Samvinnan - 01.07.1950, Blaðsíða 18
Erindrekar S. í. S. fyrr og síðar
Stofnun Sambandsins
Eftir Jón Sigurðsson í Yztafelli
TILVILJUN RÆÐUR ÞVÍ, að
eg tala hér af hápalli þessar-
ar samkomu. Eg er hér staðgengill
Karls alþingismanns Kristjánssonar,
bæði á fundinum og í því málefni,
sem hér á að verða í kvöld yfir veig-
um og veizlukosti. Kynleg atvik gefa
mér sjállsagt umræðuefni. Eg var
„heimamaður“, áheyrandi og áhorf-
andi á fyrsta fundi Sambandsins í
húsi föður míns. Þá var eg þrettán
vetra. En síðan líða 48 ár, þar til nú,
svo að eg lít aldrei augum þær merki-
legu samkomur, sem nefndar hafa ver-
ið „sambandsfundir".
Mér er Jjessi fyrsti sambandsfundur
í mjög glöggu barns minni. Á þeim
árum vildi eg jafnan vera sem næst
föður mínum, eigi síður, þó gesti
bæri að garði. Þar fékk eg stundum
svalað fróðleiksþrá unglingsins, eins
vel og Jdó skóli væri boðinn.
Allmargt var þarna manna, til
skrafs og til að fylgjast með málum,
en bækur telja aðeins sex lögmæta
fundarmenn, kjörna af þremur kaup-
félögum. Þessir sex menn verða að
teljast stofnendur sambandsins. Þess-
ir menn standa mér allir glöggt fyrir
hugskotssjónum. Eg man þá frá þess-
um fundi, en síðar liafði eg af {Deim
mikil kynni, sem fullorðinn maður.
Þeir skulu nú taldir:
1. Frá Kaupfél. Norður-Þingeyinga
var mættur sem fulltrúi Ártii Krist-
í kvöldboði því, er stjórn Sam- i
i bands íslenzkra samvinnuíélaga j
i hélt aðalfundarfulltrúum í Reykja- i
I vík, 21. júní s. 1., flutti Jón Sigurðs- [
í son í Yztafelli ræðu um stofnun i
j Sambandsins. lón segir í bréfi j
i til Samvinnunnar: Ræðan var |
j mælt af munni fram sem „skála- j
| ræða," flutt af gleðiblæ líðandi í
í stundar, en rituð nú niður, eftir j
i minni, viku síðar, og alls ekki =
I nákvæmlega hið sama og sagt j
i var, þó engu muni skeika um f
j meginefni. — j
Tiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiii»»«*
jánsson bóndi og hreppstjóri að Lóni
í Kelduhverfi. Hann stóð nú á fimm-
tugu, en liafði verið tuttugu árum áð-
ur á stofnfundi fyrsta kaupfélagsins,
K. Þ. Síðan varð liann áhrifamaður
í Kaupfél. Norður-Þingeyinga. Árni
var í hærra lagi að vexti, beinvaxinn
og limaður vel, fríður sýnum, prúð-
ur, gleðimaður og liáttvís. Engi var
hann málrófsmaður á mannfundum,
en hélt þó fast sínu máli, við hvern,
sem skipti. Rithönd hans var fræg að
fegurð og skýrleika, og orðhagur þótti
hann í riti.
2. Fyrsti fulltrúi Kaupfélags Þing-
eyinga var Steingrimur Jónsson frá
Gautlöndum, þá sýslumaður á Húsa-
vík.
Steingrímur sýslumaður var fríður
sýnum og liinn fyrirmannlegasti, og
aðsópsmikill, hvikur á fæti og í hugs-
un, ágætur ræðumaður, skarpur í
máli og rökvís. Hann er nú einn á
lífi þessara sex stofnenda. Þess vildi
eg óska Sambandinu, að Steingrími
mætti endast líf og heilsa til þess að
mæta sem heiðursgestur á fimmtug-
asta aðalfundi þess 1952.
3. Annar fulltrúi K. Þ. var formað-
ur þess, Pétur Jónsson, bóndi og al-
þingismaður á Gautlöndum. Hann
var röskur meðalmaður á hæð. Á þess-
um árum bar hann jarpt alskegg, er
fór mjög vel. Úr svip lians lýsti jafn-
an hlýja og mildi, og róleg íhugun,
sem mat hvert mál með nákvæmri
samvizkusemi. Pétur var ekki jafn
skarpur ræðumaður sem Steingrímur
bróðir hans. En hann vann því betur
traust manna og vináttu, sem menn
höfðu hans meiri kynni.
4. Þriðji fulltrúi K. Þ. var faðir
minn, Sigurður Jónsson bóndi á Yzta-
felli. Hann er mér of náinn til þess
eg treystist að lýsa honum. En eg flyt
hér vísu úr palladómum um kaup-
félagsíundarmenn, sem kveðnir voru
nokkrum árum síðar:
„Situr innst í K. Þ. kór,
kominn mjög að elli,
BalcLvin Þ. Kristjánsson t. v., Jón Sigurðsson
i Yztafelli t. h.
brjóstamikill, brúnastór
bóndi á Yztafelli."
5. Fulltrúinn frá Kaupfélagi Sval-
barðseyrar var formaður þess, Frið-
björn Bjarnarson, bóndi og hrepp-
stjóri að Grýtubakka. Hann var með-
almaður að hæð, en mjög þéttvaxinn,
fjörmaður mikill og áhugasamur,
hvikur og léttur gleðimaður og hrók-
ur alls fagnaðar.
6. Annar fulltrúi K. Sv. var Helgi
Laxdal, bóndi að Tungu á Svalbarðs-
strönd. Hann var búnaðarfrömuður
og sveitarhöfðingi, fremur lágur
vexti, en þrekinn. Hann var fríður
maður, nokkuð breiðleitur, og skegg-
prúður. Málfar hans var mjög meitl-
að og skarpt, setningarnar eins og
sundur höggnar, hann talaði skýrt og
vann meir með atfylgi en mælsku.
BÆRINN að Yztafelli, J^ar sem
sambandið var stofnað, stendur
í fremur J^röngum dal. Hlíðarnar eru
algrónar. Niður fjallið móti bænum
rennur á í klettagili, með mörgum,
hvítum, drynjandi fossum, sem bkisa
við bænum. Þennan febrúardag voru
heiðarnar alsnjóa og fossarnir þöguíir
undir klakabrynju.
Stofnfundur sambandsins var liald-
inn í allstótu, tvílyftu timburhúsi,
sem byggt var rétt eftir 1890. Fundar-
stofan var í suðvesturhorni, allstór og
vel björt, með gluggum móti suðri og
(Framhald á bls. 29)
18