Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 44

heilann um það, hvernig áraröðum þessum
hefur verið fyrir komið. Hvar voru sætin?
Sátu ræðararnir beint hver yfir öðrum? Voru
þiljur á milli efri og neðri ræðara? Ekkert af
þessu er fullvíst. Napóleon þriðji Frakkakon-
ungur, sem hafði mikinn áhuga á fornmennt-
um Grikkja, lét smíða galeiðu með öllum þeim
sérkennum, sem fundizt hafa á forngrískum
galeiðumyndum. Galeiða þessi hljóp af stokk-
* unum árið 1860. Hún virtist fara vel í sjó, en
hins vegar reyndist ókleift að róa henni með
þreföldum áraröðum. Gekk nógu erfiðlega að
koma tveimur áraröðum fyrir, en til þess að
bæta þriðju árinni við, yfir hinum báðum, varð
hún að vera 11 metrar á lengd og óstjórnlega
þung. Voru fimm menn fullhertir við að róa
með henni á lygnum polli, en engin leið að
valda henni, þegar sjór tók að ókyrrast að
ráði. — Verður að skýra þetta fyrirbæri á þá
leið, að fornþjóðirnar hafi kunnað einhverja
hentuga aðferð til að mjókka bilið milli efri
og neðri ræðaranna og getað skipað þeim hag-
anlega niður.
Galeiðurnar fornu voru yfirfullar af mönn-
um, allt frá hlekkjuðum þrælum, er sátu í
neðstu áraröðunum og til vopnaðra hermanna,
sem spókuðu sig um þiljurnar meðan ræðar-
arnir sveittust við árarnar. Hafa ræðarar á
meðalstórri galeiðu sennilega verið 80—100.
Hins vegar voru iangtum fleiri ræðarar á
stærstu orustuskipum Rómverja, sem notuðu
þá gjarnan marga menn á sömu árina. Þegar
á leið rómverska stórveldistimabilið, hurfu
menn smám saman frá hinum borðháu, þrí-
rónu skipum, sem kröfðust mjög vel þjálfaðra
ræðara, og tóku að nvju upp löng og rennileg
skip, með einfaldri áraröð.
Þótt galeiðurnar væru einkum knúðar áfram
með árum, höfðu þær allmikinn seglaútbúnað
og gátu notað hann, þegar byr var hagstæður.
Galeiðurnar höfðu svonefnda kastala, bæði að
framan og aftan. Það voru skotvirki, þar sem
áhöfnin hafði skjól fyrir árásum og gat at-
hafnað sig, er til orrustu kom. Löng trjóna
var á herskipunum flestum, og gat hún orðið
skeinuhætt óvinaskipum, ef hægt var að beita
henni vel.
Skipastóll þarf á góðum höfnum að halda.
Því stærri, sem skipin eru, þeim mun betri
þurfa hafnirnar að vera. Skorti mjög á, að
Grikkir og Rómverjar gerðu svo mikið að
hafnarbótum sem þurft hefði að vera, til þess
að geta komið sér upp verulegum stórskipa-
flota. Hefur skortur á góðum og öruggum
höfnum vafalaust átt sinn þátt í því, að skip
þessara siglingaþjóða urðu aldrei mjög stór.
Kaupförin voru einatt fremur lítil, enda sigldu
þau yfirleitt ekki út úr Miðjarðarhafi.
Glöggt dæmi þess, hve skortur góðra hafna
var mikill þröskuldur í vegi fyrir þróun skipa-
gerðar, var Ostía, hafnarborg Rómar. Þessi
mikilvægasta hafnarborg veraldar á þeim tím-
um, hafði ekki betri né öruggari höfn en svo,
að eitt árið týndust þar á þriðja hundrað
skip, sem lágu við akkeri innan við hafnar-
garðinn.
Um langan aldur var Miðjarðarhafið mið-
stöð siglinga og framþróunar í skipagerð. En
hér fór sem oftar; eftir uppgangs- og blóms-
tíma kom kyrrstaða og síðan hrörnun. En um
sömu mundir tóku nýjar þjóðir forystu í sigl-
ingum. Barbararnir í norðri, sem Rómverjar
fyrirlitu, gerðu hið fræga Miðjarðarhaf þeirra
að hálfgerðu stöðuvatni, en Atlantshafið að
vettvangi stórfelldra siglinga.
„Lagiö tekiö“ meöan beöiö er eftir síldinni.
1BD
V I K I N G U R