Samvinnan - 01.10.1971, Page 57

til þess að binda enda á langvarandi
drottnun Sjálfstæðisflokksins, ekki ein-
ungis í sjálfri pólitikinni, heldur einnig í
félagsmálum. Einsog alkunna er, hefur
hann jafnan haft einhvern hinna flokk-
anna að hækju við myndun ríkisstjórna
undanfarna þrjá áratugi; en ekki nóg
með það: hann hefur líka náð tangar-
haldi á hægriöflum í Alþýðuflokknum og
Framsóknarflokknum og látið þau styðja
sig til valda og þjóna sér í allskonar fé-
lagssamtökum, sem að jafnaði hafa koðn-
að niður fljótlega eftir að þessi vanheil-
aga þrenning afturhaldsaflanna i „lýð-
ræðisflokkunum“ svonefndu tók þar völd.
Sígild og ömurleg dæmi um þetta eru
Stúdentafélag Reykjavíkur, Norræna fé-
lagið og Félag Sameinuðu þjóðanna, sem
öll eru lömuð af þessari sömu valdaklíku
afturhaldsins í landinu. Unglingafélags-
skapurinn Varðberg hefur sömu skipta-
reglu, en er með lítið eitt meira lífsmarki
fyrir þá sök, að bandaríska upplýsinga-
þjónustan veitir honum hæfilegar fjár-
fúlgur til framfæris og býður félags-
mönnum í tíðar og fjölmennar lystireis-
ur til helztu stöðva NATO austan hafs og
vestan. Það er væntanlega í fullu sam-
ræmi við eðli og eiginhagsmunastefnu
Sjálfstæðisflokksins, að þau félög, sem
hann leggur undir sig með hjálp hægri-
afla í Alþýðu- og Framsóknarflokki, tær-
ast upp á skömmum tíma. Sú félagslega
eyðimörk, sem við það myndast, er talin
heppilegastur jarðvegur fyrir fagnaðar-
boðskap einkaframtaks og einstaklings-
hyggju. Svipuðu máli gegnir um þau
verkalýðsfélög, þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur tögl og hagldir með fulltingi
annarra flokka, þeirra á meðal Alþýðu-
bandalagsins: þessi skipan veikir sam-
takamátt launamanna og auðveldar
Sjálfstæðisflokknum valdabrölt sitt undir
kj örorðinu „deildu og drottnaðu".
Samstarf félagsmálahreyfinga
Samfara sameiningu vinstriaflanna í
einum stjórnmálasamtökum verður að
koma stóraukið og margeflt samstarf
tveggja stærstu félagsmálahreyfinga í
landinu, samvinnuhreyfingarinnar og
verkalýðshreyfingarinnar. Þessar hreyf-
ingar hafa með öflugu samstarfi og póli-
tískri samstöðu áorkað mestu um þær
miklu og margvíslegu efnahags- og fé-
lagsframfarir sem átt hafa sér stað á öðr-
um Norðurlöndum undanfarinn aldar-
fjórðung, og ekki leikur á tveim tungum
að aukið samstarf hreyfinganna hérlend-
is gæti lyft Grettistökum í félags- og
kjaramálum.
Löngum hefur kveðið við þann tón í
Morgunblaðinu, þegar skriffinnar þess
hafa talið sig finna höggstað á hinni nýju
ríkisstjórn, að svo ætli þessir menn að
fara að siðbæta þjóðfélagið, og má milli
línanna lesa illa dulbúna ánægju yfir því,
að siðbótarviðleitnin hafi mistekizt. Þessi
sérkennilega óvild Morgunblaðsmanna í
garð betri siða á íslandi hefur birzt í ýms-
um myndum, til dæmis í löngum og hlá-
legum skrifum um skipun skólastjóra í
Ólafsvík, þar sem menntamálaráðherra
lét eigin dómgreind skera úr vanda sem
pólitísk skólanefnd hafði sett hann í. í
málgagni flokks sem heíur verið jafn-
bíræfinn í valdníðslu og pólitískri spill-
ingu einsog Sjálfstæðisflokkurinn, er
vissulega fróðlegt að finna í senn gagn-
rýni á pólitískar stöðuveitingar og hlökk-
un yfir því, að þær viðgangast enn — og
er þessi málflutningur með öðru til vitnis
um málefnafátækt hinnar nýju stjórnar-
andstöðu.
Menningarmálin vanrækt
Menn voru almennt ánægðir með mál-
efnasamning vinstristjórnarinnar, enda
er þar víða komið við og einatt karlmann-
lega kveðið að orði um þjóðþrifamál. Einn
málaflokkur virðist þó ekki hafa valdið
fulltrúum vinstriflokkanna miklum heila-
brotum eða töfum. í löngum kafla um
„Félags- og menningarmá'", þar sem
rækilega er fjallað um félags- og skóla-
mál, er aðeins að finna eina litla setn-
ingu um menningarstarfsemi í þrengra
skilningi: „Listir, bókmenntir og önnur
menningarstarfsemi hljóti aukinn stuðn-
ing“. Minna gat það varla verið né loð-
mullulegra. Þessi feimni hinna nýju ráða-
manna, sem sumir hverjir hafa orð fyrir
að vera menningarlega sinnaðir, við að
hugsa og orða fyrirætlanir vinstriflokk-
anna í menningarmálum er mér með öllu
óskiljanleg. Gerðar eru ýtarlegar áætl-
anir um atvinnu- og efnahagsmál,
menntamál og vísindastörf, en sjálf
menningarmálin, sem í rauninni snerta
dýpstu rök og „sál“ þjóðarinnar, eru
varla virt viðlits.
