Samvinnan - 01.12.1950, Blaðsíða 29

„Men without Women“, 1927, „A farewell
to Arms“, 1929, „Death in the Afternoon“,
1932, „Winner Take Nothing“, 1933, „The
Green Hills of Africa“, 1935, „To Have
and Have Not“, 1937, „The Fifth Column",
1938, og „For Whom the Bell Tolls“, 1940,
Þessi umdeildi skáldsnillingur er fæddur
í smábæ í Illinois-fylki í Bandaríkjunum
árið 1898 og hann er því 52 ára gamall.
Hann stundaði nám við menntaskóla og
lauk því, en hélt ekki lengra á skólabraut-
inni. Hann hóf að starfa við blaðamennsku,
fór til Frakklands sem starfsmaður Rauða-
krossins aðeins 19 ára gamall og ári síðar
særðist hann illa á ítalíu, í fyrri heims-
styrjöldinni. Eftir að styrjöldinni lauk
dvaldi hann langvistum í Evrópu og kom
ekki heim til Bandaríkjanna nema til
skammrar dvalar í senn. í milli þess sem
hann skrifaði skáldsögur sínar, ferðaðist
hann til Afríku, skaut ljón og tígrisdýr og
veiddi stórfiska í vötnum og ám. Heming-
way spáði snemma annarri heimsstyrjöld-
inni og hann tók þátt í borgarastríðinu á
Spáni með herjum lýðveldisstjórnarinnar,
og hann var með herjum Bandamanna,
er gengu á land á Frakklandsströnd undir
lok síðari heimsstyrjaldarinnar. Hið ytra
hefur líf hans því verið viðburðaríkt, eins
og sögur hans. Og þessi ytri ævisaga er
líka nátengd þeim boðskap, sem sögur
hans flytja, sem er og verið hefur um-
deildur. í einum ritdómi um nýjustu bók
Hemingways er bent á, að megin boðskap-
ur skáldskapar hans sé, þrátt fyrir þá á-
herzlu, sem hann leggur á hugrekki, lífs-
hættu og lífsánægju, fyrst og fremst sið-
fræðilegs eðlis. Þetta mun mega segja að
eigi ekki síður við um „Across the River
and Into the Trees“ en aðrar bækur hans.
Dauðinn hefur alltaf verið eitt af helztu
viðfangsefnum skáldsins. Hann á sameig-
inlega með mörgum öðrum, sem hafa sið-
fræðilegan boðskap að flytja, þá trú, að
þeir, sem lifa vel, deyji vel. En enginn lif-
ir vel í bókstaflegri merkingu, og aðal-
söguhetjan í bók hans verður að meta það,
sem mistekizt hefur, og reyna að lifa eins
vel þann tíma, sem eftir er og honum er
framast unnt. Um þetta efni fjallar sag-
an. Og þar sem söguhetjan er líka her-
maður, fjallar hún einnig um stríð og
dauða.
RAUNVERULEG þýðing stríðsins í aug-
um þessarar söguhetju — og senni-
lega í augum Hemingways sjálfs líka —
er ekki það takmark, sem sagt er að stríð-
ið sé háð til að ná. Hann hefur engan á-
huga fyrir því. Heldur ekki verður hún
skýrð með þeim tækjum, sem notuð eru,
þótt hann hafi verulegan áhuga fyrir þeim.
Þýðing þess er blátt áfram fólgin í því
að vinna sitt starf, þrátt fyrir alla stjórn-
málamenn og brögð þeirra, alla herfræð-
inga og herforingja og allt þeirra fylgilið,
og í því að standa óboginn í baki við erf-
iðustu skilyrði, sem lífið getur á mann
lagt. Stríð er líf í skugga dauðans og hörm-
unganna. Það er grafskrift ástandsins í
mannheimi. Þýðing stríðsins er hin sama
cg lífsins, ekki aðeins í augum hermanns-
ins, heldur líka í augum raunveruleikans.
Þetta er ekki sú lífsskoðun, sem vekur
bjartsýni, en þetta er lífsskoðun, sem ekki
er auðvelt að gleyma. Og þannig er líka
maðurinn sjálfur. Hemingway er ekki sá
maður, sem auðveldast er að gleyma, segir
Granville Hicks í fyrmefndri grein, og
það mun sannast á flestum, sem lesa bæk-
ur hans. Boðskapur hans er e. t. v. ekki
bjartur, en gefa þeir tímar, sem hann lif-
ir á, tilefni til mikillar bjartsýni á hlut-
verki mannsins, eðli hans og þrá?
Á förnum vegi
I1KKI ráðum við því, livaða vara er fram-
J leidd og boðin til sölu. Það er allt í
hendi verksmiðjanna og verzlananna, við
höfum Jtar ekkert að segja. Þannig hljóðar
oft svarið, 'ef maður ræðir um vörugæðin við
ncytendur. En er þetta síðasta orðið um
þessi mál? Ráða neytendur í raun og veru
engu um það, hvort varan, sem þeim er
boðin, er góð eða léleg? Nú er alloft kvartað
yfir því, að vörugæði séu lakari en fyrr, og á
það ekki sízt við um þá vöru, sem framleidd
er í landinu sjálfu. Þetta er því atriði, sem
gott er fyrir neytendur að glöggva sig á.
