Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 58

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 58
9. mynd. Bergbomba í gígrima Vatnsfells- gígsins syðst í Vatnsfelli. A myndinni má glögglega sjá tvískiptingu Vatnsfellsgígs- ins í neðri jinni hluta (Ijósbrúnn) og efri grófari hluta (dökkgrár). - Ballistically ejected lithic block in the rim of the Vatns- fell tuff cone. Mynd/photo Magnús A. Sigurgeirsson. og þykkt, auk þess sem innfallsstefnur bergbomba (ballistic blocks) voru mældar. Til að skýra upphleðslu gíganna var komastærð, komagerð og Iagskipting gjóskunnar könnuð. Benda halla- og þykktarmælingar til að í Vatnsfelli komi fram þverskurður af gígrima eldri gígsins (6. mynd). Mælingar á þykkt yngri gígsins leiddu í ljós að 5 m þykktarlína gígrimans fylgir allvel hraunjaðri Yngra-Stampa- hraunsins sem þama liggur skammt upp af ströndinni (sjá 1. mynd). Bendir það til að hraunið hafi runnið upp að gígnum á meðan hann var heill og lítt rofinn og marki nú útlínur hans á landi. Að öðru leyti er þykkt gígsins, ásamt halla laga, óregluleg vegna mikils rofs. 10. mynd. Drangurinn Karl. — The rock Karl at the SW-shore of Reykjanes. Mynd/ photo Magnús A. Sigurgeirsson. GlGMIÐJUR. Sú aðferð sem reyndist notadrýgst við að finna miðjur hinna eyddu gíga var mæling á innfallsstefnum bergbomba, en það em framandsteinar, bæði hraungrýti og núið Ijörugrjót, sem þeyst hafa hátt i loft upp í gosstrók og síðan lent víðs vegar á gíg- rimanum. Af förum eftir slíka steina má síðan í mörgum tilvikum greina úr hvaða átt þeir komu og staðsetja þar með gíg- miðjuna (9. mynd). Árangurinn er mjög háður jarðlagaopnum sem aðgengilegar eru á hverjum stað. í gígrimunum við ströndina gekk ágætlega að beita þessari aðferð. Mælingar leiddu í Ijós að um tvær vel aðgreindar gígmiðjur er að ræða (11. og 12. mynd). Hefur eldri gigurinn verið um 650 m í þvermál, sé gert ráð fyrir reglulegri lögun, og haft gígmiðju í íjöru- borðinu við sunnanverðan Kerlingarbás. Yngri gígurinn hefur hins vegar verið mun stærri, um 1600 m í þvermál, og haft gígmiðju skammt norðvestan við dranginn Karl, um 500 m undan ströndu. Drangurinn Karl Athugun á byggingu Karlsins leiddi m.a. i ljós að í honum eru mislægisfletir sem hallar til suðvesturs, inn að áætlaðri miðju stóra gígsins. I honum er einnig mikið af stórum steinum, sem benda til nándar við gígmiðju. Má telja fullvíst að Karlinn sé hluti af yngri gígnum og samsvari þeim hluta gígrimans sem næstur hefur verið gígskál (Magnús Á. Sigurgeirsson 1992a, c). Til aðgreiningar og til að auðvelda síðari umfjöllun um gígana tvo verður sá yngri og stærri framvegis kenndur við dranginn Karl og nefndur Karlsgtgur en sá eldri við Vatnsfell og nefndur Vatnsfells- gígur. Gerðir gjóskugíga Gjóskugígum hefur verið skipt í fjórar megingerðir, gjallgíga, hverfjöll11, sprengi- 11 Hverfjall er hér notað um þá gerð gíga sem al- mennt cru nefndir „tuff cone“ á ensku máli. Hverfjall í Mývatnssveit er gott íslenskt dæmi um slíkan gíg og hefur það heiti því verið notað yfir þessa gerð gíga. 220
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.