, sífellt brenn-
andi sól á skafheiðum himni, loftið hljómlaust og þögult,
sjónröndin óendanlega fjarlæg og alltaf jafnnákvæm-
lega hringmynduð, skýr reglubundin lína, sem aðgreindi
himin og haf. Alltaf fylgdi sami endalausi og tóm-
legi bláminn hinum litlu skipum, sem voru hið eina, er
hreyfðist í þessum kyrrstæða heimi. Alltaf lýsti sama
miskunarlausa birtan hið sama sjónarsvið, og um nætur
störðu af himni sömu köldu, þöglu etjörnurnar, sem
árangurslaust voru spurðar til vegar. Alltaf bar hið
sama fyrir augað, sömu seglin, sömu siglurnar, sömu
akkerin og stefnin, sömu hlaupin í fallbyssugötunum,
sömu festarnar. Alltaf lagði sama væmna rotnunar-
þefinn upp úr kasheitum skipunum. Alltaf sömu óum-
flýjanlegu félagarnir, morguns, kvölds og miðs dags,
sömu andlitin, stirðnandi af örvæntingu, sem aðeins
breytti um blæ eftir því sem hungur og sjúkdómar
tærðu hold af beinum. Augun sukku dýpra og dýpra,
urðu daufari og fjörminni með degi hverjum. Andlitin
urðu horaðri, göngulagið óstyrkara. Þessir menn, sem
fáum mánuðum áður höfðu klifrað frískir og fimir um
rár og reiða, þegar fella þurfti segl í stormi, reikuðu
nú um eins og vofur, kinnfiskasognir og fölir. Þeir
skjögruðu eða lágu fyrir á þiljunum eins og sjúkir
menn. Hin þrjú skip, sem'lagt höfðu af stað í einhvern
djarflegasta leiðangur sögunnar, voru nú mönnuð aftur-
göngum, sem naumast gátu kaliazt mannlegar, þau voru
orðin fljótandi spítalar, færanleg sjúkraskýli.
í þessari ferð, sem var orðin lengri en ráð hafði verið
fyrir gert, gengu vistir allar til þurrðar, svo að skortur
var orðinn alvarlegur. Það, sem fram var reitt, var
fremur skarn en matur. Vínið, sem hafði vætt varirnar
og hresst hugann lítils háttar, meðan það entist, var nú
algerlega þrotið. Sólin hafði hitað drykkjarvatnið, það
var orðið salt á bragðið, og lagði slíkan banvænan ó-
daun af því, að vesalings mennirnir urðu að halda fyrir
vitin, meðan þeir svolgruðu hinn litla dagskammt til að
reyna að draga úr skrælnuninni í hálsinum. Og kexið,
sem var eina fæðan auk þess fiskjar, er þeir veiddu,
var orðið að óhreinni, grárri mylsnu, morandi af korn-
maðki og auk þsss atað saurindum eftir rottur, sem
sjálfar voru orðnar trylltar af sulti og réðust með
græðgi á síðustu aumlegu matarleifarnar. Þessi ógeðs-
legu dýr urðu hins vegar eftirsótt kostafæða, því að
þegar þær höfðu rænt síðustu vistaleifunum, voru þær
eltar uppi og drepnar, ekki í því skyni að útrýma þeim,
heldur til að hirða af þeim skrokkana og matreiða úr
þeim dýrmætar kræsingar. „Svo mikil eftirspurn var
eftir rottum", ritar Pigafetta, „að við greiddum hálfan
dúkat fyrir hverja". Sá, sem var svo heppinn að veiða
rottu, steikti þessa viðbjóðslegu veiði og reif hana í sig.
Til að friða innantóm iðrin og leggja sér eitthvað til
munns, sem iíktist mat, tuggðu leiðangursmenn sag
blandað örlitlu af hinu óæta kexi. Loks varð skortur-
inn svo sár, að spádómur Magellans rættist og „hinir
hungruðu menn nöguðu leðrið, sem var utan um stór-
rárnar til að verja þær núningi“ (Pigafetta), „þessi
skinn“, ritar hann, „höfðu verið óvarin fyrir sólskini,
regni og vindi og voru orðin svo hörð, að við urðum
að láta þau liggja fjóra eða fimm daga £ sjó til að
mýkja þau, áður en við steiktum þau á glóð og átum“.
Engan þarf að undra, að jafnvel þeir, sem harðgerð-
astir voru þessara harðgerðu manna, gátu ekki þolað
slíkan kost til lengdar, þó að þeir væru misjöfnu vanir.
Skyrbjúgur brauzt út sökum skorts á nýmeti (sökum
vítamínskorts, eins og nú er sagt). Tanngarðarnir
bólgnuðu og spilltust, það blæddi úr þeim, tennurnar
losnuðu og duttu, og sár mynduðust í munninum, svo
að sjúklingarnir gátu ekki nærzt vegna sársauka í gómn-
um, en sumir þeirra tærðust upp úr sulti og dóu, þeir,
sem eftir lifðu, voru máttfarnir af hungri. Limir þeirra
voru lamaðir og þaktir kýlum, og þeir drógust áfram
við starfið eða lágu fyrir í afviknum skotum. Nítján
manns biðu þannig kvalafullan dauða á þessari hræði-
legu ferð yfir Kyrrahafið. Meðal þeirra, er fyrstir dóu,
var Patagóníumaðurinn brottnumdi, sem þeir höfðu
nefnt Juan Gigante (Jón risa), sá hinn sami, sem haföi
getið sér orðstír fáum mánuðum áður fyrir að éta hálfa
körfu af kexi í eina máltíð og drekka fulla vatnsfötu
með. Hinir hraustu sjómenn týndu tölunni með degi
hverjum, og Pigafetta hefur rétt fyrir sér, er hann
fullyrðir, að með svo lasburða áhöfnum hefðu skipin
ekki getað staðizt hvassviðri. „Ef drottinn og Heilög
Jómfrú hefðu ekki haldið yfir okkur verndarhendi og
látið slíka veðurblíðu fylgja okkur, myndum við hafa
farizt á þessu óravíða hafi“.
Hinn einmanalegi floti virtist vera heila öld að þok-
ast yfir eyðilegt hafið, og leiðangursmenn urðu að þola
allar hugsanlegar þjáningar, jafnvel þá, sem sárust er
allra, örvæntingu vonbrigðanna. Magellan og félagar
hans urðu fyrir sömu sáru vonbrigðunum og ferðamenn
í eyðimörk, sem sjá framundan sér vinjar með blakt-
andi pálmakrónum og fara að hlakka til forsælunnar,
sem muni veita þeim langþráða svölun eftir brennandi
sólarhita margra daga, ímynda sér, að þeir heyri hress-
andi lækjarnið og neyta síðustu orku til að hraða för
sinni sem mest en uppgötva þá, að það, sem þeir sáu,
voru hillingar einar, því að pálmalundurinn var horf-
inn, og endalaus sandauðnin liggur aftur framundan
þeim eins langt og augað eygir. Morgun einn heyrðist
varðmaðurinn í siglutoppinum hrópa hásum rómi:
„Land! Land!“ f fyrsta sinn sást land eftir margar
vikur. Hinir dauðþyrstu og hungruðu sjómenn þustu
1B4
V í K I N B U R