Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 6

4
BENEDIKT TOMASSON
ANDVARI
orðs og æðis. Guðmundur, faðir Guðrúnar, var bóndi á Taðhóli í Nesjum og
að sögn hennar „snemma hagmæltur . . . talinn einstakt valmenni og mjög vel
greindur . . . bókfróður langt fram yfir það, sem gerðist um alþýðumenn í
Hornafirði á þeim tímum, smiður á tré og járn, bókbindari og góður skrif-
ari . . . Hann eignaðist og allmikið bókasafn, eftir því sem þá var talið.“ Hann
var vel læs á dönsku. Guðrún dóttir hans hefur verið sérkennileg hæfileika-
kona, gædd óvenjulegri frásagnargáfu og hámæmum málsmekk. Árið 1975
komu út eftir hana Minningar úr Hornafirði, sem hún hripaði upp á síðustu
æviárum sínum, mest að áeggjan Kristínar tengdadóttur sinnar, konu Vil-
mundar. Þar eru skráð minningabrot af ættfólki hennar og fleirum ásamt
stuttum sögnum úr Hornafirði á svo fagurri íslenzku, að unun er að. Vilmund-
ur hafði hreinritað handritið og aukið við skýringum, en Þórhallur sonur hans
sá um útgáfuna, sem Hið íslenzka bókmenntafélag tók að sér. Um frásagnir
móður sinnar segir Vilmundur m. a.: „Svo gekk móðir min frá sögnum sínum,
að nokkrar skráði hún orði til orðs, en aðrar lauslega . . . Hef ég orðið að ljá
þeim sögnum að nokkru leyti orðfæri mitt, en með blygðun hlýt ég að játa, að
það þolir engan samanburð við orðfæri móður minnar um lipurð og látleysi,
allra sízt, þegar henni tekst bezt upp.“
Fornustekkar í Nesjum eru lítil jörð, hjáleiga frá prestssetrinu Bjamanesi.
Hafa þau hjón, Jón og Guðrún, að vísu mátt heita bjargálna, en varla umfram
það. Því varð að ráði, að þau tóku sig upp með tvö börn sín vorið 1890 og
fluttust alfarin til Seyðisfjarðar til Magnúsar bróður Jóns. Svo er að sjá sem
Seyðisfjarðarvonirnar hafi ekki rætzt eins og vænzt var, því að fjölskyldan bjó
við fátækt eftir sem áður, en á Vestdalseyri átti hún heimili upp frá því. Ekki
veit ég annað frá uppvaxtarárum Vilmundar en það, að hann nam gullsmíði
að föðurbróður sínum, Bjarna Sigurðssyni. Skal ósagt látið, hvort gullsmíða-
námið eða náttúrufar réð, en alla ævi átti Vilmundur persónulegt hagleiks-
manns handbragð. Svo segir Snæbjörn Jónsson í Lesbók Morgunblaðsins 19.
nóv. 1961, að í vegavinnu hafi Vilmundur hlaðið brúarstólpa, „svo að augna-
yndi var að horfa á þá.“ Hér má geta þess, að móðurbræður hans tveir, Guð-
mundur og Hallur í Berufirði, voru annálaðir völundar.
Vilmundur hélt til náms i Gagnfræðaskólann á Akureyri og lauk þaðan
prófi vorið 1908, en síðan lá leiðin í Hinn almenna menntaskóla í Reykjavik,
og stúdentspróf tók hann 1911. Mikinn hug mun hann hafa haft á að nema
verkfræði og jafnvel boðizt aðstoð til þess, en í læknadeild háskólans hér
settist hann, og þó heldur ófús, og lauk læknaprófi vorið 1916. Sökum fátæktar
foreldra mun hann að langmestu leyti hafa unnið fyrir skólavist sinni, stund-
aði vegavinnu á Austurlandi á sumrum, en kennslu i Reykjavík á vetrum, og
einnig var hann þingskrifari. Er þetta saga margra gáfaðra unglinga, sem áður
fyrr brutust gegnum langskólanám af eigin rammleik. Vilmundur var náms-
maður mikill og jafnvígur á allar námsgreinar.