Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1964, Side 41

Náttúrufræðingurinn - 1964, Side 41
N A TTÚ RU F RÆ ÐINGURINN 35 huldu. Þó er augljóst, að meðan jökullinn stíflaði upp lón á Kili, náði hann ekki norður yi'ir vatnaskilin þar, heldur var þá orðið jökullaust á Auðkúluheiði og Eyvindarstaðaheiði. Svo framarlega sem jaðarmyndanirnar, er hér voru raktar, eru allar eftir Búðajökulinn og því um 10—11 þús. ára gamlar, verðum við að sætta okkur við þá hugmynd, að meðan jöklar gengu niður á núverandi undirlendi sunnan lands og enduðu þar raunar 1 sjó (sem þá lá um 90—100 m hærra en nú), þá var yfirleitt orðið jökul- laust norðan lands. — Að mínum dónii er þetta ekki svo fráleitt sem virðast kann í fljótu' bragði. Eftir hið tiltölulega hlýja Allerödskeið fyrir um 12 þús. árum hafði ísaldarjökulinn mikla í Norður-Evrópu tekið upp af öllum Eystrasaltslöndum og rönd hans hörfað a. m. k. norður fyrir Sal- pausselká og raðirnar við Oslóarfjörð. Það er í alla staði sennilegt, að jökulskjöldurinn yfir íslandi, sem var dvergvaxinn í saman- hurði við þann jökul, hafi á sama tírna goldið enn meira afhroð, og ekki orðið annað eftir hér af eiginlegum ísaldarjökli en sá hluti hans, sem verið hafði þykkastur. En ætla má, af veðurfars- ástæðum, að kúfurinn hafi löngum verið mestur á sunnanverðu Miðhálendinu. Og til hins sama bendir einnig stefna jökulráka á því svæði (sbr. 1. mynd). Á Búðaskeiðinu, þegar aftur harðnaði í ári, breiddist jökullinn enn út frá hinni jrykku og liáu ísbungu, sem hafði lialdið velli á Suðurlandi, og þaðan gengu skriðjöklar norður Kjöl (einnig norð- ur Sprengisand og Vonarskarð). Við viturn ekki, hve langt þeir teygðust norðan núverandi jökla á hámarki Búðaskeiðsins. En víst er, að um það bil, sem jökullón hélzt við á Kili og Leggjabrjótur myndaðist, var orðið autt norðan lands allt suður á vatnaskil. Hinn mikli jökulkúfur Suðurlands hlífði miðbiki landsins, þar sem nú eru Hofsjökull og Langjökull, og einnig Norðurlandi fyrir mestu úrkomuáttinni, sem eflaust var sunnanátt eða landsynning- ur, þá eins og nú. Af þeim sökum lá snælínan þar tiltölulega hátt á þessu kuldaskeiði. Til samanburðar má benda á, að nú liggur snælína hér á landi hæst í Ódáðahrauni norðan Vatnajökuls og í Vari af honum fyrir sunnanáttinni. Þetta skýrir að nokkru jökul- Ieysið norðan lands og það, hve Langjökull mátti sín lítils unt þær mundir, er jökullón lágu á Kili og eldfjallið Leggjabrjótur Idóðst þar upp við fljótandi jökulsporð.

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.