Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 27

ar kl. 02,04. Þetta var fyrirboði stórfejiglegs
eldgoss frá Mauna Loa, sem þá hafði legið niðri
í 7 ár. Þegar klukkan var þrjú um nóttina, sást
alls staðar frá á eyjunni stór gufustrókur upp
af Mauna Loa og glóandi hraunflóð vall niður
hlíðarhar. Birtan var svo mikil, að á rann-
sóknarstöðinni á Kilaauea, sem er 38 km. frá
eldsumbrotunum, var lesbjart við birtuna frá
eldstróknum. Dr. Jagger jarðfræðingur og pró-
fessor frá rannsóknarstöðinni á Kileaua, fóru
strax til gosstöðvanna, og með aðstoð herflug-
vélar gerðu þeir margar athuganir og tóku
fjölda ljósmynda.
Hraunflóðið braust aðallega út úr rauf á
suðvesturhlið eldfjallsins í ca. 3300 m. hæð.
Á næstu dögum rann hraunflóðið svo ört fram,
að hinn 17. apríl náði það alveg fast að fiski-
þorpinu Hoopuloa á suðvesturströndinni. Kl.
4 e. h. daginn eftir, sem var sunnudagur, flæddi
hraunið yfir bæinn. Húsin brunnu og þorpið og
höfnin eyðilögðust. Um kl. 7 þetta kvöld, var
flóðið komið út í sjó og þúsundir fiska hlutu
bana af.
Frambrotið var 500 m. breitt og fór með
tveggja metra hraða á mínútu í miðjunni, en
í jöðrunum með eins meter hraða á mínútu.
Frá hraunflóðinu sprungu vikurbombur, og
rauð blómkálsmynduð ský þyrluðust upp með
dunum og dynkjum. Þetta líktist eimpípu-
blástri og lyktaði eins og saltsýra. Hraunbann-
urinn var 10 m. hár, og frá efri brún hans var
stöðugt hrun af glóandi stórgrýti.
1 þessu litla þorpi voru fáein hús og ein
kirkja. Alls voru íbúarnir 125. Þeir fórnuðu
svínum, jurtum og rótum til að blíðka Pele, en
allt reyndist árangurslaust. Kl. 11 á sunnudags-
morgun kom skipun um það, að allir skyldu
flýja þorpið. Ibúarnir söfnuðu þá saman fögg-
um sínum og húsdýrum, hlóðu báta sína og
leituðu hælis í nærliggjandi byggðarlögum.
Engum manni varð þetta að fjörtjóni, og svo
lengi sem menn muna, hafa eldgos á Hawaji
aldrei valdið slysi, að undanteknu því, er einn
ferðamaður rotaðist á Kilauea vegna sinnar eig-
in óvarkárni.1)
í ágústmánuði 1926 var hraunflóðið við
Hoopuloa ennþá svo heitt, að ferðamenn höfðu
það að leik að stinga póstkortum niður í sprung-
urnar og láta þau brenna á röndunum.
Skömmu eftir gosið, varð vart við væga jarð-
skjálftakippi á jarðskjálftamælinn við rann-
sóknarstöðina, en eftir 9. maí vai-ð allt með
kyrrum kjörum.
1) Frá því eyjan var byggð af hvítum mönnum,
hefur eldleðjan aldrei náð því að brjótast yfir gíg-
barmana.
Og nú eigum við eftir að minnast á, ef til vill
allra markverðasta fyrirbrigðið á Hawaji,
fímmta eldfjallið, Kilauea, sem er starfsamasta
eldfjall í heiminum. Það er sjálfstætt eldfjall,
en ekki eins og fyrr var álitið, aðeins auka-
gígur frá Mauna Loa, af því að hraun þessara
tveggja eldfjalla hafa áður fyrr runnið sam-
an. Kilauea er á suðausturhluta eyjarinnar og
er auðvelt að komast þangað frá Hilo. Þaðan
liggur ágætur bílvegur alla leið upp á fjallið
og vegalengdin er aðeins 50 km. Strax og komið
er kippkorn frá Hilo, liðast vegurinn, fyrst
milli sykurmarkanna, síðan gegnum fagran
hitabeltisskóg, sem myndast af trjám og runn-
um. Hér vaxa síðustu afkomendur burknans
frá kolaöldinni, tréburkni 10—15 m. hár, og
inn á milli þeirra frjósamur gróður, vafnings-
burkni, engiferplanta, banantré og pálmar.
Eftir því sem hærra kemur, kólnar í veðri,
og óðar erum við á leiðarenda. ,,The Volcan
House“ er ágætlega útbúið hótel við röndina á
Kilauea. Þar erum við í 1300 m. hæð yfir sjáv-
arfleti. Fyrir framan hótelið er hin stóra gíg-
skál, á stærð við Vestmannaeyjar, áður full
glóandi hx-aunleðju, og frá því 1924 hefur
þarna verið stórt storknað hraunsvæði. Til þess
að komast út á hraunið, verður að fara eftir
vissum stíg, sem liggur niður bratta brekku,
gígröndina til hraunbreiðunnar fyrir ofan þetta
hraun, sem er 200 m. undir „Volcan House“.
Þetta er mjög áhrifaríkt ferðalag. Maður fer
fram hjá jai’ðföllum og sprungum, og alla leið-
ina er á vegi manns hinn fegursti gróður; tré-
burkni, sandeltré1) og oheloplötur, sem boða
nálægð Pele. Og nú erum við komin á hraun-
svæðið, sem lítur út eins og hafið hafi stirðnað
í ölduróti. Eldgígurinn er 5 km. langur og 3
km. breiður. Áður var hann barmafullur af
glóandi hraunleðju, sem átti upptök sín suð-
austan megin í gígnum. Síðan 1924 hefur hún
ekki leitað útrásar. Nú, 1926, er þegar farinn
að sjást örlítill gróður festa rætur og niðri í
sprunguniun má víða líta bæði burkna og körfu-
blóm.
Vegurinn yfir eldvarpið til gosstöðvanna er
varðaður, og á þessari leið er gott tækifæri til
að athuga hinar mismunandi hraunmyndir.
Sprungur eftir jarðskjálfta má víða sjá og
sums staðar stígur upp úr þeim eimur. Stingi
maður hendinni niður í þær, finnur maður
1) Sandeltréð (Santalum paniculatum) var fyrst
fundið af Vancouver, og var afar eftirsótt útflutnings-
vera, einkum til Kanton. Þessari trjátegund var sópað i
burtu með ránhendi, svo að nú eru aðeins fá eftir, aðal-
lega kringum Kilauea, auk þess við Hawaji, National
Park, Þau eru nú friðuð.
V I K I N G U R
163