Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 49

andvari
VILMUNDUR JÓNSSON
47
rnunir, allajafna agaðir af taumhaldi sterkrar dómgreindar. Vilmundur var
háskalegur andstæðingur, þegar hann var í ham, leikinn í að afhjúpa rökvillur,
onákvæmni og staðleysur og fella menn á eigin bragði. Það var ekki öðrum
hent en gildum köppum að hætta sér undir vopn hans, hvort sem hann kom
til leiks léttvopnaður eða í fullum herklæðum.
Hér á eftir verður reynt að gera nokkra grein fyrir einstökum ritverkum
Vilmundar, en að vísu harla yfirborðslega.
Skipun heilbrigðismála á íslandi, sem út kom 1942, er mikið rit, hart-
nær 200 bls. i stóru broti. Um markmið bókarinnar segir höfundur m. a.:
;,Við samningu ritgerðarinnar var að sjálfsögðu fyrst og fremst miðað við það,
að hún yrði nokkurn veginn við alþýðu hæfi, en þó jafnframt haft í huga, að
læknar, einkum héraðslæknar og aðrir embættislæknar, gætu haft hennar nokk-
ur not sér til leiðbeiningar um lög og reglur varðandi störf sín og heilbrigðis-
fflálin í landinu yfirleitt.“
Bók þessi er náma af fróðleik, hlaðin staðreyndum, og þótt hún sé rituð
sem samfelldur texti, er hún meira í ætt við alfræðibók, enda er að bókarlok-
um mjög nákvæm atriðaskrá, nær 24 bls. tvídálka með smáu letri. 1 fyrsta
kafla rekur höfundur í stuttu máli sögu sjúkdóma og heilbrigðismála í landinu
fram að ritunartíma bókarinnar. Er þar glögg lýsing á hinum ömurlegu mið-
öldum Islands með sjúkdómsfári sínu og hallærum, en þar er einnig greint frá
hægfara þróun heilbrigðismála, batnandi afkomu og heilsufari og tilkomu heil-
örigðisstétta og heilbrigðisstofnana. 1 öðrum köflum bókarinnar er lýst því heil-
brigðiskerfi, sem þjóðin bjó við, þegar bókin var samin. Þágildandi heilbrigðis-
löggjöf er endursögð í meginatriðum og greind heiti, númer og ártöl laga og
reglugerða, til þess að auðvelt sé að leita hana uppi í Stjórnartíðindum. Sagt
er frá yfirstjórn heilbrigðismála og héraðslæknaskipun og síðan taldar upp heil-
örigðisstéttir. Kafli er um sjúkrahús og aðrar heilbrigðisstofnanir, getið um
stærð þeirra og hvar þær eru í sveit settar. 1 kafla um sjúkrahjálp er skýrð
réttarstaða sjúkra manna, slasaðra og hamlaðra (öryrkja). Þá er kafli um sótt-
varnir og ónæmisaðgerðir og annar um heilbrigðiseftirlit og heilsuvernd. Næst-
siðasti kaflinn er um ráðstafanir við fæðingu og dauða og um heilbrigðisskýrslu-
gerð. Að lokum ræðir um heilbrigðisástandið í landinu og framtíðarhorfur, og
verður höfundur vissulega ekki vændur um bölsýni. Hann segir m. a.: „Þó að
ftúkið hafi á unnizt á síðustu mannsöldrum til eflingar heilbrigði landsmanna,
a það langt í land, að ekki verði um bætt, og eru ærin verkefni enn fyrir
hendi . . . Margt í nýuppteknum lifnaðarháttum þjóðarinnar bendir vissulega
fram á við til aukinnar heilbrigði hennar, og má sérstaklega tilnefna aukna lík-
amsrækt og íþróttastarfsemi, fjallaferðir og aðra útivist ungs fólks sumar og
vetur, bætt mataræði með aukinni neyzlu nýmetis og grænmetis og stórum
aukinni mjólkurneyzlu almennings í kaupstöðum og kauptúnum og yfirleitt
vaxandi skilning allrar alþýðu, lækna og stjórnvalda á því, að svo mikilsvert