Samvinnan - 01.06.1949, Blaðsíða 25

mannsins hefst strax og drengurinn
fer að ganga. I uppvextinum er hann
að stöðugri æfingu, og í bernskuleik-
um sínum býr hann sig undir alvöru
lífsins.
En einnig þeir veiðimenn, sem búa
í suður-héruðum landsins þarfnast
æfingar og leikni. Þeir leggja til hafs
á litlu húðkeipunum sínum og skutla
seli langt undan landi. Þess vegna
verða þeir að kunna þá list að hvolfa
undir sér húðkeipunum, því að slíkt
er ekki iðkað sem sport eða skemmt-
un. Séu þeir úti í ókyrrum sjó og fái á
sig brotsjó, verða þeir með eldingar-
hraða að hvolfa húðkeipnum og láta
báruna brotna á kjölnum, því að ella
mundi hún brjóta hrygg veiðimanns-
ins.
VEIÐAR Á HÚÐKEIPUM eru
hættulegar. Það er t. d. talinn
„eðlilegur dauðdagi“, er veiðimaður
ferst með húðkeip sínum. Lífsstarf
þeirra er eitt hið hættulegasta á jörð-
unni, og á hverju kvöldi fara konurn-
ar upp í hlíðina eða upp á svolítinn
hól við kofann og skyggnast út til hafs,
liver og ein er að gá að, hvort hún sjái
til maka síns. Þessi mynd af kvíðafull-
um eiginkonum og mæðrum, sem
standa þarna og bíða og bíða, kvöld
eftir kvöld, verða mér alla ævi tákn-
ræn mynd landsins, Grænlands, lands
veiðimannsins.
Alltaf verða til veiðimenn, sem
vinna stórvirki, og sagnirnar eru fullar
leiðbeiningum um veiðiskap og lífs-
speki, sem gengur í munnmælum frá
einum til annars og lifir áfram. Veiði-
maðurinn er hinn raunverulegi Græn-
lendingur, enn þann dag í dag.
ÍSLENZKI HAFÖRNINN
(Framhald af bls. 16)
fugl um land allt, engar skýrslur
liggja fyrir um að hann hafi þá eitt
varplönd, eða gjört mikinn óskunda á
veiði eða öðrum hlunnindum.
Hefði slíkt komið fyrir, svo að um
munaði, myndi þess einhvers staðar
getið, því að þá voru slík hlunnindi
landsmönnum lífsnauðsvn, til sjós og
lands, og aðeins eru fá arnarhjón lif-
andi á takmörkuðu svæði — þar að
auki á fámennu landsvæði — þá er það
vissulega langt sótt að kenna þessum
fáu fuglum um eyðingu varplanda og
veiðivatna. Eg held að það séu aðrar
ástæður fyrir hinu gegndarlausa drápi
arnarins: Kaldrifjuð drápsfýsn, arnar-
græðgi og gömul hindurvitni.
Heil byggðarlög eru samsek um þau
lögbrot, sem framin hafa verið, og
dómsvaldið hefur ekki látið á sér bæra
þótt fönguðum örnum hafi verið stillt
út til sýnis eða egg friðaðra fugla seld
úr landi.
Hins vegar geta ýmsir varið sig með
því að eiturhræ séu lögleg.
Peter Nilsen benti á, að hægt væri
að eitra fyrir refi án þess að skaða örn-
inn, með því að fela hræin í urðum og
heilisskútum, þar sem fuglinn kæmist
ekki að. Refir væru það þefnæmir, að
þeir fyndu hræin. Þegar eitur er lagt
út í eyjar eða klettastalla við nef arn-
arins, þá er ekki um neitt slíkt að ræða,
heldur vísvitandi útrýmingu.
VIÐ HÖFUM VERIÐ rnjög mis-
vitur í þessum efnum, örninn
hefur nú verið friðaður i 35 ár, en
jafnframt má, að því er virðist, lÖgum
samkvæmt, drepa hann á eitri. Örfá-
um arnarhjónum er kennt um
óskunda í varplöndum og veiðivötn-
um, samtímis flytjum við minnka til
landsins, töpum þeim úr haldi ásamt
fjölda refa.
