Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 37

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Nýir og sjaldséðir
SLÆÐINGAR
í FLÓRU ÍSLANDS
Fiörður Kristinsson
Allt frá því að maðurinn nam land á íslandi, sem flestir telja að hafi gerst á
9. öld, hafa plöntur borist með honum inn í landið bæði viljandi og
óviljandi. Sumar þessara plantna hafa einnig numið land og breiðst
misjafnlega mikið út af sjálfsdáðum, en flestar hverfa jafnharðan aftur og
ná ekki fótfestu af ýmsum ástæðum. Hér verður í stuttu máli sagt frá
aðfluttum plöntum og rarmsóknum á sögu þeirra og útbreiðslu í landinu.
Eirtnig verður skýrt frá nokkrum plöntum sem borist hafa til mín á
síðastliðnu ári.
Aðflutningur PLANTNA
Ómögulegt er að segja með vissu
hversu margar plöntur hafa borist til
landsins strax með fyrstu landnáms-
mönnum. Þó má telja afar líklegt að
plöntur eins og húsapuntur, njóli og
blóðarfi séu í þeirra hópi og hafi ekki
verið til hér fyrir landnám. Hugsan-
legt er þó að sumar þeirra hafi borist
eitthvað síðar. Erfiðara er að fullyrða
nokkuð um tegundir eins og haug-
arfa og varpasveifgras. Þó eru þær
allra plantna líklegastar til að hafa
borist hingað með búfé landsmanna
strax um landnám, hafi þær ekki
verið komnar hingað áður. Þær gætu
einnig hafa verið komnar hingað
löngu fyrir landnám með fuglum, og
vaxið þá einkum í fuglabyggðum
eins og þær gera að hluta til enn í
dag. Steindór Steindórsson hefur
fjallað nokkuð um hugsanlegan
innflutning plantna við landnám
Islands.1
Ymsar plöntur hafa borist hingað
fyrir atbeina mannsins á miðöldum
eða síðar. Mætti nefna þistil og
kúmen sem dæmi um tegundir sem
hafa verið komnar a.m.k. fyrir 1800
en trúlega ekki náð fótfestu hér við
landnám. Um þær plöntur sem síðar
hafa komið eru til miklu betri
heimildir, einkum þó frá alda-
mótunum 1900.
Þáttur Ingólfs
Davíðssonar
Ingólfur Davíðsson fylgdist manna
mest með landnámi plantna á
síðustu öld og birti um það margar
ritgerðir í Náttúrufræðingnum, og
eina ítarlega samantekt í Greinum
Vísindafélags íslendinga.2 í því riti
rekur hann landnámssögu nokkurra
valinna tegunda: sandfax, ljósa-
tvítannar, engjamunablóms, geita-
káls, skógarkerfils og gulbrár (hlað-
kollu). Hjá Ingólfi kemur vel fram
hversu ólíkar ástæður geta verið
fyrir flutningi tegundanna til lands-
ins og hver áhrif breytt háttalag
mannsins getur haft á innflutning
plantna á hverjum tíma.
Margar tegundir hafa verið fluttar
gagngert til landsins til ræktunar,
sloppið síðan frá ræktun og dreifst á
eigin spýtur. Miðað við allan þann
fjölda plantna sem ræktaður er í
landinu eru þess þó fá dæmi. Nefna
mætti grastegundir eins og háliða-
gras, vallarfoxgras, axhnoðapunt,
sandfax og nú síðast beringspunt.
Einnig skrautjurtir eins og engja-
munablóm, garðasól, ljósatvítönn og
dagstjörnu. Aðrar tegundir koma
inn með vöruflutningum og nema
land í höfnum vítt og breitt um
landið og berast þaðan með bif-
reiðum heim í þorp og á sveitabæi,
eins og hlaðkollan. Eimúg nefnir
Ingólfur mikinn fjölda aðfluttra
Náttúrufræðingurinn 72 (1-2), bls. 35-38, 2004
35