Náttúrufræðingurinn - 1955, Page 49

Sitt af hverju
Merkustu nýjungar í stjarnfrœðivísindum
árið 1954
Harlow Shapley, prófessor í stjörnufræði við Harward-háskóla í
Bandarikjunum, telur að eftirtaldar 10 nýjungar í stjarnfræðivísind-
um heimsins séu hinar merkustu, er fram hafa komið á árinu 1954.
1) Meðal hinna fjölmörgu skýrslna og greinargerða um stjarn-
fræðilegar rannsóknir og niðurstöður, sem styðjast. við þær upplýs-
ingar, sem fá má af útvarpsbylgjum heimsrúmsins — skýrslna frá
Hollandi, Englandi, Ástralíu, Bandaríkjunum og Kanada — ber eink-
um að nefna framlag þeirra John D. Kraus og H. C. Ko, við verk-
fræðideild Ohio-háskóla í Bandaríkjunum. Hafa þeir markað á kort
mikinn hluta hins norðlæga himinhvolfs — hluta, sem ekki verður
séður öðrum augum en þeim, sem næm eru fyrir iitgeislan, er nemur
um 122 cm öldulengd. Fyrir þessa útgeislan markast okkar eigin vetr-
arbraut mjögt skýrt, og ennfremur hinn skínandi hópur stjörnukerfa
þeii’ra, sem sjást í Meyjarmerki, og þá mjög heitir dílar í merkjum
Kentárs, Svans og Kassiopeiu. Hnattmyndaðar stjörnuþyrpingar eru
þessu útvarpsauga þó enn ósýnilegar.
2) EnduiTeisn Po//co;;-stjörnustöðvarinnar, sem nú er endurreist
í grennd við Leningrad á rústum síðustu heimsstyjaldar. Þar er aft-
ur tekin til starfa visindastofnún, sem áður gegndi miklu hlutverki,
bæði innanlands sem og á alþjóða vettvangi. Fyrir einni öld var þessi
stofnun talin höfuðborg heims í stjarnvísindum.
3) Lokið var tveimur miklum framkvæmdum i stærðfræðilegum
útreikningi stjarna. Við Lick-stöðina í Bandaríkjunum lauk forstjór-
inn S. D. Shane, með aðstoð C. A. Wirtanen, hinum fyrsta áfanga í
ljósmyndun stjarngeimsins, en það verk var ráðið og skipulagt fyrir
mörgum árum af fyrri forstjóra stofnunarinnar, W. H. Wright. Og
við Minnesota-háskóla lauk W. J. Luyten við yfirlit um eiginlega
hreyfingu stjarna, og bætti 19,000 stjörnum við þann lista stjarna,
sem hafa mælanlega hreyfingu. Rannsóknir þessar hafa staðið þrot-
laust síðastliðin 25 ár.