Þegar síðasti örninn verður fangels-
aður og sýndur öllum landslýð, þá er
of seint að iðrast.
Verði eiturhræ lögð á víðavang
næstu áratugi og þagað yfir eyðingu
arnarins, skotum og eggjaráni, þá mun
þess ekki langt að bíða, að síðasti örn-
inn falli.
Þá hefur þeim stofni verið útrýmt á
íslandi, eins og Geirfuglinum, fálkinn
yrði þá næsta fórnardýrið, eða him-
briminn.
Við sjáum ekki framar hinn tígulega
fugl svífa ofar skýjum, hnita hringa í
ríki vindanna. Við veiðivötnin sjáum
við ekki lengur „klógula erni yfir veiði
hlakka“. — Litlu, sokkóttu arnarung-
arnir, með tignarsvipinn, prýða ekki
arnarsetrin.
Við íslendingar státum þá aðeins af
örnefnum og nokkrum ritjulegum,
hamflettum arnarræflum, eða þá ein-
ungis ljósmynd, eins og sjá má af
Geirfugli á náttúrugripasafninu í
Reykjavík.
í STUTTU MÁLI
Aðalfundur Sambands íslenzkra
samvinnufélaga
verður haldinn í Reykjavík dagana 5. og
6. júlí nxstk. Verður ýtarlega skýrt frá fund-
inum í næsta hefti Samvinnunnar.
Sænska samvinnusambandið,
Kooperativa Förbundet, á 50 ára afmæli
um þessar mundir. Var þess minnzt með veg-
legum hátíðahöldum í Stokkhólmi dagana
19., 20. og 21. júní. Fjölmörgum samvinnu-
samböndum heimsins liafði verið boðað að
senda fulltrúa til hátíðahaldanna. Af hálfu
Sambands íslenzkra samvinnufélaga fóru þeir
Vilhjálmur Þór, forstjóri, og Þorsteinn Jóns-
son, kaupfélagsstjóri á Reyðarfirði til Stokk-
hólms sem gestir K. F. Sænska samvinnu-
sambandið er eitt hið mesta öndvegisfyrir-
tæki samvinnumanna. Starfsemi þess er fjöl-
breytt og fullkomin, það hefur um langan
aldur rutt nýjar brautir fyrir samvinnustarfið
og verið til fyrirmyndar um skipulag og
starfsaðferðir fyrir samvinnufyrirtæki um
víða veröld. Þessa ágxta samvinnusambands
verður væntanlega minnzt nánar í næsta
hefti Samvinnunnar í tilefni af þessum
merku tímamótum.
Þing brezku samvinnufélaganna
var háð í bænum Scarborough dagana 2.—
5. maí síðastl. Var þar mikið fjölmenni sam-
ankomið. Á þessu þingi var mjög rætt um
samvinnuna milli samvinnumanna og brezka
jafnaðarmannaflokksins, og kom fram mikil
andstaða gegn fyrirætlunum brezku stjórnar-
intiar um enn aukna þjóðnýtingu. Með auk-
inni útfærslu ríkisrekstursins í Bretlandi
stefnir að fullum skilnaði milli jafnaðar-
manna og samvinnumanna. Á þingi Verka-
mannaflokksins, sem haldið var í Blackpool
snemma í júní, gagnrýndu samvinnumenn
einnig harðlega fyrirætlanir stjórnarinnar
um þjóðnýtingu og lýstu andstöðu samvinnu-
félagsskaparins vicð þær. í grein í febrúar-
hefti Samvinnunnar var nánar rætt um þessi
mál.
Samvinnan
er 28 síður að þessu sinni í stað 32, og
stafar þetta af því, að meiri pappír var ekki
fyrir hendi. Gengur sífellt erfiðlega að fá
nægilegan pappír til ritsins. Enda þótt svo
hafi farið nú, vantar samt ekkert á fullt blað-
síðutal þess hluta árangsins, sem kominn er.
Apríl—maí hefti, ásamt fylgiriti, var 68 síður,
eða 4 síðum stærra en venjulega. Væntanlega
getur júlíheftið komið út á réttum tíma og
í fullri stærð, þar sem pappír til ritsins er
væntanlegur til landsins í þeim mánuði.
25