Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 20

18
BENEDIKT TOMASSON
ANDVARI
dóma, barnsfarir, slys og önnur heilbrigðismál árlega. Þeir leituðu til land-
læknis, þegar þeir voru í vanda, og gat þar margt komið til og ekki allt fag-
legs eðlis. Oft bar nauðsyn til að leita upplýsinga um lög og reglur, er smám
saman urðu frumskógur, sem fáir rötuðu um hjálparlaust aðrir en Vilmundur,
enda hafði hann „ræktað“ hann sjálfur að mestu. Læknum sendi hann ýmis
fyrirmæli og leiðbeiningar í fjöldabréfum, en stundum átti hann erindi við
einstaklinga, t. d. ef út af hafði borið í starfi eða um hegðun læknis.
Ferðalög Vilmundar um landið áttu nokkurn þátt í að tengja fastari bönd-
um húsbóndann og embættismenn hans, sem hann bar á tiltekna ábyrgð lög-
um samkvæmt. Landlæknar höfðu haft umsjón með rekstri lyfjabúða og lyfja-
sölu héraðslækna. Var Vilmundur einn við það starf til ársins 1940, er hon-
um var fenginn lyfjafræðingur til aðstoðar. Fram til þess tíma ferðaðist hann
mjög um landið og hélt því að vísu áfram í minna mæli næstu árin. Með
lyfjaeftirlitsferðum sínum sló hann tvær flugur í einu höggi. Hann kynntist
landinu og heimsótti lækna. Um þetta segir hann í Læknablaðinu 1952: „Eitt
hið fyrsta, er núverandi landlæknir gerði sér ljóst . . . var það, að hann yrði
sem skjótast að afla sér þeirrar þekkingar á landinu, að hann hefði hina fyllstu
yfirsýn ekki einungis yfir hvert læknishérað, heldur hverja sveit sérstaklega".
Síðan segir, að hann hafi heimsótt „hvern héraðslækni á sínu setri“ og „nær
undantekningarlaust oftar en einu sinni og suma margsinnis, auk þess sem
það kemur flatt upp á mig, ef nefndur verður sá hreppur á landinu, er ég hefi
ekki komið í.“ Með mjög vaxandi atvinnu við lækningar í þéttbýli og sífjölg-
andi utanförum lækna, jafnvel til langdvala, tóku héraðslæknaskipti að gerast
miklu tíðari, og var þá óhugsandi, að landlæknir gæti heimsótt hvern og einn
og komizt í persónulegt samband við þá á heimaslóðum, enda lét Vilmundur
að mestu af ferðalögum, er líða tók að embættislokum. Hér á við að geta þess,
að hann fór aldrei í sumarleyfi þau 28 ár, sem hann gegndi embætti sínu.
Afskipti landlæknis af öðrum heilbrigðisstéttum en læknum voru mismikil,
og þá aðallega eða eingöngu af forystumönnum þeirra. Til þessara stétta töld-
ust á embættisárum Vilmundar: tannlæknar, tannsmiðir, dýralæknar, lyfsalar,
ljósmæður, hjúkrunarkonur, nuddarar, heilbrigðisnefndir og heilbrigðisfullti'ú-
ar, sótthreinsunarmenn, hundahreinsunarmenn og ólærðir menn með lækn-
ingaleyfi, einkum smáskammtalæknar. Hinir síðast nefndu voru fáir í tið
Vilmundar, og síðasta landlæknisár hans er enginn skráður.
Vilmundur beitti sér fyrir því, að tekin var upp kennsla í tannlækningum
hér á landi, en af stéttinni mun hann hafa haft mjög lítil afskipti, enda ráku
tannlæknar einkapraxís. Dýralæknar lutu stjórn yfirdýralæknis, eftir að það
embætti varð til, en milli hans og landlæknis var nokkur samvinna, ekki sízt
vegna dýrasjúkdóma, sem gátu verið hættulegir mönnum.
Vilmundur samdi lög um ljósmæður og hjúkrunarkonur, var um skeið