Fréttablaðið - 19.09.2009, Qupperneq 20

20 19. september 2009 LAUGARDAGUR
G
ísli Marteinn er
sem kunnugt er
nýkominn heim frá
Edinborg. Þar lagði
hann stund á mast-
ersnám sem heit-
ir The City, eða Borgin. Hann var
fyrst spurður að því hvað hann
hefði eiginlega verið að læra. „Ég
fékkst við borgarrannsóknir. Við
vorum að skoða hvað gerir borg vel
heppnaða og hvað ekki, reyna að
kafa undir yfirborðið og sjá hvaða
straumar þróast þar, kannski án
þess að nokkur ætli sér það.“
Sem dæmi um þetta nefnir Gísli
að margir þeir sem rannsaka borg-
ir hafi áhyggjur af því að samfélag
þeirra sé allt of niðurhólfað. „Hver
maður er bara í sínu hylki. Þetta
var kannski sérstaklega áberandi í
góðærinu. Efnað fólk gat til dæmis
lifað einangrað í sínu hylki. Það
átti sín hús og var kannski búið að
kaupa húsin báðum megin við sig.
Svo var farið upp í allt að því bryn-
varða bíla sem færði fólk á milli
staða og tryggði að ekki þyrfti að
eiga samneyti við neina aðra.“
Öld borganna runnin upp
Gísli er mikill borgarmaður og
leggur mikið upp úr því að borg
sé í sjálfu sér ekki ónáttúrulegt
fyrirbrigði. „Borg er bara eins og
mauraþúfa. Þetta eru híbýli sem
við mennirnir höfum búið okkur
til á jörðinni og verkefni okkar
er að reyna að gera þúfuna okkar,
eða borgina, þannig úr garði að
þegar við yfirgefum hana þá taki
hún ekki allt of mikið pláss og ekki
hafi verið unnar á henni varanleg-
ar skemmdir til dæmis af völdum
mengunar. Markmiðið er að við
skilum henni helst betri en hún var
þegar við tókum við henni.“
Gísli tekur undir með þeim
fræðimönnum sem telja að meðan
20. öldin hafi verið öld þjóðríkisins
þá verði sú 21. öld borganna. „Ríkið
getur ekki leyst alls konar vanda
sem að okkur steðjar í umhverfis-
málum nema með hjálp borganna.
80 prósent af losun gróðurhúsaloft-
tegunda kemur frá borgum. Það er
því nánast ómögulegt fyrir ríkið
að gera áætlanir um að draga úr
þessari losun nema að borgirnar
komi með. Og þannig er þetta um
flest af okkar stóru málum svo ef
ríkin ætla ekki að gefa borgunum
meira vægi þá komumst við hvorki
lönd né strönd.“
En hvernig er það með svona
mikinn borgarmann, fer hann
nokkurn tímann út fyrir borgar-
mörkin? „Ég bjó í Breiðholti fyrstu
25 ár ævinnar og þekki þess vegna
Elliðaárdalinn eins og lófann á
mér. Eftir að ég fluttist vestur
eftir, bjó í kjallara og tók sjálfan
mig alvarlega sem miðbæjarmann,
grínuðust vinir mínir með að ég
fylltist óöryggi í Ártúnsbrekkunni
en það er alls ekki þannig núna. Ég
nota bæði útivistarsvæðin í aust-
urhluta borgarinnar mikið og nýt
þess að fara út úr bænum í bústað
eða útilegu.“
Vorum á rangri leið
Gísli segir námið í Edinborg hafa
styrkt sýn hans á borgarmálefni:
„Ég varð ekki fyrir vitrun og er
ekki endurfæddur en mér finnst
ég hafa betri rök fyrir skoðun-
um mínum og sé vonandi hlutina
í stærra samhengi. Svo held ég að
ég komi til baka ágætlega ferskur.
Mér finnst borgarstjórn vera alveg
ráðin í því að nýta þá peninga sem
við höfum, sem eru minni en áður,
til þess að gera góða hluti.“
Umhverfis- og samgöngunefnd
er draumanefndin. Gísli telur
gerjun í borgarmálum mjög mikla
í þessum málaflokkum. „Það er
í raun ekki hægt að sinna sam-
göngumálum skynsamlega nema
umhverfismálin séu líka undir.
Þú getur ekki stækkað hraðbraut-
ina án þess að hugsa um umhverfi
fólks sem býr við hana og að sama
skapi er ekki hægt að ná niður
mengun án þess að hafa samgöng-
urnar undir. Hvort eru lestarmál
umhverfis- eða samgöngumál? Það
er hvort tveggja.“
Gísli Marteinn telur að margt
muni þróast öðruvísi en áformað
hafði verið á árunum fyrir hrun-
ið. „Við vorum á rangri leið. Við
vorum að þenja borgina sífellt
meira út. Vegalengdir sem borg-
arbúar þurftu að fara eftir þjón-
ustu, eða hverju sem er, lengd-
ust sem kallaði á mikla bílaeign.
Það varð erfiðara að byggja upp
almenningssamgöngur og við
stóðum okkur ekki í uppbyggingu
hjólreiðastíga.“ Frá miðjum tíunda
áratugnum fjölgaði bílum á hverja
þúsund íbúa úr 450 í 800. Hjól-
reiðamönnum fækkaði og einnig
þeim sem notuðu strætó. „Þetta
leiðir ekki til góðrar borgar að
mínu mati. Þetta þýddi meðal ann-
ars að samfélög innan borgarinn-
ar dóu. Það er ekki svo langt síðan
að hvert hverfi hafði sitt samfélag,
fólk hittist úti á götu eða í búðinni.
