Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 52

44
NÁTTORUFRÆÐINGURINN
geislavirkra efna, sem vetnissprengjan þyrlar upp, sé ekki nægilegt
til að hafa áhrif á geisla sólarinnar og valda truflunum.
Þó er enginn vafi á því, að veðurfarið var óvenju umhleypinga-
samt árið 1954, og náðu þessir umhleypingar til allrar jarðkringlunn-
ar. Getið var um 600 felibylji, ofveður og hvirfilvindi og er það met
allra tíma. Flóð urðu á ólíklegustu stöðum, en þurrkar á öðrum, á
einum stað of mikið vatn, á öðrum of lítið. 1 mestallri Evrópu og
þar á meðal í Miðjarðarhafslöndunum var rysjótt veður i sumar og
síðan hlóð niður snjó í Svisslandi og víðar.
Veðurfræðingar hika við að segja „versta árið“. Þeir lita í skrár
sínar og skjöl og finna eitthvert annað ár til samanburðar og hugg-
unar. Sem dæmi má nefna, að frá því árið 1870 hafa menn lifað sex
sérstaklega votviðrasöm sumur í Englandi og Wales, og í sumum hér-
uðum Skotlands var regnið s.l. sumar neðan við meðallag. Frá því um
aldamót hafa tvö sumur verið kaldari og frá því árið 1906 var eitt
sumar enn sólarminna en s.l. sumar. Á þessu þykjast veðurfræðingar
hafa fundið skýringu. Hún er í því fólgin, að þau ár, sem sólblettir
ná hámarki, verða votviðrasöm. Þessi hámörk eru á 11 ára fresti, en
þá myndast flestir þyrlar á yfirborði sólar og þeyta frá sér eindum,
sem ná lofthjúpi jarðar, dreifa sólarljósinu og valda truflunum, ekki
aðeins í útvarpi, heldur líka á veðri. En árið 1954 náði sólblettafjöld-
inn lágmarki. Skýringarinnar á veðurfarinu árið 1954 verður þvi að
leita annars staðar en í sólblettafjölda. Eins og sakir standa er aðeins
um ágizkanir að ræða, enda er veðurfræði ennþá ekki nákvæm raun-
vísindi og háttalag lofthjúpsins er enn hulið þoku óvissunnar. —
„Weather“, timarit, sem gefið er út af konunglegu veðurfræðifélög-
unum í Bretlandi, segir: „Svo mætti virðast sem hið kalda og votviðra-
sama sumar í Evrópu sé fyrst og fremst að kenna háum loftþrýstingi
og háum hita yfir Rússlandi, en þessi þrýstingur og óvenjulegi hiti
gæti þó stafað af einhverju öðru fyrírbæri, sem væri t. d. tengt óvenju-
legum bylgjum í rás vestanvindanna kringum pólsvæðið. Hægt er að
benda á margt annað, sem gæti haft þýðingu, svo sem ísrek, sem náði
miklu sunnar en venjulega, og ef til vill náði minni sólarorka yfir-
borði jarðar, vegna rykagna í hærri loftlögum frá vígahnöttum eða
írá jörðinni. Þetta eru geysi þýðingarmiklar spurningar, sem veður-
fræðingar nútímans verða að taka til alvarlegrar athugunar.“
„Frá jörðinni“ þýðir auðvitað af völdum sprenginga á jörðinni.
En deila má um það, hvort rykmökkur frá sprengjutilraunum geti
dreifzt svo mjög, að hann trufli verulega sólargeislunina til jarðar-