Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 74

Náttúrufræðingurinn
Brennisóley. Úr Billeder afNordens flora.
þannig að ekki sé leyfilegt að breyta
þeim nöfnum sem þegar hafa verið
skráð á prenti eða taka upp ný nöfn í
þeirra stað.
Slíkar reglur hafa lengi verið í
gildi varðandi fræðinöfn tegunda og
flokka og gildir þar jafnan sú regla
að elsta nafnið, sem fullgildur (lat-
neskur) lýsingartexti fylgir, skuli
hafa forgangsrétt og eru tegunda-
heiti (og jafnvel flokkaheiti) merkt
með skammstöfun þess sem nafnið
gaf. Frá þessari meginreglu eru þó
ýmsar undantekningar.
Ég held að slíkar forgangsreglur
séu tæplega réttlætanlegar hvað ís-
lensku heitin varðar og myndu lík-
lega verða til að hindra eðlilega end-
umýjun og þróun þessa nafnaflokks.
Þær gætu orðið til að festa gömul og
óhentug nöfn í sessi og komið í veg
fyrir að nöfnum sé breytt til batn-
aðar. Auk þess væri ekki hægt að
skylda neinn til að fara eftir þeim.
N af ngif tanef ndir
I flestum ríkjum Evrópu munu vera
til sérstakar nefndir sem hafa það
verkefni með höndum að dæma um
nýnefni á lífverum og gefa út lista
með útvöldum nöfnum sem nefnd-
armertn eru sammála um að mæla
með. Ingimar Óskarsson (1948A)
mun fyrst hafa stungið upp á því að
koma á fót slíkri nefnd hérlendis.
Ný tegundanöfn eru langoftast
valin eða sköpuð af einstaklingum
sem þekkja vel til viðkomandi líf-
veruflokks og hlýtur smekkur þeirra
að ráða miklu um valið. Að jafnaði
held ég að þeim sé betur treystandi,
hvað smekkvísi og notagildi nafn-
anna varðar, en einhverri opinberri
nefnd. Því er þó ekki að neita að
nafngiftanefnd gæti verið gagnleg,
m.a. til að úrskurða um samnefnd
stofnnöfn og velja úr samnefnum er-
lendra dýra og plantna.
Árið 1987 var sett á fót plöntu-
nafnanefnd, fyrir forgöngu Jóhanns
Pálssonar sem þá var garðyrkjustjóri
Reykjavíkur. I henni sátu Jóhann
Pálsson, Óli Valur Hansson, Ólafur
B. Guðmundsson, Sigurður Blöndal
og Gunnlaugur Ingólfsson. Fyrsta
verkefni nefndarinnar var að fjalla
um harðgerða runna og tré vegna
endurskoðunar á bók Ásgeirs Svan-
bergssonar (1982) um það efni.
Greint er frá niðurstöðum í þremur
greinum í Garðyrkjuritinu (Ólafur B.
Guðmundsson 1988, 1989 og 1991).
Samkvæmt upplýsingum frá Ólafi
hefur nefndin ekki starfað síðan
1991.
Skráning PLÖNTUNAFNA
Það gefur augaleið að við alla þessa
nýnefnasmíð hljóta sömu stofnnöfn-
in stundum að koma upp á tveimur
eða fleiri ættkvíslum (ættum, ætt-
bálkum). Til að koma í veg fyrir það
er nauðsynlegt að einhvers staðar sé
haldin skrá yfir öll stofnnefni og
jafnvel tegundaheiti og hægt sé að fá
aðgang að henni hvenær sem er.
Sumum finnst það í lagi þótt stofn-
heiti séu eins ef samsett tegunda-
nöfn eru frábrugðin en svo tel ég
ekki vera. Samnefnd stofnheiti hljóta
alltaf að bjóða ruglingi heim.
Hörður Kristinsson telur að ekki
sé viðlit að losna við öll samnefnd
stofnheiti plantna því að mörg þeirra
hafa unnið sér ríka hefð. Sem dæmi
má nefna stofnheitið Klukka sem
hefur verið notað á a.m.k. fjórar há-
72