Andvari - 01.01.1984, Blaðsíða 53

andvari
VILMUNDUR JÓNSSON
51
virðist ekki óeðlilegt að tala hér um sérstæða „íslenzka læknismennt“ og telja
íslendingum heiðurinn af að hafa í þessari grein farið svo langt fyrir öðrum.“
Læknar á íslandi eftir Lárus H. Blöndal og Vilmund Jónsson hafa komið
út í tveimur útgáfum, fyrri útgáfan, 507 bls., 1944, og síðari útgáfan i tveimur
bindum, 1462 bls., árið 1970. Töl þessi eru með liku sniði og tíðkanlegt er um
töl af sama tagi, en að auki er í báðum útgáfum greint frá læknaskipun í land-
mu allt frá 1760 ásamt breytingum á henni, og jafnframt eru taldir upp allir
læknar, sem jijónuðu læknishéruðum og getið þjónustutima hvers og eins. 1
siðari útgáfu er í stuttu máli rakin saga islenzkra sjúkrahúsa, og er mér ekki
kunnugt um, að hún sé skráð annars staðar í einu lagi.
AlþjóSleg sjúkdóma- og dánarmeinaskrá, sem út kom 1953, er þýðing á
fyrstu skrá Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, sem gefin var út 1948. Vilmund-
ur þýddi skrána á íslenzku og latínu og vann með því brautryðjandastarf. Ætla
eg, að fáum muni ljóst, hvílíkt þrekvirki það hefur verið að koma svo sérhæfð-
tun texta yfir á islenzkt mál. Þýðingin ber vitni hinum mikla orðaforða, sem
þýðandi hefur haft á takteinum, en vitanlega náðu íslenzk sjúkdómaheiti
skammt, og því er urmull af nýyrðum í bókinni, vissulega misjöfnum að gæð-
um, svo sem smekkurinn er misjafn, en mörg líka löngu orðin góð og gild
íslenzka. Vilmundur hefur þurft að kljást við um 2200 atriði. Sum eru stök
°rð (heiti), ýmist hagvön í málinu (lungnabólga, magasár) eða ný (berkja,
glærubólga), önnur samsett heiti (aðrir sjúkdómar í öndunarfærum upp) og
loks heilar setningar (hjólreiðarslys á fótgangandi manni, er ekki tekur til
árekstrar á bifreið). Síðan þessi þýðing kom út, hafa hinir erlendu textar verið
endurskoðaðir, og við hverja endurskoðun hafa þeir breytzt og lengzt að mikl-
um mun. Nýjar þýðingar hafa verið gefnar út tvívegis, 1971 og 1982, og með
því að höfundur þessara lína hefur verið við báðar riðinn, má vera, að hon-
um sé öðrum ljósara, við hvaða örðugleika hefur verið að etja, þegar Vil-
mundur tókst á við fyrstu þýðinguna. En svo mjög sem skrár þessar hafa
breytzt í síðari meðförum, stendur aðalkjaminn í þýðingu hans eftir eigi að
siður.
Handrit. Vilmundur lét eftir sig í handriti Sögu læknakennslu á Islandi
°g kvað hana álika mikið rit og Lækningar og sögu. Þá er í handriti mikið safn
frásagna af fólki og atburðum, sumt í formi endurminninga. Frásagnir þessar
eru hver annarri eftirminnilegri, og hvergi hygg ég rithöfundarhæfileika Vil-
mundar njóta sín betur. Loks skildi hann eftir ættartöluhandrit, einkum um
skaftfellskar ættir, og eru þau mjög mikil að vöxtum.
Þýðingar. Vilmundur þýddi eftirtaldar bækur: Griffiths, Dan: Höfuð-
ovinurinn. Ritgerðir um jafnaðarstefnuna með formála eftir J. Ramsey Mac-
Donald. Rvík 1924 (ásamt Jóni Thoroddsen og Þórbergi Þórðarsjmi). Hindus,
Maurice: Brotið land. Rvík 1930. Ilin, M.: Ævintýrið um áætlunina miklu.