Samvinnan - 01.06.1949, Blaðsíða 16

Arnarungi. (Ljósm. Djörn Björnsson).
arnarins á Vesturlandi. Hinna tígu-
legu fugla, sem féllu fyrir eitri og skot-
um. En þar með er sagan ekki öll, því
að ýmsir menn, þarna vestra, hafa
framið smánarleg afbrot gagnvart kon-
ungi fuglanna — sem er merki Vest-
fjarða í skjaldarmerki landsins — og er
alfriðaður allan tíma ársins.
Fyrir fáum árum var steypt undan
erni í Miðhúsaeyjum í Reykhólasveit.
Árin 1946 og 1947 var steypt undan
erni í hólma í Gilsfirði. Sömu örlög
biðu arnarhjóna við Grundarvatn á
Reykjarnessfjalli og Kleyfum í Gils-
firði. Telur Björn Björnsson, að
hreiðrið að Kleyfum hafi verið eina
arnarhreiðrið á þeim slóðum, er í var
orpið síðastliðið sumar, en á þessu
svæði voru fyrir 6 árum 10 arnarhreið-
ur. Á þessu svæði er nú aðeins vitað
um 3 erni, tvo í Nípuhlíð og einn í
Tjaldaneshlíð.
EINS QG ÁÐUR var um getið ferð-
aðist Björn Björnsson um allt
þetta svæði, á þeim tíma, sem örninn
verpir. Allir, sem þekkja háttu arnar-
ins, vita hvað hann er fastheldinn á
hreiður sitt, bregður sér hvorki við sár
eða bana, þegar hann er að verja það.
Eins og sjá má á yfirliti þessu, er það
ekki tæmandi um Vestfjarðakjálkann,
en það talar skýru máli: Af 10 varp-
stöðum á vestursvæðinu er aðeins einn
í notkun og hann sennilega eyðilagður
í fyrrasumar.
Vitnast hefur um dráp á 17 örnum,
og koma þar vafalaust ekki öll kurl til
grafar.
Steypt hefur verið undan 6 arnar-
lijónum, tvívegis úr einu hreiðri.
Á Borgarfjarðarsvæðinu hafa orpið
tvö arnarhjón, annað hreiðrið hefur
verið í Hafnarfjalli, Melasveit, það er
í þjóðleið nú orðið, enda fékk það ekki
að vera í friði. I fyrra urpu ernir þarna
í Hafnarfjalli. Björn Bjarnarson sd í
hreiðrinu 1 stálpaðan unga og náði af
honum afbragðs myndum og kvik-
mynd, sem er óviðjafnanlega fögur.
Báðir ernirnir voru þá að vakta hreiðr-
ið.
Síðar um sumarið kom Björn aftur
að hreiðrinu, þá fann hann tómt skot-
hylki við klettinn, sem hreiðrið er á,
aðeins annar örninn var þá að vakta
hreiðrið og ungann.
Þarna mun hafa gjörst enn ein
harmsagan. Skotvargur ræðst að arn-
arhjónum, sem eru að verja unga sinn,
með þeim ásetningi að bana foreldrun-
um, en láta ungann svelta til bana.
Af þeim dæmum, sem hafa verið
nefnd, er auðsætt, að örninn er nú í
enn meiri hættu heldur en 1913, þegar
Peter Nilsen hóf friðunarstarf sitt.
Árangur af starfi hans, og góðum
skilningi Alþingis á málunum, virtust
um tíma hafa viðunandi árangur. Ern-
inum var að fjölga jafnt og þétt, og
landsmenn glöddust yfir þeim árangri.
Fylgst var með þessum aðgerðum bæði
í Skandinavíu og Englandi, þarsemhér
var um að ræða eitt liið síðasta vígi
hafarnarins.
Menn þeir, sem framið hafa ódæð-
in gegn hinu fáskrúðuga dýralífi
landsins: eitrað, skotið og steypt und-
an ernum, hinum prúðasta fugli, sem
þeim var trúað fyrir að vernda, þeir
verða varla sóttir til saka, en þeir
verða að gjöra það upp við samvizku
sína, hvort ástœður voru til þessa
verka. Heyrt hef eg slíkar raddir: Örn-
inn spillir varpi, örninn tekur lömb,
örninn veiðir vatnafisk og rauðmaga.
Jafnvel að börnin séu hrædd við Össu
gömlu. Þetta eru tilliástæður, hrafn-
inn er álitinn allt að því heilagur fugl,
þótt hann fremji alla þessa „glæpi“.
Síðan eg fór að fylgjast með sögu
arnarins hef eg aðeins heyrt getið um
tvö tilfelli af lambsráni arnarins, ann-
að var vafasamt, að líkindum var lamb-
ið dautt þegar öminn tók það. í varp-
löndum er erninum oft kennt um
skaða þann, sem svartba.'.ur og hrafn
valda.
Ef örn verpir í eyjum, þar sem æð-
arvarp er fyrir, getur verið ástæða að
bægja honum frá. Það má gjöra á ann-
an liátt en með eitri eða að skjóta
hann, t. d. með því að varna honum
hreiðursins snemma sumars, áður en
hann hefur orpið.
UM FISKITÖKU arnarins er það
að segja, að ekki ætti hann að éta
neinn út á húsganginn. Fiskur er að-
alfæða arnarins oar ná:st í slík fön?
hreifir örnin nekki við annarri fæðu.
Örninn er ekki hrœjugl, þótL hann éti
eitraða fugla, eða kindaskrokka. Kjöt,
sem eitrað er með striknini rotnar
ekki.
Þá erum við komin að því atriði,
sem mest valdið hefur eyðingu arnar-
ins, eitrinu.
Það er smánarlegt að drepa dýr á
eitri, ekkert sem réttlætir það.
Sá óhappamaður, sem kom eitur-
byrluninni af stað, hugðist gjöreyða
refnum og öðrum lirædýrum. Þessar
tilraunir hafa nú staðið í mannsaldur,
og þó nokkuð lengur, en ekki sést
neinn verulegur árangur. Aðeins hrœ-
dýrin hafa eyðst, en biturinn hrein-
ræktast, gamlir refir snerta ekki eitur-
hræ.
Eitrið hefur aftur á móti eytt ernin-
um og fækkað fálkanum — fyrir 14 ár-
um fundust 5 fálkar dauðir við eitur-
skrokk á Mosfellsheiði! —• Það er tími
til kominn að banna með lögum að
leggja út eitur.
Þessi eituröld er smánarblettur á
þjóð vorri. Þeir sem séð hafa dýr með
strikninkrampa, geta borið um hversu
hræðilegar kvalir fylgja. Hið ömurlega
dauðastríð getur tekið langan tíma, ef
eitrið er orðið dauft, stundum dragast
skepnurnar áfram dögum saman hálf-
lamaðar.
Jafnvel refir heyra undir dýravernd-
un. Hið nýstofnaða lýðveldi verður að
þvo af sér þennan eitur-smánarblett.
Það er auk heldur lítilsvirðing fóstur-
jarðarinnar að fleygja eiturhræjum
um víkur og heiðar.
Áður fyrr var örninn algengur varp-
(Framhald á bls. 25)
16