Náttúrufræðingurinn - 1936, Qupperneq 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 181
1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
Efnismagn og þyngd.
Þegar við nefnum „þyngd“ í daglegu tali, eigum við við þyngd
hlutanna eins og hún reynist, þegar þeir eru vegnir á yfirborði
jarðarinnar. Newton sannaði, að þyngd er fólgin í því, að allir
hlutir draga hver annan að sér; sérhver efniseining hefir þann-
ig áhrif á hvaða aðra efniseiningu sem er. Sérhver efniseining
jarðarinnar leitast við að draga að sér sérhverja efniseiningu í
hlutnum, sem við ætlum að vega. Þær efniseiningar jarðarinnar,
sem eru beint undir fótum okkar, draga hlutinn beint niður, —
þær, sem eru fyrir austan okkur, leitast við að draga hann til
austurs, og þær, sem fyrir vestan eru, til vesturs, en útkoman af
aðdrætti allra efniseininga jarðarinnar verður sú, að hluturinn
togast með ákveðnum krafti í áttina til miðdepils hennar.
Efniseiningar jarðarinnar toga ekki allar í hlutinn með sama
krafti, eins og gefur að skilja. Steinn, sem stendur við brúna yfir
Eyjafjarðará, togar að sjálfsögðu miklu fastar í kjötlæri, sem
verið er að vega í búð á Akureyri, heldur en alveg samskonar
steinn, sem stendur í Addis Abeba suður í Abessiníu. Aðdráttar-
afl einhvers hlutar á hvaða annan hlut sem vera skal, er því háð
því, hve langt er á milli hlutanna, en vitanlega auk þess efnis-
magni þeirra. Newton sannaði, að átak allra efniseininga jarðar-
innar á hvaða hlut, sem er utan við jörðina, væri nákvæmlega
jafn mikið eins og ef allar efniseiningar jarðarinnar væru í mið-
depli hennar.
Ef við viljum athuga aðdráttaraflið á milli sólarinnar og jarð-
arinnar, getum við því til hægðarauka hugsað okkur allt efni sól-
arinnar á einum stað, sem sé í miðdepli hennar, og allt efnismagn
jarðarinnar í miðdepli jarðar. Til þess að reikna út átak sólar-
innar á jörðina, og jarðarinnar á sólina, þurfum við þá aðeins
að þekkja efnismagn sólarinnar og jarðarinnar, sem og fjar-
lægðina á milli miðdepla þessara hnatta.
Ef við vegum einhvern hlut í Reykjavík, finnum við þunga, sem
samsvarar efnismagni hlutarins, og fjarlægð Reykjavíkur frá
miðdepli jarðar. Væri hluturinn veginn uppi á Esju, myndi hann
reynast eitthvað ofurlítið léttari, því að þótt efnismagn hans sé
það sama þar eins og í Reykjavík, er fjarlægðin frá miðdepli jarð-
ar ósköp lítið meiri, og átak jarðarinnar því ekki alveg eins mikið
eins og í Reykjavík. Færum við með hlutinn svo langt út í geim-