Náttúrufræðingurinn - 1955, Síða 61

SITT AF HVERJU
53
hreiður sitt með sama hraða og hann kom þaðan, en ég stóð yfir
hundinum, sem veinaði í sífellu. Að lokum linnti hann á hljóðum og
dróst á kreik. Kom þá í ljós, að hann var ekki hryggbrotinn, en að-
eins marinn og aumur allur skrokkurinn; náði sér þó að lokum.
Það, sem ég hef skrifað hér um valinn, sannar það bezt, að hann
sé „vargur í fuglahjörð“. En þó hefur hann flesta þá kosti, sem hetj-
um fornaldarinnar voru taldir mest til prýðis og frægðar. Hann er
svipmikill og tígulegur í sjón, hann er vopnfimur og rammur að afli,
hann dregur vel i búið og er mesta veiðikló.
Ritað á Stóra-Kroppi 23. júní 1951.
Krisíleijur Þorsteinsson.
Menn og málefni
Einkunnarorð brezka vísindafélagsins eru „Nullius in verba“, og mættu þau ef
til vill útleggjast: „Ekki er orðum trúandi“, en hugsunin, sem að baki einkunnar-
orðunum felst, hefur meistaralega verið sett fram í Konungsskuggsjá, en þar segir:
„Það er og mannsins núttúra að forvitna og sjá þá hluti, er honum eru sagðir og
vita hvort svo er, sem honum var sagt, eða eigi.“ Reynsla sögunnar hefur sýnt,
að framsókn vísindanna er efasemdum að þakka. Séu J)ær drepnar i dróma, stirðna
visindin í átrúnaði á menn og steinrunnar kenningar.
Nú er það svo, að þróun visindanna byggist á endurskoðun eldri kenninga. Vis-
indamenn eru sífellt að gera nýjar athuganir, sem eru nákvæmari en þær, sem
fyrir voru, og gamlar staðreyndir eru skoðaðar í ljósi nýrra rannsókna og felldar
á annan liátt inn í heildarmynd, sem á hverjum tima endurspeglar mannlega þekk-
ingu á tilteknu sviði. Það liður ekki sá dagur, að eldri vinnuaðferð eða kenningu
sé ekki kastað fyrir borð og önnur ný, vonandi nær hinu rétta, sett í hennar stað.
Við mat þessara kenninga er dómur prófessorsins engu þýðinganneiri en hins unga
stúdents eða áhugamanns. Þá gilda aðeins rök og reynsla, en hvorki mannvirðingar
né völd.
Visindalegar rökræður eiga sér ekki langa sögu að baki hér á landi, og það er
mjög eðlilegt að margs konar misskilnings gæti hjá almenningi um markmið og
nauðsyn slikra rökræðna. Menn segja sent svo: „Er ekki miklu viðkunnanlegra,
að slíkum rökræðum sé haldið innan þröngra faglegra samtaka, þvi að deilur veikja
trú ulmennings á rannsóknunum sjálfum, þar eð fæstir geta gert sér nógu ljósa
grein fyrir eðli málsins.“