Stúdentablaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 17

Ur bókínní Handritamálið
eftir próf. Einar Olaj Sveinsson
Ein af félagsbókum bókmenntafélagsins árið 1959
er bókin Handritamálið eftir prófessor Einar 01.
Sveinsson. Hún skiptist í 7 kafla, sem nefnast:
I. Islenzk endurreisn. Forngripir.
II. Saga handritamálsins.
III. Islenzka þjóðin í fornöld og bókmenntir hennar.
IV. íslenzk bandrit og varðveizla þeirra fyrrum.
V. Þjóðarhagir á 17. og 18. öld. Handritasöfnun.
Arni Magnússon og stofnun hans.
VI. Útgáfur fornrita og rannsóknir íslenzkra fræða.
VII. Lokaorð.
Að síðustu er eftirmáli.
Eins og kaflaheiti bera með sér, er bókin gott yfir-
lit yfir allan gang handritamálsins, og þar eru leidd
fram, á ljósan og skemmtilegan liátt, þau rök, er
hníga að því, að handritunum verði skilað heini.
Bókin er það síðasta, sem fram hefur kotnið af
hálfu íslendinga í málinu, og þar er saman dregið í
einn stað allt það helzta, sem hægt er að leggja til
grundvallar umræðum um málið. Bókin er því hin
þarflegasta jafnt leikum sem lærðunt. Stúdentablaði
finnst full ástæða að vekja athygli á henni, og hefur
höfundur vinsamlega leyft að birta eftirfarandi kafla
úr bókinni:
I umræðum um Iiandritamálið hafa komið fram ýmsar mót-
bárur við því, að Islendingum séu afhent hin íslenzku hand-
rit, sem lentu við tímanna rás í þáverandi höfuðstað Islands
og eru þar enn, eftir að slitið var því félagsbúi Islendinga og
Dana, sem eitt sinn var. Margar af þeim mótbárum virðist
ekki ástæða að fjölyrða um hér. Menn hafa t. d. látið í ljós,
að slík skil, ef af þeim yrði, mundu koma handritamálum
allrar veraldarinnar á ringulreið, en sú grýla veldnr þeim, er
þetta rilar, engum áhyggjum.
Aðrar mótbárur eru af því tagi, að ég tel rétt að víkja að
þeim hér lítillega.
Gömul röksemd er það, að skylt sé að varðveita Arnasafn
heilt, eins og Arni Magnússon skildi við það („integritet“
safnsins). Auðvitað er hún fyrir löngu úr gildi gengin, gerði
Jiað þegar með afhendingu skjalanna frá Schwerin 1817. í
samningaumleitunum varðandi afhendingu norskra skjala á
síðastliðinni öld kom fram vilji háskólaráðs í Kaupmanna-
höfn og ýmissa manna í Arnanefnd að láta af hendi skjöl úr
Arnasafni, og á þessari öld var það framkvæmt bæði um norsk
og að nokkru leyti íslenzk skjöl.
Stundum má sjá þá mótbáru, að mönnum þykir viðurbluta-
mikið að breyta reglugerð Arnasafns, svo sem gera yrði, ef
íslendingum væru afhent hin íslenzku handrit þess. En hér
er þess að gæta, að reglugerð safnsins hefur verið breytt aft-
ur og aftur, svo að sú nteginregla út af fyrir sig er löngu brot-
in.
Hitt er svo vitaskuld, að hér er að ræða um meiri breytingu
á skipun safnsins en gerð hefur verið nokkru sinni áður. Það
verður Dönum ekki fundið til foráttu, þó að þeir athugi vel
sinn gang í þessu niáli. Það er skiljanlegt, að þeim sé ljúf-
ara, að Hafnarháskóli samþykki þær breytingar, sem gerðar
yrðu. Hins er ekki að dyljast, að þegar Árnastofnuninni var
komið á fót á 18. öld, þreif ríkisstjórnin tvívegis f taumana,
og hún skipaði hina „varanlegu nefnd“, sem gerði rekstur
stofnunarinnar næsta óháðan valdi háskólans. Oftar en einu
sinni hafa danskir lögfræðingar haldið því fram, að ríkis-
stjórnin — og þá enn fremur löggjafarvaldið — sé enn hærri
raddar en háskólinn í þessu máli, ef í harðbakkann slær, bæði
almennt og þegar litið er á hin sérstöku tilvik, sem koma til
greina um Árnastofnunina.
Um islenzk handrit í Konunglega safninu er málið ekki á
neinn hátl flókið. Handritin voru á sínum tíma send konungi
Islands (og Danmerkur) og látin í bókasafn hans; er það
hókasafn nú ríkisstofnun.
Víða hefur mátt sjá þeirri skoðun haldið fram, að íslenzku
handritin séu hvergi betur í sveit sett fyrir fræðimenn en í
Kaupmannahöfn. (Hér er að sjálfsögðu átt við, þegar fræði-
menn þurfa að líla á handritin sjálf en geta ekki bjargazt við
ljósprentanir, fótóstöt eða smáfilmur.) Þegar svo er að orði
kveðið, hlýtur þó að vera undirskilið': fyrir útlenda fræði-
menn. Nú er það rétt, að þetta á við Dani, þá er kunna að
nota handritin, og leiðin til Kaupmannahafnar er ekki löng
þeirn sem húa í Noregi, Svíþjóð eða Norður-Þýzkalandi. Oðru
máli gegnir um Breta og Ameríkumenn. Ameríkumönnum er
leiðin miklu lengri til Ilafnar en Reykjavíkur, og Bretum má
nokkuð einu gilda, hvað vegalengdir snertir. Sannleikurinn
er sá, að Reykjavík er nokkuð miðja vega milli austur- og
vestur-jaðra þess svæðis, þar sem helzt er áhugi á íslenzkum
STUDENTABLAÐ
17