ISÍÐASTA hefti var lítillega rætt urn gibs-
vörur þær, sem fólki eru boðnar fyrir
hver jól. Þetta er varningur, sem nær aldrei
sást á stríðsárunum, meðan vöruframboð var
nóg og ýmiss konar erlendar vörur til jóla-
gjafa og heimilisprýði vora jafnan á boð-
stólum. Ekki minnist ég þess heldur að hafa
séð varning þennati í búðargluggum og hi 11 -
um á fyrirstríðsárunum. Nú síðustu 2—3 árin
hefur hann aftur á móti fyllt búðarhillur í
öllum landsfjórðungum. Ástæðan er vitaskuld
sú, að peningar í umferð eru meiri en vörur
til að kaupa, skortur er á flestum varningi
til gjafa og heimilisprýði. Fólk slæðist til
þess að kaupa það, sem því er boðið, án þess
að gera sér grein fyrir ltinu raunverulega
verðmæti. Um þessar gibsvörur er j)að að
segja, að jrær eru yfirleitt einskis nýtar og
mundu aldrei hafa verið boðnar, ef jjetta ó-
venjulega ástand í verzlunarmálunum hefði
ekki ríkt í landinu. Það er því eflirspurn
ncytenda og fúsleiki jreirra að fleygja pen-
ingum fyrir þessa vöru, sem hefur komið fót-
unum undir jressa framleiðslu. Ef fólk hefði
gáð að sér og haldið að sér hendinni með
kaup, hefði jressi góugróður aldrei náð nein-
um þroska, neytendur hefðu sparað sér þau
útgjöldin og heimilinu hefði verið forðað frá
hinum óeigulega og smekklausa varningi.
Þetta atriði sýnir mæta vel, að neytendur
hafa það æði oft í hendi sér, hvort varan,
sem þeim er boðin, er léleg eða góð, hvort
kapp er lagt á það af framleiðendum eða
ekki, að bjóða góðar, smekklegar Qg gagn-
legar vörur, eða hvort þeir ganga að fram-
Ieiðslunni með því hugarlariýsem telur allt
nógu gott handa fólkinu, enda muni alít
seljast áður en lýkur. Það er alveg vafalaust,
að íslenzk framleiðsla hefði gott af Jrví að
jtetta eftirlit af hálfu neytencla yrði stórlega
skerpt frá jní, sem nú er. Fólk á ekki að
láta neinum framleiðendum haldast jtað
uppi, að framleiða í stórum stíl lélegar vörur.
Menn eiga í slíkum tilfellum að halda að sér
höndum og kaupa ekki. Þetta er það vald.
sem neytendur hafa. Þeir eiga að beita því,
hvenær sem þörf krefur. Slík afstaða mundi
fljótlega verða til þess að stórauka vöruvönd-
unina á mörgum sviðum og mundi, er til
lengdar léti, verða lil hagsbóta fyrir báða
aðila, framleiðendur og neytendur.
SAMVINNUFÉLÖGIN á Norðurlöndum
leggja mjög mikla áherzlu á þessa hlið
verzlunarmálanna, eins og oftlega hefur
verið rakið hér í ritinu. Einkum er keppt
að því, að vörur til heimilanna, hvort lieldur
eru til gagns eða prýði, séu vandaðar og
smekklegar og fallegar að gerð. Sænskar og
danskar postulínsvörur eru til fyrirmyndar
að jressu leyti. Einnig húsgögn og ýmiss kon-
ar annar búnaður. Postulínsvörur Gustafs-
bergs-verksmiðjunnar sænsku — en sú verk-
smiðja er eign samvinnumanna — eru gott
sýnishorn af varningi, sem liverju heimili er
menningarauki að eiga. Það er óralangt bil
frá hinum smekklégu og vönduðu vörum
þessarar verksmiðju til gibsruslsins, sem ís-
lenzkum almenningi er boðið að kaupa fyrir
hver jól. Með því að beita því valdi, sem
þeir hafa í hendi sinni, geta neytendur stefnt
að því að brúa jretta bil. Almenningur jrarf
að sýna það í verki, að hann vill ekki eyða
fjármunum sínum fyrir lélega vöru, en er
þess fús að kaupa það, sem er fallegt og gott.
Slík viðhorf mundu hafa heillavænleg áhrif
í verzlunarmálunum.
JOHANNES LINDBERG
(Framhald af bls. 19)
mikill. Hann hefur ferðazt talsvert
mikið sem ræðumaður, bæði innan
lands og utan, og er nú tiltölulage ný-
kominn heim úr langri ferð um Þýzka-
land, þar sem hann m. a. flutti erindi
um samvinnumál.
Lindberg er nú á 70. aldursári, þótt
„krafturinn og kyngin“ færu fullvel,
hvaða pilti sem væri. Á næsta ári kem-
ur bók hans út í tilefni af afmælinu.
Þar mun sérstæður og merkilegur
maður segja margt frá miklum um-
róts- og breytingatíma í sögu lands
síns og þjóðar.
Baldvin Þ. Kristjánsson.
23