Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 55

andvahi
VILMUNDUR JÓNSSON
53
væru óbrigðul við skalla. „Ég hefi hlíft menningu 20. aldarinnar við því, að
leggja það á ormstungu vinar míns, Halldórs Kiljans Laxness, hvaða skallar
hinnar íslenzku þjóðar mér var tjáð að hefðu lagt sig undir aðgerðir þessa vesal-
ings, og ég geri vonandi engum miska með því að segja söguna á þennan hátt,
því að enginn skallinn hefir komið upp um sig með því að taka hinum minnstu
stakkaskiptum við „kúrinn“. Þeir skína allir í óbreyttum ljóma. — Með þessu
móti og því, sem er enn fráleitara, líkamlegum eða andlegum lækningum, eftir
því sem tízkan krefst, raka piltar á borð við þenna og honum ófyrirleitnari, að
því leyti sem þeir eru sumir ábyrgari gerða sinna, milljónum á milljónir ofan
úr vösum fáfróðs og hjátrúarfulls almennings víða um lönd, auk alls þess tjóns,
er þeir vinna lífi manna og limum og ekki verður metið til fjár.“
Ekki virðist trú manna á kynjalyf og yfirnáttúrlegar lækningar hafa hagg-
azt, síðan Vilmundur ritaði ádrepu sína árið 1936.
Úr Thorvaldsen og Oehlenschlager: „Það er hugsjón og markmið háskóla-
fræðslu, eins og henni er háttað á Norðurlöndum og, að því er ég ætla, víðast
hvar i Norðurálfu a. m. k., að þeir, er ljúka háskólaprófi i einhverri vísinda-
grein, nái ekki aðeins verknaðartökum á sérgrein sinni, heldur einnig þeim
skilningstökum, að þeir hafi hana fræðilega á valdi sinu, að vísu aðeins fáir
útvaldir til mikillar ávöxtunar, en allir til varðveizlu og nokkurrar miðlunar.
Þykir ekki minna mega vera en háskólalærður maður geti — ef hann á annað
borð ber það við — gert rökvíslega grein fyrir sérfræðilegum viðfangsefnum
sínum í skilmerkilegu og snoturlegu formi, hvort heldur er við hæfi lærðra eða
leikra, eftir því sem efni hentar. En til þess að slikt megi takast, er einskorðuð
sérmenntun engan veginn einhlít, heldur er jöfnum höndum þörf almennrar
menntunar og þekkingar, sem nær æðilangt út fyrir svið sérþekkingarinnar —
að ógleymdri þeirri eðlisgreind, er baka verður hvert brauð þekkingarinnar við,
ef það á ekki að verða að steini.“
tJr Af bókfelli eilífðarinnar: „Til er aðallega tvenns konar sagnafólk: Það,
sem lifir sögur, en skrifar þær ekki, og það, sem skrifar sögur, en lifir þær
ekki. Að svo miklu leyti sem fólk, er fæst við að skrifa sögur, stundar það ekki
sem heldur lítilmótlega atvinnugrein, skrifar það sögur sinar oftast út úr neyð,
sökum þess að því er meinað að lifa sögur, líkt og fólk, sem hellir upp á tómt
export, þegar það á engar baunir. Fólk, sem lifir sögur, hefur að jafnaði enga
þörf þess að skrifa sögur. Þessi hrapallegu víxl valda hinu alkunna óbragði,
sem er að langflestum skrifuðum sögum. Sá, sem lifir sögu, þarf ekki annað en
rekast á framandi mann á ókunnum stað og skiljast við hann að vörmu spori
jafnframandi og á jafnókunnum stað. Með örlítilli — alveg ótrúlega lítilli —
viðbót er þetta mikil saga. Þessa litlu viðbót vantar í flestar skrifaðar sögur og
því tilfinnanlegar því lengri sem þær eru.“
Vilmundur ritaði ein eftirmæli um ævina: „Eitt sá tómt helstríð“. Hann
ttiælti eftir Sigríði Elísabetu Árnadóttur, sem lézt á Isafirði árið 1939. Hún var