Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 84

82
ÞORSTEINN ANTONSSON
ANDVARI
manskur þjóðarrembingur, rómantískt einkenni, er síst til þess fallinn að
ráða þá gátu.
Ástæða er til að ætla að keltar hafi haft veruleg áhrif á það samfélag
sem varð til á Islandi á fyrstu öldum búsetu hinna norrænu manna í landinu.
En sé gengið út frá því sem gefnu er keltnesk menning sjálf orðin úrlausnar-
efni fyrir íslenskan söguskýranda og þar með vex viðfangsenfið út yfir allar
stærðir. Menning kelta er fræðimönnum yfirleitt ráðgáta, háskólamenntuðum
og ekki bara fræðigrúskurum, ekki síður þeim sem hafa dr. að forskrift fyrir
nafni sínu. I útbreiddum yfirlitsritum verða fundnar undarlegar yfirlýsingar
um kelta, t. d. þá að tungumál hinna skeggprúðu Ainóa allar götur austur í
Japan, frumbyggja sem svipar lítt til nágranna sinna í útliti, likist kelta einna
helst en mál Ainóa á sér ekki aðra hliðstæðu svo kunnugt sé.
Á langri sögu hinnar irsku þjóðar, ritar Yeats, urðu hinir fomu guðir að
álfum, þjóðhetjur að risum. Háttum Druidanna, prestastétt fornkelta, þykir um
margt svipa til hátta prestastéttar Grikkja fyrir þann tíma að sú merka þjóð
tók að dýrka mannlegt atgerfi að ráði og leggja stund á heimspeki. Og víðar
frá Miðjarðarhafsbotnum hefur verið bent á samlíkingar við hætti Dniida.
Reyndar þarf engan að undra þegar þess er gætt að skemannastétt Lappa á
Finnmörku svipar til kollega hennar meðal frumbyggjaþjóða austur um Asíu
alla, a. m. k. allt til Berings sunds.
Hvarvetna gildir að hin opinberlega viðurkennda saga þjóðar hýsir aðra
ósýnilega þeim skilningarvitum sem gert hafa hina sýnilega, rétt eins og klett-
urinn álfinn í einhverjum skilningi. Eða segjum dverginn í nýútkominni skáld-
sögu Þórarins Eldjárns Kyrrum kjörum. Það gildir um Islandssöguna sem
aðrar. Og ekki á okkar færi nema að litlu leyti að skýra menningu okkar með
árekstrum milli rökþenkjandi, viljasterkra og reyndar þrályndra Norðmanna.
Meðal annarra orða, eru lyndiseinkenni Norðmanna þessi í nútímanum? Það
held ég að fæstir álíti sem til þekkja. Óþarft að spá í hvað gerst hafi í milli-
tíðinni. Við erum einfaldlega öðruvísi en Norðmenn og höfum lengst af verið.
Djarfhuga fræðimenn hafa leitað skýringa út fyrir hið germanska menn-
ingarsvæði, flestum kunnir, Einar Pálsson, Barði Guðmundsson, Árni Öla. Þeir
eru fleiri, síður nafnkunnir. Einn virðist alveg hafa orðið hornreka þrátt fyrir
langa og starfsama ævi við að halda fram kenningum sínum og við rannsóknar-
störf að þeim lútandi ef marka má af því að hvergi fyrirfinnast skrif um rann-
sóknir hans, slíks er ekki getið á spjaldskrám safna og er þó ærið margt tiundað
á þeim skrám. Fáeinir ágripskenndir ritdómar að vísu en það er allt og sumt.
Maðurinn, Jochum M. Eggertsson, er reyndar ráðgáta sjálfur eftir ritum hans
að dæma, merktum Skugga; persónuleiki sem orðið hefur til við argvítug kjör
og skilur reyndar við lesanda hverju sinni svo að í senn er ekki hægt að taka
manninn alvarlega um málflutning hans og þó ekki annað hægt en að taka
hann alvarlega sjálfan. Um rit hans gildir nefnilega að séu þau ósönn eru