Stúdentablaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 26

staklingum, sem eru svo mikillar náttúru, að þeim ber
ekkert smávægilegt, eða ómerkilegt að höndum.
Enska skáldið Wordsworth nefnir hann í einu kvæða
sinna „anda, sem einmana siglir vitsins furðuhöf“.
Mér hefur oft dottið sú setning í hug í sambandi við
Einar Benediktsson. Þrátt fyrir það, þó að árum
saman byggi hann við ríkmannlegri lífshagi og meira
svigrúm en flestir jafnaldrar hans samlendir, og þótt
hann ætti þess ærinn kost að taka þátt í samkvæmis-
og menningarlífi álfunnar langt umfram alla aðra
íslendinga, var hann, samt sem áður „andi, sem
einmana sigldi vitsins furðuhöf“. Það er ótrúlega
mikið af viljaðri eða óviljaðri sjálfslýsingu i kvæði
Einars Frosti, sennilega viljaðri og hnitmiðaðri, þó
að hann sé að yfirvarpi að lýsa öðrum manni, snill-
ingi annarrar íþróttar en sinnar eigin. Niðurlags-
erindi kvæðisins er á þessa leið:
Hann sigldi frosin höf á undan öðrnm
og alllaf fann hann rás og vök að fljóta.
Ifann nam sér hrjósturlönd á jarðarjöðrum
þar jafni enginn ryðja sást né brjóta.
Hans gnoð var heil og traust frá stjórn að stefni.
Hann strengdi voðir fast. Hann vakti af svefni.
Hans snilld fór hátt og snöggt sem þytur fjaðra.
líann snart til lífsins danð og þögul efni.
Nú þegar — aðeins örfáum áratugum eftir lát Einars
Benediktssonar — finnum vér gjörla, að Jiað rná með
fullum sanni heimfæra hverja hendingu þessa tígu-
lega erindis upp á hann sjálfan — og í rauninni eng-
an annan íslending í samtíð hans, sem ég fæ komið
auga á.
Sú tegund yfirburða, sem hér ræðir um, getur leit-
að sér útlausnar á hvaða vettvangi mannlegs lífs, sem
vera skal. Hún getur birzt sem einstök Hugvitssemi,
vísindaleg uppfinningagáfa, frábær herstjórnarsnilli,
skapandi skipulagningarhæfileiki, lónlistargáfa, eða
skáldsnilli. I Einari Benediktssyni birtist hún fvrst
og fremst á þann veg, að hann varð afburða skáld,
snillingur og meistari sinnar íþróttar, skáldspeking-
ur og sjáandi — einsöngvari í Bragasal frá Jjeirri
stund, er liann hóf máls á þeim vettvangi til Jjess er
yfir lauk í hárri elli. En líf hans er á ytra borði fullt
af hrikalegum andstæðum. Hann er glaumsins barn
og einverunnar, svallari og meinlætamaður, heims-
borgari og þjóðlegur íslendingur, rímnasmiður og
fésýslumaður. Hann brýst um í stórum framkvæmda-
áformum, samtimis Jsví, sem sál hans er full af guðs-
Jirá, lotningu og tilbeiðslu. Hann yrkir undursam-
lega fögur ljóð, stofnar hlutafélög, braskar með verð-
bréf. Hann er einfari, sem alstaðar á heima í menn-
ingarlifi Norðurálfunnar. — En fyrst og síðast og
alstaðar spámaður, hugsjónamaður og skáld. Samtíð
Einars gekk illa að átta sig á honuin. Það var ekki
riema að vonuin og mun ganga betur síðar. Hann var
svo nrargræður í eðli og kom svo víða við á ævinni,
að framsýni hans og yfirburða gætti á stórum fleiri
sviðum en í skáldskapnum einum. Skapandi ímynd-
unarafl Einars á sviðum efnahagsmála og fram-
kvæmda og augljós viðskiptasnilli lians, sem átti Jió
sína örlagaríku brotalöm, allt var Jætta stórbrotnara
en svo, að samtíð hans gæti fellt sig við að öllu. Það
fór of mikið fyrir honum til þess að komizt yrði hjá
árekstrum, hann var of glæsilegur til þess að sleppa
við öfund, of harðsnúinn og orðhvatur til þess að
komast hjá hatri. Allt skyggði þetta á þá staðreynd i
augum samtiðarinnar, að Einar Benediktsson var
fyrst og fremst skáld og að utan skáldskapar síns var
hann eins og maður sem hefur verið rekinn út úr
Paradís, virti að eigin geðþótta lög Jjess heims, þar
sem hann var dæmdur til að eyða útlegð sinni.
Þeir eru ekki öfundsverðir í dag, sem á sínum
tíma lögðu sig fram um að óvirða skáldskap Einars
með þeim broslegu og jafnvel fáránlegu rökum, að
hann væri lítt skiljanlegt moldviðri og að Einar væri
bögubósi, sem vart kynni svo með íslenzka tungu að
fara, að henni væri ekki misboðið. Það er ekki gustuk
úr þessu að nefna nöfn Jieirra, er |>ann veg rituðu
um skáldskap Einars og voru að burðast við að telja
sér og öðrum trú um, að Jjeir mæltu heils hugar og
hefðu vit á. Einar fékk einnig ótæpt að heyra })að,
á meðan umsvif hans voru hvað mest, að hann væri
braskari, harðsnúinn, ófyrirleitinn og álsleipur
glæframaður, er léki með Jijóðarhagsmuni Islend-
inga og raunveruleg og ímynduð náttúruauðæfi
landsins á hinn gálausasta hátt. Ofundarniönnum
Einars og stjórnmálaandstæðingum varð J)að einatt
í svip auðunninn leikur að bregða fæti fyrir ætlanir
hans og framkvæmdahugsjónir. Og það, sem ekki var
minnst um vert, varna því, að hann hagnaðist á þeim
sjálfur. Og þó sáu þeir oftast skemmra, og vildu
aldrei betur en hann.
En nú eru Joessi átök öll komin í nokkurra áratuga
26
STUDENTABLAÐ