Samvinnan - 01.10.1971, Blaðsíða 47

þeirri staðreynd, að einhæf hússtörfin eru
tilbreytingarlítil, t. d. alltaf sama þvotta-
standið upp aftur og aftur. Það dugar
engin einföldun til þess að sleppa fljótt
og vel, heldur verður að gera þetta hæfi-
lega flókið og margbrotið, t. d. með
óhemju framboði og geysimikilli fjöl-
breytni af hreinlætisvörum, sápum föst-
urn og fljótandi, pússikremum, þvotta-
dufti margskonar, bóni, hreinsiefnum,
áburði o. s. frv., að ógleymdum síflóknari
leiðarvísum til undirstrikunar því við-
horfi, að húsmóðirin verði að vera eins-
konar fagmaður, sérfræðingur.
Viðtal við framámann
Betty Friedan segir frá viðtali, sem hún
átti við framámann nokkurn á sviði þjóð-
félagsfræða, er einnig var í tengslum við
viðskiptaheiminn. Hann hafði verið henni
mjög innan handar um að sýna fram á
þau öfl viðskipta- og gróðasjónarmiða,
sem standa að baki þjóðsögunni um kon-
una, og var raunsær í bezta máta. Hún
spurði margra spurninga. Var t. d. ekki
örðugt að skapa þá kennd meðal hús-
mæðra, að þær legðu raunverulega eitt-
hvað af mörkum, fengju einhverju áorkað
með störfum sínum? Var ekki einlægt
verið að herja á þær með auglýsingum að
kaupa meira af hvers kyns fánýti, sem
átti svo aftur að breiða yfir tómleikann
og tilgangsleysið? Hvers vegna var ekki
fyrst og fremst reynt að beina kaupum
þeirra að hlutum, sem gæfu möguleika á
auknum tómstundum, svo að þær kæmust
einhverntíma út fyrir heimilið og gætu
stefnt á önnur mið líka?
Svörin voru m. a. á þessa leið: Fyrir
efnahags- og atvinnulíf i frjálsu þjóðfé-
lagi er nauðsynlegt að skapa í sífellu nýj-
ar og nýjar þarfir, og þarafleiðandi verð-
ur að beina óskum húsmæðranna að þess-
um framleiðsluvörum. Við fáum þær til
að sjá heimili sín í nýju ljósi, þar sem
sköpunargleði þeirra og athafnalöngun
fái notið sín. Þar er betri og gæfulegri
vettvangur framlags þeirra en í sam-
keppninni við karlmanninn úti í hinum
stóra heimi.
Því er nú einu sinni þannig farið, held-
ur hún áfram, að fyrirtæki verða að selja
sína vöru og skila hagnaði, og sömuleiðis
verður vikublað eða sjónvarpsstöð að fá
auglýsingar, ef þau eiga lífi að halda.
Þessi fjölmiðlunartæki og fleiri gefa svo
tóninn, hvernig konan skuli haga klæða-
burði sínum, hvernig hún geti bezt við-
haldið unglegu útliti sínu og haldið í eig-
inmanninn, um allt sem lýtur að matar-
gerð, bakstri, saumaskap, hreingerningu,
hekli, prjóni, útsaumi, innréttingu heim-
ilis, að því ógleymdu að það er ekki smá-
ræði, sem hún kaupir inn af öllu tagi
samkvæmt auglýsingum þessara fjöl-
miðla. Þó að sala og hagnaður væri eina
sjónarmiðið, segir höfundur, er þarna
samt mjög óhyggilega að farið, því að á
þjóðhagslegan mælikvarða hlýtur það að
vera ábatasamara, er til lengdar lætur,
að nýta alla hæfni í hópi kvennanna
fremur en halda henni niðri á stigi, sem
einkennist af innantómu tilgangsleysi og
ómettanlegri löngun eftir nýjum og nýj-
um framleiðsluvörum.
Við fórnum ungu stúlkunum okkar á
altari þjóðsögunnar um konuna rétt eins
og frumstæðir þjóðflokkar fórna smá-
telpum til guðanna. Með því að skírskota
einlægt fil kynþokkans og líffræðilegs
hlutverks eru stúlkurnar í stöðugt rikari
mæli aldar upp sem neytendur fyrir
framleiðsluvöru ýmiskonar, sem skili svo
aftur nauðsynlegum arði. Á að horfa upp
á það, spyr Betty Friedan, að stúlkur, sem
e. t. v. eru gæddar hárri greind, beini
henni ekki í annan farveg en þjóðsagan
býður, á sömu öld og mennirnir eru að
stefna út í geiminn, til annarra hnatta?
Mannleg greind og andleg orka hafa ekki
verið hátt metnar í fari kvenna. Getur
það verið markmið okkar, að þessir eigin-
leikar skuli einungis beinast að einu sviði,
hússtörfum og innkaupum, og fái ekki
notið sín til fullnustu?
E. t. v. er það einungis sjúkt samfélag,
sem kýs að hirða ekki um styrk og hæfni
kvennanna, samfélag sem ekki getur
horfzt í augu við hin raunverulegu
vandamál sín, né heldur bent á markmið
í samræmi við hæfileika og kunnáttu
þegnanna. E. t. v. er það sjúkt og vanþró-
að samfélag, sem lætur sér nægja að ríg-
skorða starfssvið kvenna við þröngan
vettvang heimilisins fremur en ala þær
upp til að verða fullveðja einstaklingar.
E. t. v. ber það vanþroskanum vitni, er
karlar og konur víkjast undan því að tak-
ast á við samfélagsleg vandamál, en kjósa
heldur að gefast á vald yfirdrifinni dýrk-
un efnislegra gæða, sem verða sjálft
markmið og inntak lífsins. 4
Sigmund Freud
47