Náttúrufræðingurinn - 1933, Blaðsíða 18

112
nAttúrufr.
ar að lífsháttum, svo fjölbreyttar, að varla er fjölbreyttnin meiri
annars staðar. Ettt er það, sem sterkast bendir á þá, og það er
hve litlar kröfur þeir gera til lífsins. Þeir einir, þ. e. a. s. sumir
þeirra, geta lifað lífi sínu óháðir öðrum lífverum. Annars verða
þeir, eins og oss er kunnugt, að neyta annað hvort jurta eða dýra,
sem hvorttveggja eru lífverur, merkfar sömu lífseinkennun-
um, þrátt fyrir það, þótt margt sé annars ólíkt með þeim. Hvenær
þaa, eða hvernig þau stórtíðindi gerðust, að líf kviknaði á jörðu
hér, verður ekki um sagt, en hvort sem sú kenning er rétt, að
umhverfið allt sé fullt líffrjóum, er taki að spíra, þegar þau finna
lífsskilyrði, eða hitt, að fyrsta frjóið hafi borist með loftsteinum
frá öðrum hnöttum, verður niðurstaðan sú sama: einmitt sumir
einfrumungar eru einir allra lífvera færir um að þola þann
kulda, er ríkir úti í geimnum. Rökin benda í þessa átt, og smá-
verurnar hljóta því að verða enn merkilegri í augum vorum, fyr-
ir þá sök, að þarna er að finna landnemana, frumherja lífsins á
hnetti þeim, er vér menn byggjum. Með því að athuga líf þeirra
og eðli, fáum vér skyggnst inn í fyrsta þátt sköpunarsögu lífsins
á jörð vorri, og það sannarlega ekki þann ómerkasta. Upp af
einfrumungunum, sem að vissu leyti má líkja við hornstein hárr-
ar byggingar, hefir síðan risið hin fjölbreyttasta og dásamleg-
asta bygging hinnar lífrænu náttúru. Á sama hátt og byggingar-
meistarinn leggur máttarviði, telgir og samsteypir byggingu sína,
þannig hefir móðir náttúra tengt allt ríki sitt í órjúfandi lífs-
heild, þar sem hver líftegund er nauðsynlegur liður í þeim flóknu
þáttum, sem þar eru saman slungnir. Og það enda þótt vér, fá-
vís jarðarbörn, sjaldnast fáum séð samhengið þar í.
Eg sagði, að einfrumungarnir væru steinarnir, sem hið mikla
altari lífsins hefði risið upp af. Oss mun þó ef til vill þykja slíkt
harðla ótrúlegt, og munum trautt vilja telja að maðurinn, að
minnsta kosti, hafi nokkuð sameiginlegt með slíkum smámunum.
En við skulum athuga það mál nánar. En þá er komið að öðrum
þætti sköpunarsögunnar, þættinum, sem ennþá fer fram, og ekki
verður lokið á meðan jörðin er byggð lifandi verum. Sá þáttur
er þróunin, þróun og vöxtur frá hinu smæzta og ófullkomnasta, til
hins stærzta og fullkomnasta. Eins og gefur að skilja, verður
ekki í stuttu rúmi hægt að tala ýtarlega um jafn stórfellt mál, og
það, sem hér er um að ræða. Yil eg því einungis drepa lauslega
á einstök atriði. Þegar í öndverðu hefir þróunin þegar tekið tvær
stefnur, plöntu- og dýraleiðina. Plöntunum skal sleppt hér, þótt
merkilegar séu, þá standa þær oss mönnum alltaf f jær en dýrin.