Náttúrufræðingurinn - 1936, Page 14

170 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iimiiiiiiiiimiiiimiiimimiiimmiiiiiiimmiimmiiiimmmiiiiiiiiiiiitiiimiiiiimimiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiii
þeirra. Hin aðferðin er að velja einungis eitt líffæri eða líffæra-
kerfi og skipa tegundunum saman í flokka eftir samræminu í
gerð þess. Með því móti getur að vísu hinum óskyldustu tegund-
um lent saman, en þetta kerfi er miklu viðráðanlegra og hand-
hægara en hitt, einkum á byrjunarstigi allra rannsókna. Linné
kaus að fara síðari leiðina, og má segja að hann fengi lykilinn
að þeirri kerfissmíð, er honum varð ljós orðin æxlun plantnanna
og hlutverk æxlunarblaðanna, sem fyr er getið. Plöntukerfi
Linnés er allt reist á tölu, gerð, útliti og afstöðu æxlunarblaða
plantnanna, hefir það því löngum verið nefnt kynskerfið (Sexual-
system).
Þetta nýja kerfi setti Linné fyrst fram í ritinu Systema natu-
rae, en síðar skýrði hann það nánar og fullkomnaði það í ritun-
um Fundamenta botanica (Grundvöllur grasafræðinnar) og Clas-
ses plantarum (Plöntuflokkarnir) og fleirum ritum. Af ritum
þessum öllum hafa út komið fjölmargar útgáfur.
Eins og þegar er getið notaði Linné æxlunarblöð plantnanna
til einkenna í niðurskipun sinni, og fékk hann á þann hátt skip-
að öllum blómplöntum í 23 flokka, en 24. flokkinn nefndi hann
Cryptogamia, og lentu í honum gróplöntur allar og hefir það
samnafn haldist síðan. Við niðurskipun í flokkana tók hann eink-
um tillit til hinna karllegu æxlunarblaða fræflanna eða frjóblað-
anna. Þannig eru 13 fyrstu flokkarnir eingöngu miðaðir við tölu
fræflanna, og eru þeir við það kenndir og kallaðir einmannaðar,
tvímannaðar plöntur o. s. frv. 14. og 15. flokkurinn er miðaður
við lengdarmismun og tölu fræfla, 16. til 20. við ólíkt vaxtarlag
og afstöðu þeirra, og 21. til 23. flokkurinn á mismunandi kyn-
ferði blómanna (einbýli, tvíbýli og fleirbýli). Flokkunum er síð-
an skipt í hópa, og er þar einkum tekið tillit til hinna kvenlegu
æxlunarblaða, fræblaðanna eða frævanna. Aldingerð og aldinlög-
un kemur þar þó einnig til greina og í síðustu flokkunum fræfla-
talan. Öll eru þessi einkenni svo vel valin, að svo má heita, að
hvert barnið geti notað þau til nafngreiningar plöntum, enda er
Linnéskerfi notað enn í dag í nafngreiningalyklum ýmissa grasa-
fræðibóka, enda þótt niðurskipun plantnanna í bókinni sjálfri sé
eftir hinu náttúrlega kerfi. Við niðurskipun í ættir innan hóp-
anna notaði Linné ýms önnur einkenni plöntunnar, t. d. blóm-
gerð, blaðlögun o. fl. þvílíkt. Gróplönturnar nefndi hann einu
nafni Cryptogamia, þ. e. með dulinni æxlun, því að þá þekktu
menn ekki enn til æxlunar þeirra plantna. En eftir útliti þeirra