Þessi fáorða loðmulla stafar ekki af því,
að verkefni séu engin fyrir hendi á menn-
ingarsviðinu. Þau eru þvertámóti mý-
mörg og þarfnast flest skjótra aðgerða.
Endurskoða þarf frá rótum lög um lista-
mannalaun, fella launin niður i núver-
andi mynd, en taka upp starfsstyrki til
yngri og heiðurslaun til eldri listamanna.
Láta ber söluskatt af bókum ganga beint
til höfunda. Samþykkja þarf bæði höf-
undalög og lög um almenningsbókasöfn
sem liggja fyrir Alþingi og vinda bráðan
bug að því að koma á fót norrænni þýð-
ingamiðstöð, sem menntamálaráðherrar
Norðurlanda eru fyrir sitt leyti samþykk-
ir. Ráða þarf bókmenntaráðunaut að Rik-
isútvarpinu á sama hátt og þar eru nú
sérstakir tónlistar- og leiklistarráðunaut-
ar. Tryggja þarf ríkisinnkaup á tiltekn-
um eintakafjölda íslenzkra bóka handa
almenningsbókasöfnum. Samþykkja þarf
hin nýju þjóðleikhúslög og endurskipu-
leggja leikstarfsemi útá landsbyggðinni,
jafnframt því sem sjálfstæðum leiklistar-
skóla ríkisins verði komið á fót. Loks ber
að endurskoða frá grunni afstöðu stjórn-
arflokkanna til vals manna í ráð og
nefndirsem fjalla um menningarmál, svo-
sem útvarpsráð, menntamálaráð, þjóð-
leikhúsráð, úthlutunarnefnd listamanna-
launa o. s. frv.
Prófsteinn
Fyrsti prófsteinninn á raunverulega
stefnu stjórnarflokkanna í menningar-
málum verður val manna í ofantalin ráð
og nefndir eftir að þing kemur saman í
haust. Alþýðubandalagið hefur eitt flokka
valið í útvarpsráð, þjóðleikhúsráð,
menntamálaráð og úthlutunarnefnd lista-
mannalauna menn sem beinlínis eru
tengdir starfssviðum þessara stofnana og
starfa að menningarmálum. Hinir gömlu
flokkarnir hafa upptil hópa látið sér
sæma að kjósa til þeirra pólitíska varð-
hunda, bitlingamenn sem hafa engin
skilyrði til að gegna þessum ábyrgðar-
störfum svo viðunandi sé. Á þessu háttar-
lagi verður að eiga sér stað breyting, ef
vinstristjórnin vill halda uppi raunhæfri
og jákvæðri menningarstefnu í stað póli-
tískrar bitlingaölmusu.
Stuðningsmenn vinstristjórnarinnar
óska henni gæfu og velfarnaðar, en þeir
vænta sér annars og meira af henni en
íhaldsstjórninni sáluðu, og þeir munu
ekki hika við að gagnrýna — og það harð-
lega — þær gerðir hennar og stefnumót-
un sem brjóta í bág við það yfirlýsta
markmið stjórnarsamvinnunnar að gera
íslenzkt þjóðfélag heilbrigðara og opnara.
Við viljum losna við hina pólitísku sníkla
í opinberum ráðum og nefndum, en fá í
staðinn menn sem kunna og vilja starfa
að velferðarmálum þeirra stofnana sem
þeim er trúað fyrir. Fyrir þessu verður
barizt allt yfirstandandi kjörtímabil og
stjórnarflokkarnir allir dregnir til á-
byrgðar fyrir framkvæmd stefnumiða
sinna í lok þess. 4
Guðrún Guðjónsdóttir:
TVÆR LJÓÐSÖGUR
í Lækjargötu
Við göngum suður Lækjargötu, göngum inn í
Ijósa og hlýja vornóttina. „Þessa stund hef ég
þráð lengi,“ segi ég. ,,Ó blessunin," segir
þú og það er óendanleg ástúð í rómnum.
Ég horfi i augu þár og hamingjan hneppist
um okkur eins og Ijós og hlý lopapeysa og
við erum nær guði en nokkru sinni áður.
Framtíð
Það var gott veður og ég gekk niður í borg-
ina. Allt í einu sá ég mann ganga við hlið
mér. Þetta var miðaldra maður, svartur á hár
og fölur í andliti.
„Þú varst að hugsa um að heimsækja veika
systur síðastliðna viku,“ sagði hann.
„Hvernig vitið þér það? Og hún er ekki systir
mín,“ sagði ég önug.
„Systir þín er hún,“ sagði hann kankvís á
svip.
„Jæja, ég þekki yður ekkert," sagði ég og
herti gönguna.
„Veit ég það, Sveinki," sagði hann og greikk-
aði líka sporið.
„Ég skal láta verða af þessu og fara til henn-
ar á morgun," sagði ég fljótmælt.
„Ekki mín vegna," sagði hann.
„Nei, auðvitað ekki. Það er hennar vegna,“
sagði ég.
„Það er nú það,“ muldraði hann dapur f
bragði. „Hugsarðu aldrei um framtíð þína?"
spurði hann svo mildum rómi.
Ég vissi ekki hvort ég skildi hann rétt, en
langaði til að svar mitt yrði greindarlegt. Ég
hugsaði mig um andartak, en þegar ég ætl-
aði að svara var hann horfinn.
57