Samvinnan - 01.10.1981, Blaðsíða 32

Grein um útgáfustarfsemi
Landverndar eftir
Valgeir Sigurðsson
Það þýðir ekkert að bera á borð
þá kenningu, að grenjavinnsla
og önnur eyðing refa
sé ekki „raunhæf’..............
Villt spendýr á íslandi
Sú var tíðin, að bókiðja
íslendinga beindist nær
eingöngu að skáldskap.
Það er því engin furða, þótt
enn detti niörgum Islendingi
fyrst og fremst í hug ljóð, saga
og ævintýri, þegar þeir lieyra
minnzt á bókmenntir. Þó vita
auðvitað allir, þegar þeir
hugsa sig um, að nú á dögum
fer því víðsfjarri, að bókiðja
okkar sé bundin skáld-
skapnum einum, — sem betur
fer. Langt er nú síðan Islend-
ingar fóru að gefa út margvís-
leg fræðirit, og sú iðja hefur
farið vaxandi jafnt og þétt, að
ekki sé minnzt á öll héraða- og
sérritin, sem hafa mjög rutt sér
til rúms á síðustu árum og át a-
tugum, og mega heita að vera
jöfnum höndum til skemmt-
unarog fróðleiks.
Einn þátturinn í þessari
ntenningarlegu bókiðju er út-
gáfa Landverndar, sem hefur
nú staðið í liart nær áratug.
Fyrsta rit Landverndar,
Mengun, kom út árið 1972,
Gróðurvernd kom 1972,
Landnýting 1973, Votlendi
1975, Fæðubúskapur 1977,
Útilíf 1979 og loks Villt spen-
dýr 1980.
Lesarkir Landverndar eru:
Lífríki fjörunnar 1976, Þættir
úr vistfræði hafsins 1977,
Gróðuroíí landnýting 1978.
Skyggnur Landverndar
eru: I.andeyðing og land-
græðsla 1975, og Myndun og
mótun landsins 1977.
Auk alls þessa hafa kornið
frá Landvernd: Veggspjald
Landverndar, sem komið hef-
ur árlega síðan árið 1970 og
Bílmerki Landverndar, þar
sem m.a. er skorað á ökumenn
að aka ekki utan vegar, verja
gróður, vernda land o.s.frv.
Ritið, sem ætlunin er að
segja fáein orð um hér, er Villt
spendýv, og er hið sjöunda í
röðinni af tölusettum ritum
Landverndar. Það skiptist,
eins og vænta má, í marga
kafla. Arni Reynisson skrifar
um sambúð manna og villtra
dýra, Arni Einarsson skrifar
um hvali, Erlingur Hauksson
um seli, Páll Hersteinsson um
refi, Karl Skírnisson og Ævar
Petersen um mink, Skarphéð-
inn Þórisson um hreindýr, og
loks skrifar Arni Einarsson um
mýs og rottur. Einnig er for-
máli að ritinu, merktur upp-
hafsstöfum Árna Einarssonar,
og er vafalítið skrifaður af
honum.
Bezt er að segja það strax,
áður en lengra er haldið, að
þetta rit erallt hið menningar-
legasta, bæði að efni og
búningi, og hollur lestur
hverjum manni, sem hefur
áhuga á dýralífi á íslandi og í
sjónum umhverfts landið.
Aftur á móti er ekki víst að allir
lesendur ritsins verði sammála
öllu sem þar stendur skrifað,
— en við slíku er raunar sjald-
nast hægt að búast.
• Sambúð manna og villtra
dýra
Grein Árna Reynissonar um
sambúð manna og villtra dýra
er fróðleg og glögg, eins og
vænta mátti. Hann gerir grein
fyrir afstöðu mannsins til
villtra dýra og segir hana
sveiflast öfganna á milli: „Sum
dýr njóta ástar og aðdáunar,
önnur óttast menn, hata eða
fyrirlíta,” segir Árni. Þetta
vissum við fyrir, og þykir
meira að segja öngvum mikið.
Maðurinn er nú einu sinni eitt
af spendýrum jarðarinnar, og
liann hefur frá öndverðu orð-
ið að læra að bjarga sér í
sambýli, — og oft í samkeppni
— við aðrar dýrategundir. Það
er því sízt að undra, þótt hann
hafi í aldanna og árþúsúrid-
anna rás lært að óttast og/eða
hata þau dýr, sem kepptu við
hann um fæðu, eða vorujafn-
vel reiðubúin að rífa hann á
hol. — Hitt er svo aftur annað
mál, að manninum verður að
vera ljós ábyrgð sín, eftir að
tækni hans hefur gert honum
kleift að bera ægishjálm yfir
önnur dýr jarðarinnar. Sú
ábyrgð verður seint um of
brýnd fyrir ntönnum.
Sumt í grein Árna Reynis-
sonar kemur lesandanum á
óvart. Þannig vissi undirritað-
ur t.d. ekki fyrr, að spóinn
væri kjötæla, en Árni segir að
hann éti ,,unga skógarþrastar-
ins með góðri lyst.” Gaman er
að því, sem höf. segir um ólík-
an smekk og ólíkar matarvenj-
ur þjóða, og hvernig þetta hef-
Tófan er ekki affeins greind, hún er líka frek og ágeng skepna. (Ljósm. Páll Hersteinsson)
32