Þetta hvarf meira og minna og
borgin verður að taka á sig hluta
af ábyrgðinni.“
Þétting byggðar
Gísli telur þó gerlegt að snúa þró-
uninni við. „Við eigum að byggja
upp hverfin því við eigum geysi-
lega góð hverfi sem við eigum ekki
að gera að gegnumaksturshverf-
um með því að leggja hraðbraut-
ir í gegnum þau heldur að styrkja
samfélag þeirra, hafa þar þá þjón-
ustu sem fólk þarf að sækja, hæga
umferð, hjóla- og göngustíga
þannig að fólk geti búið í hverfinu
sínu án þess að eiga bíl. Við getum
boðið upp á betri tækifæri til þess
að velja aðra farkosti þegar það
hentar. Það mun líka létta umferð-
ina á götunum sem er gott fyrir þá
sem þurfa að vera á bílum. Það er
óskynsamlegt að setja öll eggin í
sömu körfuna og veðja bara á einn
samgöngumáta. Það er miklu ódýr-
ara fyrir borgina og betra fyrir
borgarbúa ef hægt er að dreifa
þessu.“
Gísli Marteinn telur að nú eigi
að hætta að þenja borgina út. „Þeir
sem mótmæla byggð í Vatnsmýri
og Örfirisey eru þar með að segja
við eigum að byggja austan við
núverandi byggð vegna þess að
Reykvíkingum mun fjölga um
svona 35 þúsund manns á næstu
40 árum. Þeir verða að átta sig á
því líka að það mun auka umferð-
ina um Miklubraut og gegnum-
akstur um íbúahverfi sem fyrir
eru. Ég held að það sé ekki góð
lausn.“ Hann vill draga línu norð-
an og austan við þau góðu hverfi
sem fyrir eru austast í borg-
inni, Úlfarsfell og Norðlingaholt.
„Þetta eru flott og góð hverfi, við
eigum að standa vörð um þau en
ekki eyðileggja þau með því að
tugir þúsunda manna þurfi að aka
í gegnum þau dag hvern.“ Hann
fellst á að fyrstu allmörg þúsund-
in muni vissulega hverfa inn í hús-
næði sem þegar er byggt en telur
ekkert veita af að nota tímann vel
þar til að því kemur að huga þurfi
að uppbyggingu nýrra hverfa því
sá tími muni koma þótt það verði
einhverjum árum síðar en búist
hafi verið við.
Flugvöllinn til Keflavíkur
Gísli Marteinn er sem sagt hvergi
nærri hættur að tala um flugvöll-
inn. „Ég held að það sé lífsspurs-
mál fyrir Reykjavík að við flytj-
um flugvöllinn og við eigum að
skoða það sem fjöldamargar borg-
ir í Evrópu hafa gert, jafnvel borg-
ir á stærð við höfuðborgarsvæðið
hér, að leggja lest milli flugvallar
og borgar. Ef við gerum það er
ekkert því til fyrirstöðu að hafa
flugvöllinn í Keflavík. Það kostar
okkur fjóra milljarða króna á ári
að reisa fimmtán þúsund manna
byggð austast í borginni frekar
en í Vatnsmýri,“ segir Gísli Mart-
einn. Tíminn sem borgarbúar
verja í bílum sínum ásamt bens-
ínkostnaði er metinn á þrjá millj-
arða króna á ári og við þetta bætist
rekstur flugvallarins í Vatnsmýri
sem kostar hátt í milljarð á ári.
„Samt er þetta tabú í umræðunni
um sparnað og að gera borgina
hagkvæmari.“
Gísli bendir einnig á skýrslu
samráðsnefndar samgönguráðu-
neytisins og Reykjavíkurborgar.
Borgir eru eins og mauraþúfur
Gísli Marteinn Baldursson er kominn aftur í borgarmálin. Hann stýrir umhverfis- og samgöngunefnd sem hann segir drauma-
vettvang sinn og þvertekur fyrir að ganga með borgarstjóra í maganum. Steinunn Stefánsdóttir hitti Gísla Martein á kaffihúsi í
miðborginni þar sem hann tjáði sig af innlifun um umhverfismál, samgöngur, skipulag og líka svolítið um Sjálfstæðisflokkinn.
GÍSLI MARTEINN BALDURSSON Gísli Marteinn lítur á það sem stórt umhverfis- og samgöngumál að þétta byggðina með því
að byggja í Vatnsmýrinni. Hann telur að flugsamgöngur við borgina eigi heima í Keflavík og vill lestarsamgöngur milli borgar og
flugvallar. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
BORGIR ERU FULLAR AF ORKU
Í fyrra varð sú vending að í fyrsta sinn í veraldarsögunni eiga fleiri
jarðarbúar eiga heima í borgum, eða þéttbýli, heldur en í dreifbýli. Þessi
þróun hefur verið hröð því fyrir hundrað árum bjó 10 prósent mann-
kyns í borgum. Árið 2050 er talið að 75 prósent mannskyns muni búa
í borgum.
Tveir þriðju hlutar auðæfa heimsins verða til í borgum og 9 af hverj-
um 10 hugmyndum sem fá einkaleyfisskráningu verða til í borgum.
Ríkisstjórn sem vill
ná árangri í umhverf-
ismálum, eins og sú
stjórn sem nú situr
vill, getur ekki haft
flugvöll í Vatnsmýri.