Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 58

9. mynd. Bergbomba í gígrima Vatnsfells-
gígsins syðst í Vatnsfelli. A myndinni má
glögglega sjá tvískiptingu Vatnsfellsgígs-
ins í neðri jinni hluta (Ijósbrúnn) og efri
grófari hluta (dökkgrár). - Ballistically
ejected lithic block in the rim of the Vatns-
fell tuff cone. Mynd/photo Magnús A.
Sigurgeirsson.
og þykkt, auk þess sem innfallsstefnur
bergbomba (ballistic blocks) voru mældar.
Til að skýra upphleðslu gíganna var
komastærð, komagerð og Iagskipting
gjóskunnar könnuð. Benda halla- og
þykktarmælingar til að í Vatnsfelli komi
fram þverskurður af gígrima eldri gígsins
(6. mynd). Mælingar á þykkt yngri gígsins
leiddu í ljós að 5 m þykktarlína gígrimans
fylgir allvel hraunjaðri Yngra-Stampa-
hraunsins sem þama liggur skammt upp af
ströndinni (sjá 1. mynd). Bendir það til að
hraunið hafi runnið upp að gígnum á
meðan hann var heill og lítt rofinn og
marki nú útlínur hans á landi. Að öðru
leyti er þykkt gígsins, ásamt halla laga,
óregluleg vegna mikils rofs.
10. mynd. Drangurinn Karl. — The rock
Karl at the SW-shore of Reykjanes. Mynd/
photo Magnús A. Sigurgeirsson.
GlGMIÐJUR.
Sú aðferð sem reyndist notadrýgst við að
finna miðjur hinna eyddu gíga var mæling
á innfallsstefnum bergbomba, en það em
framandsteinar, bæði hraungrýti og núið
Ijörugrjót, sem þeyst hafa hátt i loft upp í
gosstrók og síðan lent víðs vegar á gíg-
rimanum. Af förum eftir slíka steina má
síðan í mörgum tilvikum greina úr hvaða
átt þeir komu og staðsetja þar með gíg-
miðjuna (9. mynd). Árangurinn er mjög
háður jarðlagaopnum sem aðgengilegar
eru á hverjum stað. í gígrimunum við
ströndina gekk ágætlega að beita þessari
aðferð. Mælingar leiddu í Ijós að um tvær
vel aðgreindar gígmiðjur er að ræða (11.
og 12. mynd). Hefur eldri gigurinn verið
um 650 m í þvermál, sé gert ráð fyrir
reglulegri lögun, og haft gígmiðju í íjöru-
borðinu við sunnanverðan Kerlingarbás.
Yngri gígurinn hefur hins vegar verið mun
stærri, um 1600 m í þvermál, og haft
gígmiðju skammt norðvestan við dranginn
Karl, um 500 m undan ströndu.
Drangurinn Karl
Athugun á byggingu Karlsins leiddi m.a. i
ljós að í honum eru mislægisfletir sem
hallar til suðvesturs, inn að áætlaðri miðju
stóra gígsins. I honum er einnig mikið af
stórum steinum, sem benda til nándar við
gígmiðju. Má telja fullvíst að Karlinn sé
hluti af yngri gígnum og samsvari þeim
hluta gígrimans sem næstur hefur verið
gígskál (Magnús Á. Sigurgeirsson 1992a,
c). Til aðgreiningar og til að auðvelda
síðari umfjöllun um gígana tvo verður sá
yngri og stærri framvegis kenndur við
dranginn Karl og nefndur Karlsgtgur en sá
eldri við Vatnsfell og nefndur Vatnsfells-
gígur.
Gerðir gjóskugíga
Gjóskugígum hefur verið skipt í fjórar
megingerðir, gjallgíga, hverfjöll11, sprengi-
11 Hverfjall er hér notað um þá gerð gíga sem al-
mennt cru nefndir „tuff cone“ á ensku máli. Hverfjall
í Mývatnssveit er gott íslenskt dæmi um slíkan gíg og
hefur það heiti því verið notað yfir þessa gerð gíga.
220