Fréttablaðið - 19.09.2009, Síða 31

menning
[ SÉRBLAÐ FRÉTTABLAÐSINS UM MENNINGU OG LISTIR ]
september 2009
S
ýningin er kærkomin. Op-listin sem
átti sér forgöngumenn í Bauhaus-
skólanum og tengdist rannsókn á
sjónskynjun á form og liti framar
öðru var skammlíft fyrirbæri á sjö-
unda áratugnum. Á sýningunni á Kjarvals-
stöðum eru dregin fram nokkur verk Eyborg-
ar Guðmundsdóttir frá hennar stutta ferli
1959-1977 og studd verkum eftir nokkra aðra
íslenska myndlistarmenn sem reru á sömu
mið, Arnar Herbertsson og Jón Gunnar,
Ransu, Helga Þorgils og Ólaf Elíasson. En
sýningin gerir ekki á réttmætan hátt grein
fyrir op-listinni hér, né heldur hlut Eyborgar
sérstaklega.
Í grein helgaðri Eyborgu í Skírni 2007
furðar Hrafnhildur Schram listfræðingur
sig á því að gengið var hjá Eyborgu í yfirlits-
sýningu um geometríuna í Listasafni Íslands
1998. Ári fyrr settu þeir Pétur Arason og
Ingólfur Arnarson upp sýningu með verkum
hennar á Annarri hæð við Laugaveg og kvört-
uðu sáran yfir að hún væri gleymd.
Eyborg var fædd 1924. Hún átti ung við
vanheilsu að stríða og stundaði aldrei form-
legt listnám. Þegar hún hleypti heimdrag-
anum og fór til Parísar 1959 hætti hún við
að setjast á skólabekk en hóf nám hjá Vasar-
ely hinum ungverska, upphafsmanni op-sins.
Hann var umsagnaraðili á umsóknum hennar
um styrki 1961 og 1962. Hún sýndi með Group
Mesure í Evrópu á þessum árum en hingað
heim komin urðu einkasýningar hennar þrjár:
1965 í Bogasal, á Mokka 1966 og loks í Nor-
ræna húsinu 1975. Hún lést tveimur árum
síðar af völdum krabbameins.
Greina má á sýningunni Blik að um 1965
hefur Eyborg verið á svipuðu róli og Bridget
Riley hin breska sem enn heldur sig í fullu
fjöri við op-tilbrigði í verkum sínum. Hversu
skarpt Eyborg hendir sér í op-listina má vís-
ast skýra með kynnum hennar af Sigríði
Björnsdóttur og Dieter Roth. Reyndar má
telja bækur hans unnar í Reykjavík 1957 og
1958 skýrar tilraunir með op. Þeirra áhrifa
gætir í ýmsum verkum hans allt til 1965. Má
í því sambandi nefna plakat hans fyrir Louisi-
ana og Stedeliijk 1961 og allt til verka á borð
við Goodbye Sharpie 1965. En hann er ekki
tekinn með á þessa sýningu og eru þó hæg
heimatökin.
Ekki er nokkur vegur að gera sér grein
fyrir tengslum milli verka Eyborgar frá
nærri tólf ára tímabili og til dæmis límbands-
verkum Harðar Ágústssonar, og reyndar ann-
arra manna í Evrópu sem unnu með svip-
OP Á ÍSLANDI ENN
Án titils eftir Eyborgu Guðmundsdóttur 1975.
aða tækni. Líkindin eru mikil. Og könnun
hennar í dýptarverkum á átakamætti litar
og línu í dýptarverkum á sér margar hlið-
stæður í verkum op-ista frá Suður-Ameríku
til Ítalíu. Og vitandi af framlagi hennar þá
saknar maður þess í hvert sinn sem fram
kemur yfirlitsverk um þessa áhrifamiklu
listastefnu að hennar skuli ekki getið þar
að verðleikum. En það er líka vegna þess
að hún er ekki þekkt hér og enginn sótt að
rétta hlut hennar.
Upplifun í skynjun augans á samspili
forms og litar var eitt mesta einkenni op-
listamanna og með því færðist þunginn á
skynjun áhorfanda sem nú er mikið látið
með, ekki síst fyrir vasklega framgöngu
Ólafs Elíassonar sem fær að fljóta með á
sýningunni með sitt fræga verk um litbrigð-
in. Og þá rifjast enn upp þakkarskuld hans
við Gerhard Richter og litaskala-tilraunir
hans upp úr 1970. Því enginn er eyland, en
það er löngu kominn tími til að sannaður sé
staður Eyborgar Guðmundsdóttur á megin-
landi Op-listarinnar. Það er enn eftir með
stórri yfirlitssýningu með verkum hennar
og skyldi þess vera vant af einni ástæðu – jú
hún var kona.
ókannað
Sýningin Blik í Listasafni Reykja-
víkur dregur fram verk nokkurra
listamanna hér á landi sem stund-
uðu formkönnun í anda op-list-
arinnar. En eru öll kurl komin til
grafar?
MYNDLIST PÁLL BALDVIN BALDVINSSON
Ástríður
sápa, drama eða spaug.
LEIKDÓMUR Á SÍÐU 6
Leikhúsaðsókn á
landinu í fyrra.
Fegrar leikhúsfólk stöðuna?
BLS 4