Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 86

84
ÞORSTEINN ANTONSSON
ANDVARI
vegferð persónanna og höfundur klifar á tilsögnum sínum á kostnað bygg-
ingar, fagurfræði skáldverksins.
Meiningin er góð, stundum eyðir hann miklu púðri í að afhjúpa augljósa
lítilmennsku („Kuldi“ í „Þegar skáld deyja“) en öðrum stundum er vísdómur
sögunnar dýrari, oftast nær þá að sama skapi óljósari. Vísar þá til lífsskoðana
sem hann útfærir ítarlegar i greinasöfnum sinum. Sögutextar Skugga og greina-
hlutar eru sumir endursagnir á norrænni goðafræði (upp úr Snorra Eddu),
innskot frá honum sjálfum endrum og sinnum af óljósum eða að því er virðist
alls engum ástæðum. Þreytandi en þó smámunir hjá þeirri ástriðu hans að
klifa á því sem honum þykir mikið til um. Frágangur smásagna- og greina-
safna ber vott um kunnáttuleysi við bókagerð og prófarkalestur er afskaplega
slæmur ef hann hefur þá nokkur verið. Allt er þetta gefið út af höfundi sjálf-
um, á kostnað hans og um bækurnar allar og bæklinga gildir, þau verk sem
einhver möguleiki er á að koma höndum yfir, að líkast er því sem allt saman
hafi orðið til í einhvers konar vímu, sumt jafnvel i óráði. Oftar en einu sinni
getur þó að líta á plöggum þessum yfirlýsingu höfundar um að honum hafi
hlotnast æðri vitsmunaþroski — en gerist um almenning — og frelsi sem því
svarar.
Getur einmanaleiki eins manns leitt hann svo langt að hann semji sér
andlegt samneyti af því tagi sem „Gullmunnar" Jochums M. Eggertssonar
hafa augljóslega verið honum? Og glatað dómgreind sinni á hvað sé veruleiki
í þeim mæli að hann trúi af þeirri ástæðu einni sjálfur sögum sinum um fornt
fróðleiksrit og nisti sem hann grundvallar goðsagnir sínar á? Eftir þrjátíu ára
rýni í fornar leturgerðir, rúnir, galdrastafi — og gæti víst ært óstöðugan, kom
Jochum á bæinn Múla við Skutulsfjörð þar sem í næsta nágrenni bjó öldum
fyrr hinn illi Jón Magnússon Sálarháski er brenna lét Jóna tvo, feðga, ná-
granna sína, fyrir rangar sakargiftir (fyrir að vera orsök að móðursýki hans).
Um erindi sitt getur Jochum ekki en af samhenginu verður að líkindum ráðið
að einhver forneskja hefur dregið hann á þessar slóðir. Að Múla segir kerling
ein honum að í eyj'u á Breiðafirði, einni Svefneyja, sé geymd í hrútshorni
skinnskræða, horninu hafi hún stungið í þúfu á stað sem hún vísar til, hún
hafi í bernsku leikið sér með öðrum krökkum þar í eyjunni og þegar þau ekki
vildu leyfa henni að leika með að horninu hafi hún stolið því og falið. En í
hulsunni hornsins var skræðan jafnan, leikfang barnanna. Svo vill til að Jochum
er einmitt að koma sunnan úr Breiðafirði, stundaði þar með öðru fiskveiðar á
firðinum og einhverju sinni þá fór hann í land á umgetinni eyju og á rölti um
eyna setti hann fót i nibbu sem hann nú minnist við frásögn kerlingar. Getur
þessi frásögn hans verið manns með réttu ráði? Hann hélt til baka, segir í
sömu heimild (Skammir), í eyjunni fann hann aftur nibbuna og þar með
hornið. 1 slóarstað voru 27 skinnblöð (af kiðlingum, ritar Jochum á öðrum stað
í skýringarskyni, sem drepnir höfðu verið skömmu fyrir burð og skinnin verkuð